ترومای جمعی به نوعی فشار روانی گفته می شود که بر افراد زیادی از یک جامعه یا فرهنگ آن جامعه تاثیر می گذارد. این حالت روانی در واکنش به یک آسیب تخریب گر مشترک در سطح جامعه روی می دهد.
آشنایی با تاثیرات ترومای جمعی
می توان دوران شیوع کرونا را یک نمونه بسیار خوب از ترومای جمعی دانست. یعنی هنگامی که همه افراد با هم مسائلی را از سر گذرانده و به خاطره مشترک میان آن ها تبدیل می شود. درک واکنش های جامعه به این تجربه های تلخ و آسیب زا به ما کمک می کند بفهمیم چطور زندگی و نگرش مان ممکن است تغییر کند.
رویارویی با پیامدهای ترومای جمعی یا مشترک نیازمند این است که با مفهوم آن آشنا باشیم. در ادامه مطلب با مفهوم ترومای جمعی، دلایل، تاثیرات و راه های مقابله با آن بیشتر آشنا می شوید.
مفهوم ترومای مشترک
واژه تروما از یونان باستان آمده و به معنی زخم می باشد. تروما اول فقط در حوزه جراحی کاربرد داشته و به زخم یا جراحتی اطلاق می شد که دلیل بیرونی داشت. این کلمه در حوزه روانشناسی به جای ترومای فیزیکی به ترومای روانی اشاره می کند. همه ما کم و بیش با مفهوم تروما (روان زخم یا ضربه روانی) آشنا هستیم.
زخم هایی که همچون خوره روح را به تدریج در انزوا می خورند و می تراشند و انگار برای آن درمانی نیست. در سال های اخیر که شاهد سوختن جنگل ها، بلایای طبیعی، بیماری های فراوان و … هستیم دیگر زخم های کاری از انزوا دور شده و امروزه بیش از هر زمان دیگری ترومای جمعی بشر را درگیر کرده است.
به طور کلی مفهوم ترومای مشترک به نوعی فشار روانی بر می گردد که بر افراد زیادی از جامعه یا فرهنگ آن ها تاثیر می گذارد. این وضعیت روانی در واکنش به یک آسیب تخریب گر مشترک در سطح جامعه روی می دهد. زندگی روزانه خانواده ها و دوستان بیشتر از همه از این نوع تروما صدمه می بیند.
طبق نتایج پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ میلادی منتشر شد، پردازش ترومای مشترک فرایندی روان شناختی و اجتماعی می باشد که در مرحله اول به خلق معنا می پردازد. به بیان دیگر نخستین واکنش افراد یک جامعه به حادثه ای مهیب، معنی بخشیدن به آن و کشف زمینه های آن می باشد.
اگرچه این وقایع آسیب زا بوده ولی باید آن طرف قضیه را نیز دید. این چالش ها به جامعه فرصت رشد و تغییر خواهد داد. همانگونه که مشکلات فردی می تواند سبب اصلاح ما شود، رویدادهای آسیب زا نیز ممکن است به رشد جامعه منجر شود. شایان ذکر است ترومای روانی به بروز آسیب جسمی منجر شده ولی باید دقت کرد این جراحات و آسیب ها هم منشا روانی دارند.
دلایل بروز ترومای مشترک
هر حادثه ناگواری که برای مردم یک جامعه روی می دهد، ممکن است به ترومای مشترک منتهی شود. این نوع رویدادها اغلب سیاست و احساسات ملی را عوض می کنند و حتی ممکن است بر تصمیمات شخصی افراد جامعه نظیر بچه دار شدن یا نشدن تاثیر بگذارند.
این اتفاقات تا مدت ها در حافظه جمعی افراد باقی مانده و بر ارزش ها، باورها و سبک زندگی آن ها تاثیر می گذارد. چند نمونه از مواردی که سبب ترومای مشترک می شود شامل موارد زیر است:
- حمله های تروریستی
- سقوط هواپیما یا غرق شدن کشتی
- قحطی
- جنگ و درگیری های نظامی
- رکود اقتصادی
- نسل کشی
- بیماری های واگیردار
- حوادث طبیعی مانند سیل، سونامی و زلزله
این رویدادها ممکن است جمع کوچکی مانند یک خانواده یا گروه بزرگتر مانند مردم یک کشور را درگیر نمایند. نیازی نیست که همه افراد درگیر این رویدادها شده باشند بلکه تماشای اخبار مرتبط با آن نیز ممکن است موجب گسترش ترومای مشترک گردد. رخدادهای آسیب زا می توانند سلامت روانی، احساس، نحوه رفتار، مشارکت جمعی و حتی تربیت فرزندان یک جامعه را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
ترومای مشترک چه تاثیراتی به دنبال دارد؟
ترس، افسردگی، سوگواری و … از علائم و عوارض ترومای مشترک محسوب می شود. اگر چه شدت و میزان تاثیر یک موقعیت غم انگیز و به دنبال آن علائم و عوارض تروماتیک ممکن است از یک گروه به گروه دیگر و در نتیجه طیف وسیعی از عوامل موثر، خیلی متفاوت باشد. به صورت مثال، در برخی جوامع افراد رنگین پوست و آن هایی که در طبقات اقتصادی و اجتماعی پایینی بودند، از ویروس کرونا تاثیرات ناهمگن و نامتوازنی را پذیرفتند.
