آناتومی مو و بررسی ساختار ساقه و ریشه موها

به طور کلی مو یکی از ضمائم پوست به شمار می آید که از دو بخش ساقه و ریشه تشکیل شده است و ساقه بخش قابل رویت و ریشه در پوست قرار گرفته است. اگر یک تار مو را در زیر میکروسکوپ قرار دهید و جزئیات آن را بررسی نمایید متوجه آناتومی و ساختار منحصر به فرد آن خواهید شد.

آشنایی با آناتومی مو

در واقع مو را می توان یکی از اجزاء آناتومی پوست سر دانست که به صورت باریک و رشته ای مانند از پوست سر خارج شده است. هر تار مو از دو قسمت یعنی ریشه و ساقه تشکیل شده است و وظیفه آن ها محافظت از بدن می باشد که همچنین به دلیل نداشتن ریشه های عصبی تارهای آن هیچ گونه حسی نخواهند داشت.

از لحاظ علمی مو از ضمائم پوست به حساب می آید که به شکل رشته ای باریک از پوست خارج می شود. تارهای مو دارای گیرنده های عصبی نیستند و به همین خاطر مو هیچ حسی را درک نمی کند. بنابراین به راحتی می توان موها را با قیچی برید و کوتاه کرد بدون اینکه دردی حس شود.

به صراحت می توان گفت که هر تار مو از دو بخش ساقه و ریشه تشکیل شده که بخش قابل رویت مو در بیرون از پوست قرار گرفته و در اصطلاح ساقه نامیده می شود. اما ریشه مو در عمق پوست بوده و با چشم دیده نمی شود.

اجزاء و و بخش های مو:

این بخش بدن از پیچیدگی ها و اجزای مختلفی تشکیل شده که در ادامه سعی داریم آن ها را به صورت کامل شرح دهیم:

• پوشش خارجی یا کوتیکول:

خارجی ترین لایه مو را می توان کوتیکول دانست که پولک های آن مانند پولک های بدن ماهی بر روی یکدیگر قرار گرفته اند و پوشش نازک و بی رنگ و محافظ روی مو تشکیل می دهند. این پوشش مانند سپری از بخش های داخلی مو محافظت خواهد کرد.

• سفیده مو یا کورتکس:

لایه میانی مو با نام کورتکس شناخته می شود که استحکام و قابلیت کش سانی مو مربوط به این لایه خواهد بود. رنگ دانه های مو در کورتکس مو قرار گرفته اند و می توان آن را بخش اصلی مو دانست که تعیین کننده استحکام و قابلیت انعطاف و رنگ و بافت می باشد.

مایع کورتکس مانند چسب سیمانی عمل می کند و کراتین های مو را به هم می چسباند. کورتکس در واقع از رشته های طناب مانند پروتئینی ساخته شده که کوتیکول از آن محافظت خواهد کرد. توجه داشته باشید در صورتی که کوتیکول مو دچار آسیب شود کورتکس بدون محافظ باقی می ماند و ا از دست دادن رطوبت خود دچار عوارضی مانند مور خوره می شود. این مسئله در آناتومی مو از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

• مغز مو یا لوله تغذیه:

به طور کلی درونی ترین لایه مو که با نام مدولا یا مغز مو نیز شناخته می شود تنها در موهای ضخیم وجود دارد. موهای کرکی اغلب فاقد این لایه هستند و مدولا در آن ها عملکرد مشخصی نخواهد داشت. این لوله در راست ایستادن و استحکام مو موثر بوده و ممکن است موجود نباشد و یا به راحتی از بین برود بدون اینکه تار مو ضعیف شود.

• ریشه مو یا روت:

نکته مهم در آناتومی مو این است که ریشه مو در داخل پیاز سر قرار گرفته و از سلول های زنده و فعال تشکیل یافته است که دائما در حال تکثیر هستند. سلول ها اغلب موجب بالا زدن قسمت انتهابی کلافه مو به سمت بیرون می شوند و رشد مو را در پی خواهند داشت.

بنابراین ساقه مو تشکیل شده و از پوست خارج می شود. بهتر است بدانید که ریشه مو شامل سه بخش حفره، پاپیلا و پیاز می باشد و هر کدام وظایف متعددی را بر عهده دارند. حفره در آناتومی مو شکل لوله مانندی در پوست می باشد که پیاز و پاپیلا را احاطه می کند و لوله ای است که مو را آهسته به سطح پوست می رساند.

پیاز مو نیز قسمتی از مو می باشد که در داخل حفره قرار می گیرد و همچنین در عمق پیاز مو برجستگی کوچکی وجود دارد که آن را پاپیلا می نامند. این بخش از مویرگ ها تغذیه می کند و مواد مغذی لازم را برای ساخت موهای جدید دریافت خواهد کرد. نقش حیاتی در تقابلات درم و اپیدرم داشته و همچنین اهمیت زیادی در تشکیل و چرخه ریشه مو خواهد داشت.

