استرس پس از سانحه (PTSD) و درمان این اختلال

آیا تا کنون در مورد استرس پس از سانحه چیزی شنیده اید، آیا می دانید پی تی اس دی چیست؟ یا می دانید مخفف چه چیزی می باشد؟ در زمان روبه رو شدن یا یک وضعیت تکان دهنده احساس ترس می کنید. این احساس با به وجود آوردن تغییرات ثانیه به ثانیه در بدن، به انسان در دفاع از خود و مراقبت از او در برابر آسیب کمک می نماید. در این مطلب در مورد استرس پس از سانحه صحبت می کنیم.

اختلال استرس پس از سانحه

افراد پس از هر تروما، تقریبا طیف وسیعی از واکنش ها را تجربه می کنند که بیشتر آن ها به صورت طبیعی بهبود پیدا می کند. ولی افرادی که با گذشت زمانی نسبتا طولانی نتوانند احساسات خود را سازماندهی نمایند و همچنان با مشکل روبه رو شوند، به اختلال استرس پس از حادثه مبتلا شده اند و به کمک حرفه ای نیازمند هستند. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کسانی به وجود می آید که یک اتفاق تکان دهنده، ترسناک یا خطرناک را تجربه کرده اند. افراد مبتلا به انواع PTSD، افکار و احساسات شدید و ناراحت کننده ای درباره تجربه خود دارند که تا ماه ها و حتی سال ها پس از واقعه ادامه دارد. آن ها غم، ترس یا خشم شدیدی را تجربه می نمایند. و از این افراد یا موقعیت هایی که آن واقعه آسیب رسان را گوشزد می کند، پرهیز کرده است و نسبت به چیز های معمولی مثل صدای منفی شدیدی نشان می دهند.

نشانه های اختلال PTSD

نشانه ها و علائم اختلال استرس پس از سانحه به چهار دسته تقسیم بندی می شوند و میزان شدت آن ها متفاوت می باشد.

• اجتناب:

خودداری از یادآوری واقعه تکان دهنده که امکان دارد، شامل اجتناب از افراد، فعالیت ها، مکان ها، اشیاء و موقعیت هایی باشد که موجب زنده شدن آن خاطرات ناراحت کننده می شود. البته امکان دارد افراد در برابر حرف زدن آنچه اتفاق افتاده است یا احساسی که نسبت به آن دارند، مقاومت نمایند. این علائم امکان دارد موجب شود فرد روند طبیعی زندگی خود را تغییر بدهد. به عنوان مثال، پس از شوک بعد از تصادف، از رانندگی یا سوار شدن به اتومبیل پرهیز کند.

• افکار مزاحم:

تکرار غیر ارادی خاطرات تکراری، رویاهای ناراحت کننده و یا فلش بک یک واقعه آسیب رسان. «امکان دارد، این خاطرات به حدی زنده باشند که فرد احساس کند همین الان در حال تجربه دوباره آن حادثه می باشد.»

• تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی:

واکنش های عصبی، تحریک پذیری بالا، انفجار های احساسی، خود تخریبی، رفتار های بی پروا، شک به همه چیز و همه کس، احتیاط بیش از اندازه؛ این نشانه ها قادر است در نابودی تمرکز فرد تاثیرگذار باشد و تغذیه یا خواب او را با مشکل مواجه کند.

• تغییر افکار و خلق و خو:

ناتوانی در یادآوری جنبه های مهم حادثه آزاردهنده، افکار و احساسات منفی که به باورهای مستمر و تحریف شده در مورد خود یا دیگران منجر شود (به طور مثال من فردی بدی هستم، هیچ کس قابل اعتماد نیست و …). البته، افکار تحریف شده در مورد علت یا عواقب رویداد که موجب سرزنش خود یا دیگران، وحشت، ترس، گناه یا شرم مداوم، عصبانیت، علاقه کمتر نسبت به فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بود و … می شود.

دقت کنید که این نشانه ها و علائم در ابتدای وقوع حادثه امری طبیعی و نرمال می باشد و عموما طی سه ماه خود به خود نابود می شوند. در صورتی که این نشانه ها اختلال استرس از حادثه در نظر گرفته می شود که یک ماه مداوم دیده شود و به گونه شدید باشد که در روابط یا کار فرد اختلال به وجود بیاورد. کودکان و نوجوانان نسبت به تروما واکنش شدید تری نشان می دهند؛ نشانه هایی که در کودکان کمتر از شش سال مشاهده می شود به شرح زیر می باشد:

• وابستگی غیر عادی به والدین و دیگر بزرگسالان
• شب ادراری
• حرف زدن یا نمایش بازی کردن در مورد رویداد های وحشتناک
• لکنت زبان یا از دست دادن توانایی صحبت کردن

کودکان و نوجوانان بزرگتر احتمالا احساس گناه دارند و متصور می کنند که می توانستند از صدمه یا مرگ دیگران پیشگیری کنند و یا درگیر حس انتقام باشند. درک این علائم و احساسات در درمان اختلال استرس بعد از سانحه در کودکان بسیار مهم می باشد.