نظریه ترومای مشترک بیان می دارد این رخدادها ممکن است نگاه فرد به عنوان یک جامعه یا گروه را درباره خود عوض کند. تجربه تروماتیک در خاطره جمعی افراد نقش بسته و به نسل های بعدی منتقل می گردد. مطالعات نشان می دهد که تاثیرات ترومای مشترک بر نسل های آینده به قرار زیر است:
- ترس بیشتر در سطح فردی و گروهی
- جریحه دار شدن غرور ملی
- هوشیاری بیشتر در مقابل خطرات
- آسیب پذیری شدیدتر
شایان ذکر است برای تاثیر پذیری از یک رویداد تروماتیک، نیازی نیست که مستقیما و بی واسطه در آن رویداد حضور داشت. مثلا فردی یا گروهی که اخبار این رویداد را از رسانه های مختلف دنبال می کند هم می تواند از آن تاثیر بگیرد. تحقیقات نشان داده افرادی که بعد از حوادث ناگوار بیشتر اخبار مرتبط با آن را دنبال می کنند، تاثیرات روانی منفی بالاتری از آن می پذیرند. و احتمال بروز نشانه های مشابه اختلال اضطراب پس از حادثه در آن ها بیشتر است.
زمینه دیگر تاثیرگذاری ترومای مشترک، عرصه هویت فرهنگی می باشد. در یک جمع مثلا قومی، نژادی و … تجربه ترومای مشترک می تواند سبب ناپیوستگی و گسست در ساختار هویت گردد. برای جامعه ای که رویداد تروماتیک را پشت سر می گذارد، دنیا دیگر آن جهان قبل نخواهد بود.
تاثیر ترومای مشترک بر سلامت روانی جامعه
آسیب های اجتماعی در قدم اول سلامت روان جامعه را تهدید می کنند. تاثیر روانی این آسیب ها ممکن است تا سالیان بسیار میان اعضای جامعه دیده شود. رایج ترین مشکلات روانی ، همان اختلال اضطراب بعد از حادثه می باشد که احساس ناامنی و استرس را بین افراد افزایش می دهد.
در ضمن ممکن است سبب حملات پانیک یا اضطراب فلج کننده در مردم شود. کاهش اعتماد به نفس و بحران وجودی هم از سایر مسائل روانی هستند که در اثر ترومای مشترک ایجاد می شوند.
تاثیر تروما مشترک بر کودکان و نوجوانان
در این جا نیز می توان کرونا را یک مثال خوب برای درک تاثیر تروما بر کودکان و نوجوانان دانست. این بیماری همه گیر سبب شد که بیشتر کودکان و نوجوانان از مدرسه و گروه همسالان خود دور باشند. همچنین بسیاری از آن ها به دلیل این بیماری والدین خود را از دست دادند. از این رو مشکلات روانی مانند افسردگی، استرس و اضطراب بین آن ها افزایش پیدا کرد.
تاثیر ترومای مشترک بر روابط افراد
روابط قسمت مهمی از زندگی هستند. اگر رابطه سالم و پرنشاطی نداشته باشید، نمی توانید از شرایط سخت زندگی عبور کنید. وقتی روابط آشفته و دردآور شود، بیشتر از همیشه آسیب می بینید. ترومای مشترک بر روابط افراد تاثیر گذاشته و ممکن است سبب ترویج بی اعتمادی گردد.
تاثیر ترومای مشترک بر نسل ها
در صورتی که اجداد ما با یک ترومای مشترک درگیر شوند و نتوانند مشکل را به درستی حل کنند، ما نیز با مسائل بعد از آن روبرو می شویم. اگر تروما از نسلی به نسل دیگر انتقال یابد، به آن ترومای میان نسلی گفته می شود. این تروما خیلی ویرانگر می باشد. زیرا اغلب در ناخودآگاه افراد تشکیل می شود. برای حل این مسئله باید از درمانگرهای حرفه ای کمک بگیرید تا نسل های بعدی در امان واقع شوند.
چند نمونه تاریخی از ترومای مشترک
در طی تاریخ، رویدادهای آسیب زای بسیاری در سراسر دنیا به وقوع پیوسته است که زندگی انسان ها را در یک کشور و حتی کل دنیا برای همیشه عوض کرده است. این وقایع ناگوار کم نبوده ولی برای درک بهتر مفهوم ترومای مشترک به چند نمونه از آن ها اشاره می شود.
هولوکاست
آزار و اذیت و نسل کشی یهودیان توسط حزب نازی بر نسل های آینده یهودی ها اثرات عمیقی داشت. مطابق بررسی از بازماندگان این حادثه، این افراد چندین دهه با اختلال استرس پس از سانحه و کاهش سلامت روان درگیر بوده اند. با وجود این سال ها بعد از آن واقعه پیوندهای خانوادگی و اعتقادی یهودیان بیشتر شد.