• فولیکول مو:

فولیکول مو در واقع ساختاری از پوست می باشد که مو از آن رشد می کند. فولیکول های مو در پوست وجود دارند البته به استثنای لب ها، کف دست ها و کف پا. فولیکول های مو با جمع کردن سلول های قدیمی در کنار یکدیگر موجب رشد مو می شوند. چرخ فولیکول مو از سه مرحله تشکیل شده که در ادامه به بیان آن ها پرداخته ایم:

آناژن (مرحله رشد): مرحله آناژن مرحله تکثیر بوده و معمولا زمانی رخ می دهد که فولیکول مو یک غلاف موی جدی را شکل می دهد. طول این مرحله می تواند کمی متفاوت باشد. برای مو روی پوست سر مرحله رشد می تواند ۲ تا ۶ سال طول بکشد در حالی که برای ابروها و مژه ها ممکن است چندین ماه طول بکشد تا موها رشد کنند. این تنها مرحله ای است که در آن بخش زیرین فولیکول مو وجود دارد.

برای تشخیص آغاز فاز آناژن پوستی به سلول های بنیادی پیام می فرستد زمانی که سلول های بنیادی تحریک می شوند بخش زیرین فولیکول مو می تواند به سمت پایین رشد کند و پیازی در اطراف پاپیلای پوستی ایجاد شود. در این حالت پاپیلای پوستی می تواند به سلول های ماتریکس داخل پیاز برای تکثیر تمایز و رشد به سمت بالا علامت دهد تا یک موی جدید تشکیل شود.

مرحله کاتاژن (مرحله میانی): مرحله کاتاژن به عنوان مرحله انتقال و یا پسرفت شناخته شده و همچنین کوتاه ترین مرحله از سه مرحله است که تنها چندین هفته طول خواهد کشید. در این مرحله تقسیم سلولی در ماتریکس متوقف می شود و بخش زیرین فولیکول مو شروع به پسرفت می کند و در نهایت بخش زیرین فولیکول دیگر وجود ندارد و پاپیلای پوستی به سمت بالا حرکت خواهد کرد تا یکبار دیگر به برآمدگی متصل شود. در طول این روند یک خال مو با یک سفید و سخت در انتهای آن تشکیل شده است.

مرحله تلوژن (مرحله استراحت): خال موها که عمدتا مرده اند در این مرحله حفظ خواهند کرد. در پوست سر این خال موها اغلب به مدت ۱۰۰ روز نگهداری می شوند و در نهایت آزاد شده و می ریزند تا فاز آناژن با موهای جدید مجددا شروع شود.

در هنگام تولد تمام موها در اواسط آناژن شروع می شوند. پوست سر انسان حاوی بیش از ۱۰۰ هزار مو می باشد که در هر نقطه ای از زمان بیشتر آن ها در فاز آناژن یافت خواهند شد. این موها اغلب می توانند حدود ۱ سانتیمتر در هر ماه رشد کنند. در عین حال ریزش مو مستمر بوده و افراد به صورت متوسط حدود ۱۰۰ مو در روز از دست می دهند و با شامپو زدن تعداد این موهای از دست رفته می تواند دو برابر گردد.

پیوندها و رنگدانه های  مو:

علاوه بر لایه هایی که گفته شد مواد و پیوندهایی در آناتومی وجود دارند که متفاوت خواهند بود. پیوند های نمکی، پیوند های سولفیدی و پیوند های گوگردی از جمله این پیوندها هستند که بر اساس چرب یا خشک بودن موها، نوع پیوند آن ها تعیین می شود. تمام این پیوندها توسط کراتین احاطه شده اند.

همانطور که متوجه شدید در ناحیه کورتکس تعدادی ملانین وجود دارد که در به لحاظ دانه بندی به دو نوع فوق تقسیم می شود:

• یوملانین ها:

یوملانین ها در واقع ملانین های درشت دانه ای هستند که به راحتی شکسته می شوند و اغلب در رنگ های مشکی و قهوه ای تولید می شوند.

• فئوملانین ها:

فئوملانین ها نیز در واقع ملانین های ریز مولکولی هستند که بر خلاف یوملانین ها شکستن آن ها سخت است. فئوملانین ها به رنگ های قرمز، نارنجی و زرد در آناتومی مو وجود دارند و تولید می شوند. بنابراین اگر به طور مو مثال رنگدانه قرمز بیشتری در اناتومی مو فردی وجود داشته باشد رنگ موی طبیعی فرد تیره تر می شود و در مقابل نیز اگر رنگدانه زرد در آناتومی مو فردی وجود داشته باشید موهای شخص به سمت روشنی خواهد رفت.

همچنین پیشنهاد می کنیم که با کلیک بر روی لینک های مقابل با مطالب ساختار مو و آناتومی سر نیز آشنا شوید.

منبع : آرگا