همانطور که می دانید هر یک از اعمال در اسلام از جمله مهمانی رفتن، غذا خوردن، عبادت کردن و … آداب خاصی بیان شده است. نماز خواندن هم دارای آداب ظاهری و باطنی خاص خود می باشد. در ادامه مطلب با آداب ظاهری نماز آشنا می شوید.
آشنایی با آداب ظاهری نماز
در اسلام برای تمام اعمال آداب مخصوص به آن ذکر شده است. در مورد نماز خواندن نیز آداب ظاهری و باطنی آن بیان شده است. منظور از آداب ظاهری نمازگزار این است که قبل، حین و بعد از نماز باید در ظاهر رعایت گردد. به طور مثال یکی از آداب ظاهری نماز این است که حین نماز آرامش و سکون خود را حفظ کرده و به اطراف نگاه نکرده و هیچ حرکتی غیر از اعمال نماز نداشته باشد.
یا در حالت کسالت و خواب آلودگی نماز نخواند. بایستی نمازگزار خود را در پیشگاه پروردگار احساس نماید. در ادامه مطلب قصد داریم پیرامون آداب ظاهری نماز بیشتر صحبت کنیم.
آداب نماز خواندن
نمازی که روزانه در ۵ نوبت می خوانیم دارای یک سری آداب ظاهری و باطنی می باشد که بایستی رعایت شود وگرنه نماز باطل است. این آداب اهمیت زیادی دارند. به فرموده امام رضا علیه السلام نماز دارای ۴ هزار آداب می باشد. آداب نماز بر شیرینی و دلنشینی آن افزوده و سبب تقرب بیشتر به درگاه خداوند می شود.
احتمالا به تصور برخی افراد آداب ظاهری نماز نسبت به آداب باطنی اهمیت کمتری داشته باشد و پرداختن به باطن نماز را مهم می شمرند. ولی هر یک از آداب نماز اهمیت خود را دارد و رعایت آن ها نوعی اهمیت دادن به نماز می باشد. رعایت آداب ظاهری نماز پیش مرحله ای برای رسیدن به آداب باطنی نماز می باشد.
این آداب ظاهری بخشی به قبل از نماز، حین نماز و بخشی مربوط به پایان نماز می باشد.
۱. آداب پیش از اقامه نماز
از جمله آداب پیش از نماز خواندن عبارت است از:
طهارت
نخستین آداب ظاهری نماز طهارت می باشد که همان وضو گرفتن بوده و آداب خاص خود را دارد. اگر وضو با دعاهای آن همراه باشد ثواب بیشتری داشته همچنین می توانید حین وضو گرفتن سوره قدر خوانده که ثواب زیاد دارد. مورد بعدی مسواک زدن قبل از نماز و بعد از وضو مستحب می باشد.
پوشش نمازگزار
آداب مهم دیگر برای نماز پوشش نمازگزار می باشد. لباس مرد طوری باشد که تا زانو را بپوشاند و زن باید همه بدنش پوشیده باشد به جز قرص صورت و از مچ دست به پایین و از مچ پا به پایین. لباس نمازگزار نبایستی نازک و چسب باشد. همچنین باید لباس تمیز و پاک بر تن داشته باشد. از دیگر موارد پوشش نمازگزار به حلال بودن، سیاه نبودن، خوشبو بودن اشاره شده است.
همچنین هنگام نماز خواندن استفاده از انگشتر عقیق برای مردان و گردنبند برای زن ها مستحب است.
مکان اقامه نماز
مکانی که نمازگزار قصد اقامه نماز را دارد بایستی حلال و پاک بوده و صاحب زمین یا خانه ای که در آن نماز خوانده می شود راضی باشد. در ضمن این مکان بایستی مسطح و بدون حرکت باشد. در ضمن مکان غصبی نبوده و موقع نماز خواندن بایستی به حقوق دیگران خدشه ای وارد نشود. به طور مثال نماز خواندن در محل رفت و آمد دیگران که برای آن ها مزاحمتی به دنبال داشته باشد باطل است.
اشتیاق برای نماز
از دیگر آداب پیش از اقامه نماز این است که اگر خسته یا خواب آلوده هستید نماز نخوانید. بلکه برای نماز باید شور و اشتیاق داشته تا نماز را با نشاط و شوق اقامه نمایید. در ضمن خواندن نماز به جماعت و در مسجد بسیار سفارش شده است.
۲. آداب حین اقامه نماز
آداب مهم حین اقامه نماز شامل موارد زیر است:
- یکی از مهم ترین آداب ظاهری که باید در نماز رعایت شود. این است که رو به قبله بایستید.
- حین نماز نباید سر و چشم به این طرف و آن طرف بچرخد. بایستی همه حواس خود را به نماز معطوف سازید. به عبارتی حضور قلب داشته باشید.
- دیگر آداب ظاهری نماز مربوط به نگاه کردن نمازگزار می باشد. هنگامی که نمازگزار به نماز ایستاده بایستی نگاهش به محل سجده اش باشد و در حین رکوع نگاه باید به محل سجده باشد. هنگامی که به سجده می رود نگاه به بینی خود کند. و موقعی که تشهد می خواند به روی زانو (ران) خود نگاه کند.
- حین اقامه نماز نوع قرار گرفتن دست نیز اهمیت دارد. زمانی که نمازگزار ایستاده باشد ادب این است که دست ها را روی ران های قرار داده و انگشتان دست به هم بچسند. هنگامی که به رکوع می رود دست ها را روی زانوها قرار داده و در زمان سجده مستحب است دست ها را در دو طرف جایگاه سجده اش قرار دهد و انگشتانش بسته بوده و جهت انگشتان هم به سمت قبله باشد.