رکود بزرگ
رکود بزرگ با سقوط بازار امریکا در سه شنبه سیاه روی داد. این واقعه که در سال ۱۹۳۰ میلادی اتفاق افتاد. شدیدترین رکود اقتصادی در تاریخ مدرن این کشور محسوب می شود. بیشتر امریکایی ها هنوز خاطرات این ترومای مشترک را از پدربزرگ ها و مادربزرگ ها می شنوند. به بچه های آن دوران، فرزندان عصر افسردگی می گفتند که موفق شدند به یک نسل موفق تبدیل شوند.
شیوع کرونا
بیماری کرونا نخستین بار در چین گزارش شد و در مدت کوتاهی همه دنیا را فرا گرفت. این بیماری و قرنطینه های بلند مدت سبب شد در بین مردم احساس اضطراب و استرس افزایش یابد. بیماری های همه گیر همواره سبب افزایش استرس، افسردگی و اضطراب می شوند. این بیماری ها معمولا به انزوای فردی، تنهایی و خشم منجر می شوند.
علاوه بر بیماری، مشکلات مالی نیز مردم دنیا را درگیر کرد و زندگی میلیون ها نفر در جهان نابود شد. برخی برای مقابله با این مشکلات به نوشیدن مشروبات الکلی یا مصرف مواد مخدر روی آورده و شرایط خود را وخیم تر نمودند. البته در این میان شبکه های اجتماعی با بیان مسائل دوران کرونا سبب گسترش احساس همدلی در جهان شدند.
راه های مقابله با ترومای مشترک
اکنون که با مفهوم ترومای مشترک آشنا شدید و دانستید چه تاثیراتی به همراه دارد. در این بخش با برخی راه های مقابله با آن آشنا می شوید.
۱. تلاش برای ارتقای آگاهی خود
آگاهی و کسب اطلاعات بیشتر نخستین گام در جهت مقابله با تروما مشترک می باشد. درباره شرایط فعلی و تاثیر حادثه آسیب زا بر شما، خانواده و اطرافیان آگاهی خود را بیشتر نمایید. به این نکته نیز دقت کنید که شما بازمانده این رخداد بوده نه قربانی. با دوستی قابل اعتماد یا کارشناس سلامت روان حرف زده و با تمرین ذهن آگاهی به افزایش سلامت جسم و روان خود کمک کنید.
۲. اهمیت دادن به سلامت جسم
در موقعیت سخت ممکن است از وضعیت جسم خود غافل شوید. در حالی که حفظ سلامت جسم به سلامت روان کمک خواهد کرد. در این راستا موارد زیر را در نظر بگیرید:
- خواب شبانه کافی
- نوشیدن آب کافی
- پرهیز از مصرف قند و چربی بسیار
- ورزش و فعالیت های آرامش بخش مثل یوگا و ماساژ درمانی
۳. تمرین انعطاف پذیری
برای شناخت و بیان احساسات تلاش نمایید. به این طریق در مقابل شرایط سخت انعطاف پذیر خواهید شد. تقویت حس قدردانی هم کمک می کند با شرایط سازگاری بیشتری پیدا کنید. تحمل حوادث ناگوار کار ساده ای نبوده ولی در همین اوضاع نیز می توان روزنه های امید را یافت.
۴. عدم ترس از درخواست کمک
ما همواره به علت های مختلف از حرف زدن درباره احساسات منفی دوری می کنیم. در حالی که انجام این کار برای تاب آوری و سلامت روان الزامی است. روان درمانگرها با وضعیت تروما آشنایی داشته و می توانند یاری گر شما باشند. از این رو از درخواست کمک ترس نداشته و به یک روان درمانگر مراجعه تا بدون قضاوت و عاقلانه مورد کمک و حمایت قرار گیرید.
۵. تشکیل گروه
یافتن یک گروه از افرادی که مشابه شما تروما جمعی را تجربه کرده اند، بسیار اهمیت دارد. در کنار اینها می توانید خود واقعی تان بوده و نیازی نیست احساسات خود را مخفی کنید. حرف زدن و صحبت کردن با این افراد در گروه ها و دریافت حمایت اجتماعی روشی خوب برای درمان جمعی محسوب می شود.
سخن پایانی
ترومای مشترک یکی از معضلات روانی جوامع می باشد، ولی مجبور نیستید آن را به تنهایی تحمل نمایید. به لطف فناوری های نوین و شبکه های اجتماعی می توان با هر فردی در جهان ارتباط برقرار کرد. ایجاد ارتباط با انسان های قابل اعتماد موجب تقویت انعطاف پذیری و سلامت روان خواهد شد. در صورت روبرو شدن با تروما جمعی بهتر است با یک دوست معتمد یا روان درمانگر تماس داشته باشید. با حرف زدن درباره وضعیت دشوار می توان زندگی را تغییر داد.
منبع : آرگا