دلایل اختلال PTSD

 هر شخصی در هر سنی می تواند به پی تی اس دی دچار شود. از کهنه سربازان جنگ، کودکان و کسانی که درباره حمله فیزیکی، سوءاستفاده جنسی و… قرار گرفته اند تا کسانی که از یک تصادف یا حادثه طبیعی مثل زلزله، سیل و … نجات پیدا کرده اند. بر اساس آخرین مطالعات از هر ۱۰۰ نفر، هفت یا هشت نفر در دوره ای از زندگی خود پی تی اس دی را تجربه می کنند، ولی هنوز دلیل دقیق آن مشخص و واضح نیست. ژنتیک، عوامل محیطی، خصوصیات شخصی و نوروبیولوژی این توانایی را دارد که در این اختلال موثر باشد. بعضی از این شرایط به شرح زیر می باشد:

• استرس زیادی بعد از یک سانحه خطرناک، مثل از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه و شغل و …
• جنسیت زنان بیشتر از مردان در معرض این بیماری هستند.
• زندگی طولانی مدت در شرایط پر خطر مثل جنگ و …
• آسیب های دوران کودکی
• عدم حمایت اجتماعی بعد از حادثه
• داشتن سابقه بیماری های روانی، مصرف مواد و اعتیاد
• احساس ترس شدید و درماندگی

تشخیص اختلال PTSD

یک درمانگر با تجربه و متخصص می تواند از راه آزمایش های غربالگری سلامت و روان و تست اختلال استرس پس از سانحه، آن را تشخیص بدهد. همانگونه که در بالا بیان کردیم، برای تشخیص پی تی اس دی باید حداقل به مدت یک ماه تمام یکی نشانه های زیر دیده شود:

• حداقل بک علامت پرهیز
• حداقل یک علامت افکار مزاحم
• حداقل دو علامت تغییر در واکنش های جسمی و روحی
• حداقل دو علامت تغییر شناختی و افکاری

عوارض اختلال PTSD

اختلال استرس پس از سانحه عموما با سایر اختلالات روانشناسی مانند افسردگی، مشکلات حافظه و دیگر مشکلات جسمی و روانی مشاهده می شود و امکان در موارد حاد و شدید، به پناه بردن شخص مبتلا به الکل یا مواد مخدر منجر شود.

درمان اختلال PTSD

هر کس ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و این اختلال تاثیر متفاوتی بر افراد خواهد داشت. پس، درمانی که برای یک شخص تاثیر گذار است، امکان دارد برای شخص دیگری بی تاثیر باشد. در واقعیت، در زمان این اختلال، تخصص و مهارت روان درمانگر اساسی ترین نقش را ایفا می کند. به صورت کلی، پروسه درمان این اختلال سه هدف اصلی و مهم را دنبال می کند:

• نابودی علائم و نشانه ها
• برگرداندن عزت نفس شخص مبتلا
• یاد دان مهارت های مبارزه با این اختلال

اکثر درمان های پی تی اس دی، در زیر مجموعه درمان شناختی رفتاری تقسیم بندی می شوند. ایده اصلی این می باشد که، با علت شناسی این اختلال، الگوهای فکری آزار دهنده فرد مبتلا تغییر می یابد. پس، درمان و معالجه اصلی گفتار درمانی درباره حادثه و آسیبی که فرد می بیند و پیدا کردن ریشه های ترس او می باشد. در کنار این معالجه، در صورت شدید بودن نشانه ها و اختلال در زندگی نرمال شخص، امکان دارد از درمان دارویی نیز استفاده شود.

• گفتار درمانی:

دز طول جلسات مشاوره، در آغاز شما درباره حادثه تکان دهنده با درمانگر خود حرف می زنید؛ اینکه چطور این واقعه افکار و زندگی شما را مختل می کند. سپس جزئیات اتفاقی که رخ داده است را بررسی می کنید و راه های جدیدی برای برخورد با آن پیدا می کنید.

• درمان دارویی:

پزشک و بیمار بایستی با همکاری یکدیگر بهترین دارو یا ترکیبی از دارو را می یابند. بیشترین نوع داروهایی که برای معالجه این اختلال مورد استفاده قرار می گیرند، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب می باشد که در کنترل علائم پی تی اس دی ماند غم، خشم، نگرانی و … کمک می نماید. دیگر داروها امکان دارد برای درمان نشانه های این اختلال مثل مشکلات بی خوابی و کابوس ها بسیار مفید می باشد.

• رویارویی:

اگر فرد مبتلا به این اختلال، تاکنون از رویارویی با مواردی که واقعه را برای او گوشزد می کند، پرهیز کرده است، درمانگر به او یاری می رساند دوباره به تدریج با آن ها رو به رو شود. شخص مبتلا به اختلال پی تی اس دی در اوایل معالجه، نحوه تنفس برای پایین آوردن استرس را آموزش می دهد و سپس لیستی از این موارد تهیه می کند و به کمک درمانگر به مرور با آن ها مواجه می شود و درباره تجربه این رویارویی حرف می زند. حتی به کمک واقعیت مجازی این امکان وجود دارد که اصل واقعه برای فرد بازسازی می شود و دوباره شخص مبتلا در شرایط حادثه قرار می گیرد.

• آموزش ایمنی در برابر اضطراب

این نوع معالجه به شکل گروهی یا فردی قابل انجام می باشد. در این روش نیز نیازی به بازگو کردن جزئیات حادثه نمی باشد؛ بلکه تمرکز روی تغییر نحوه کنار آمدن با اضطراب ناشی از واقعه می باشد. شخص دچار اختلال در این نوع درمان با شیوه های تن آرامی، تکنیک ها تنفس و سایر روش های کنترل استرس آشنا می شود و مهارت های لازم برای مدیریت آن را یاد می دهد.

هم اکنون که این مطلب به اتمام رسید به منظور آشنایی با مطالب بیشتر در حوزه روانشناسی بر لینک هایی چون ترومای جمعی و افزایش عزت نفس کلیک فرمایید.

منبع : آرگا