- موقع تشهد مستحب است دست ها را روی ران خود قرار داده و انگشتان به هم چسبیده و نگاه نمازگزار به زانوهایش باشد.
- حین اقامه نماز باید پاها به هم چسبیده باشد و آقایان می توانند به اندازه سه انگشت بین پاها فاصله داشته باشند.
- هنگام نماز خواندن نباید با دست ها بازی یا آن را به سر و صورت خود کشید. همچنین نباید به مرتب کردن لباس ها پرداخت. این کار را باید قبل از شروع نماز انجام داد.
- هنگام اقامه نماز صاف ایستاده و شانه ها را پایین نیندازند. همچنین نگاه شما به جایگاه سجده باشد.
- هنگام اقامه نماز بایستی بدن آرامش داشته و حرکات را به صورت آرام و شمرده انجام بدهیم.
- در رکوع آقایان زانوهای خود را کمی به عقب متمایل نمایند.
- نماز را به ترتیل اقامه نموده و با عجله نماز نخوانید. سعی کنید خیلی شمرده و با طمانینه نماز را انجام دهید. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: کسی که نماز را با عجله به جا می آورد همانند کلاغی است که به زمین نوک می زند.
- موقع قنوت نماز بهتر است کف دست ها رو به آسمان و صورت باشد و تمام انگشتان به جز شست ها به هم چسبیده باشند. همچنین حین خواندن قنوت نگاه به کف دست ها باشد. مستحب است قنوت طولانی باشد. و قبل و بعد از دعای قنوت صلوات فرستاده شود.
آداب دیگری که مستحب است حین نماز رعایت شود عبارت است از:
مستحب است در رکعت اول نماز قبل از خواندن سوره ی حمد ذکر (أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ) گفته شود. مستحب است در رکعت اول نماز بعد از سوره ی حمد سوره ی قدر قرائت شود و در رکعت بعدی حمد و توحید را بخواند. در رکعت سوم و چهارم بعد از اتمام تسبیحات اربعه ذکر (استغفرالله ربی و اتوب الیه) گفته شود.
مستحب است قبل از تشهد ذکر (بسم الله وبالله والحمد لله وخیر الاسماء لله) خوانده شود.
مستحب است بعد از سلام نماز ۳ مرتبه (الله و اکبر) گفته شود و دست ها را تا نزدیک گوش های خود بیاورد.
۳. آداب بعد از اقامه نماز
از اعمال مستحب بعد از اقامه نماز این است که بعد از هر نماز واجب تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله خوانده شود. همچنین خواندن سوره توحید و قرائت آیت الکرسی نیز مستحب می باشد. در ضمن بعد از اتمام نماز به جا آوردن سجده شکر بسیار ثواب دارد.
قابل ذکر است در قرآن در آیات مختلف به آداب نماز نیز اشاره شده و از مومنان خواسته شده که نماز را به ترتیل بخوانند. یعنی کلمات نماز شمرده ادا شود. رکوع و سجده آن به صورت کامل انجام شده و پس از رکوع و بین دو سجده هم بدن آرام گیرد و مستحبات نماز نیز به جا آورده شود.
ملا محسن فیض کاشانی در کتاب شریف المحجهالبیضاء در مثالی زیبا نقش اجزای مختلف نماز را تبیین نموده است. ایشان بیان کرده اند:
«کمال انسان وابسته به دو چیز است:موجودیّت باطنی و اعضای ظاهری؛ موجودیّت باطنی انسان همان حیات و روح او و ظاهر جسمانی آدمی، اعضا و اندامهای اوست. بعضی از اندامهای آدمی مانند قلب، کبد و مغز دارای چنان اهمیّتی هستند که با از بین رفتن آن، حیات انسان از بین می رود. بعضی از اندامها نظیر چشم، دست، پا و زبان در موقعیتی هستند که با نبود آنها، حیات آدمی از دست نمی رود، ولی مقاصد حیات مخدوش می گردد. بعضی از اندامها چنانند که با از دست رفتن آنها، نه حیات انسان و نه مقاصد آن، هیچیک آسیبی نمی بینند، اما به زیبایی انسان لطمه وارد می شود. این اندامها نظیر ابرو، ریش و سفیدی پوست است. برخی دیگر از اندامها چنانند که از دست رفتن آنها به اصل جمال آدمی لطمه ای وارد نمی کند، اما از کمال آن می کاهد، مانند کمانی بودن ابرو، سیاهی موی سر و صورت و سرخ بودن گونه های صورت.
همین گونه است صورت عبادتهایی که شرع مقدس برای ما معین کرده است. روح و حیات باطنی نماز، خشوع، نیّت، حضور قلب و اخلاص است. رکوع، سجود و قیام آن به منزله قلب، کبد و مغز می باشد که اگر از دست برود، نماز از دست می رود.
قرائت و اذکار نماز در حکم دست، پا، چشم و زبان است که با وارد شدن خدشه به آنها نماز حیات خود را از دست نمی دهد، اما بعضی از مقاصد آن مخدوش می شود. مستحبّات نماز به مثابه زیبایی های مو، پوست و صورت است که وجود آنها موجب جمال و زیبایی می شود. رعایت لطایف آداب در این مستحبّات، به منزله کمانی بودن ابرو و تناسب اندام است که موجب کمال زیبایی است.»
از همراهی شما تا پایان مطلب سپاسگزاریم. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با فلسفه نماز خواندن و اصول پوشش در نماز روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
