به طور کلی توجه به پیشرفت فناوری در صنعت کشاورزی و با در نظر گرفتن ملاک های گفته شده ی سیستم آبیاری بارانی به دلیل صرفه جویی در مصرف منابع آبی و بهره وری بالایی که دارند بیش از سایر روش ها مورد تاکید کارشناسان کشاورزی قرار گرفته است.
آشنایی با آبیاری بارانی
بهتر است بدانید که در واقع ابیاری بارانی از انواع روش آبیاری گیاه محسوب می شود که در آن آب با فشار درون یک شبکه لوله کشی شده جریان پیدا کرده و سپس از آبپاش های تعبیه شده روی این شبکه خارج می شود. ساختمان آبپاش ها به گونه ای است که هنگامی که آب با فشار از آن خارج می شود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته می شود و به همین خاطر این سیستم ابیاری به روش بارانی نامیده خواهد شد.
معمولا در این روش آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذپذیری خاک به صورت باران بر سطح زمین پخش می شود تا خاک فرصت نفوذ پیدا کند. اگر شدت بارش از سرعت نفوذ درون خاک بیشتر باشد موجب ایجاد رواناب در سطح زمین کشاورزی شده و راندمان آبیاری کاهش پیدا خواهد کرد.
اجزای سیستم آبیاری
توجه داشته باشید که سیستم ابیاری بارانی دارای اجزای مختلفی می باشد که در ادامه سعی داریم به بیان آن ها بپردازیم.
- سیستم پمپاژ و تامین فشار
- آبپاش
- لوله های فرعی
- خطوط لوله اصلی
انواع سیستم های این آبیاری
در واقع روش مختلفی آبیاری بارانی را می توان بر اساس کلاسیک یا غیر کلاسیک بودن و متحرک و یا ثابت بودن طبقه نمود که در ادامه با این انواع مختلف آشنا خواهید شد.
-
کلاسیک ثابت یا آبپاش متحرک:
در این سیستم ایستگاه پمپاژ، لوله اصلی و فرعی و بال ها در طول فصل کشت در جای خود ثابت می باشند و به فراخور نیاز، آبپاش ها توسط کارگر و به وسیله رایزر در نقاط مختلف به شیرهای خودکار متصل شده و آبیاری انجام خواهد گرفت. در این سیستم لوله هیا اصلی زیر خاک مدفون می باشند و لوله ها جانبی نیز می توانند به صورت مدفون و با روزمینی باشند.
-
کلاسیک نیمه متحرک:
در این سیستم ایستگاه پمپاژ، لوله های اصلی و فرعی ثابت است و لوله های جانبی توسط کارگر در مزرعه جابه جا خواهند شد. بال ها در نقاط مختلف مزرعه با استفاده از اتصال های سریع به لوله های اصلی متصل و عمل آبیاری را انجام خواهند داد.
-
کلاسیک کاملا ثابت:
در سیستم ابیاری بارانی ثابت کلیه اجزاء سیستم از پمپ گرفته تا لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و لوله های فرعی در موقعیت خود ثابت بوده و برای تمام ایام سال در همان مکان باقی خواهند ماند و تنها بایستی شیر های ابتدای هر قطعه باز و بسته شوند.
این سیستم ها معمولا برای گیاهان چندین ساله و باغ ها به کار برده می شود هزینه بالایی نسبت به سایر روش ها خواهد داشت. در این سیستم می توان با استفاده از شیر های برقی سیستم را اتوماتیک نمود.
-
کلاسیک کاملا متحرک:
در سیستم کلاسیم کاملا متحرک نیز کلیه قسمت های تشکیل دهنده واحد آبیاری بارانی مانند پمپ، لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و لوله های فرعی قابل جابه جا شدن بوده و می توانند از یک مزرعه به مزرعه دیگر انتقال داده شوند.
در این روش چون تمام لوله ها جابه جا می شوند از جنس آلومینیوم برای آن ها استفاده می شود. مهم ترین عیب این روش آبیاری این است که نیاز به نیروی کارگری زیاد و همچنین استهلاک قطعات خواهد داشت.
-
آبیاری آبفشان غلتان:
این سیستم از لترال و لوله های آلومینیومی که در مرکز چرخ های بزرگ با قطر یک و نیم تا دو متر قرار دارد تشکیل شده است. این دستگاه جزو دستگاه های آبیاری نیمه مکانیزه بوده و در حین آبیاری حرکتی ندارد. پس از اتمام آبیاری هر قسمت از مزرعه، لوله لترال به وسیله یک نیروی محرکه یا موتور بنزینی به سایر بخش های مزرعه منتقل می شود.
-
سیستم آبیاری عقربه ای یا سنترپیوت:
این سیستم آبیاری شامل یک بال آبیاری بزرگ است آبپاش ها بر روی آن مستقر هستند. این بال آبیاری بر روی چرخ هایی نصب شده و با چرخش حول یک محور مرکزی مشابه حرکت گردشی عقربه ساعت، زمین را به شکل دایره ای آبیاری خواهد کرد. بال آبیاری از چندین دهانه تشکیل شده که بر روی برجهایی به شکل A قرار گرفته اند. توجه داشته باشید که هر برج دارای دو چرخ بزرگ است و شعاع دایره نیز تحت آبیاری به اندازه طول لوله لترال خواهد بود.
-
آبیاری متحرک خطی یا لینیر:
این سیستم ابیاری بارانی مشابه سیستم ابیاری عقربه ای بوده البته با این تفاوت که در این سیستم حرکت لوله لترال و آبپاش ها روی آن به صورت خطی است و زمین تحت ابیاری به صورت مربع یا مستطیل خواهد بود.
-
سیستم آبیاری ارابه ای یا گان:
در این سیستم آبیاری از یک آبپاش تفنگی بزرگ که بر روی یک ماشین متحرک یا به اصطلاح ارابه قرار دارد استفاده خواهد شد و در این روش بال آبیاری شامل یک لوله است که از یک طرف به دور یک قرقره بزرگ پیچیده شده و از طرف دیگر به ماشینی متحرک متصل می شود.
برای انجام دادن آبیاری یک قطعه زمین در ابتدا بایستی دستگاه را به کمک تراکتور در ابتدای زمین مورد نظر قرار می دهند. سپس آپاش را که لوله پلی اتیلن نیز به آن وصل است درون مزرعه و بر روی ارابه می گذارند. برای این ایجاد فشار آب درون لوله ها از موتور دیزل یا الکتروموتور استفاده می شود.
پس از روشن کردن موتور در ابتدا آب با فشار وارد تورمین می شود و آن را می چرخاند. آب پس از خروج از توربین وارد لوله پلی اتیلن شده و از طریق آبپاش در سطح مزرعه پخش خواهد شد.
مزایای سیستم آبیاری
بهتر است بدانید که روش آبیاری بارانی دارای مزیت های بی شماری است که در ادامه سعی داریم به بیان آن ها بپردازیم.
- کاهش هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روش های آبیاری سطحی
- حذف عملیات تسطیح و کاهش هزینه های آماده سازی اراضی
- فراهم شدن امکان تهویه خاک
- امکان آبیاری در اراضی شیبدار
- کاهش تلفات به صورت رواناب و فرسایش خاک
- زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می رود
- امکان مبارزه با یخبندان، آفات و انگل ها
- امکان آبیاری در خاک های مختلف
- امکان آبیاری اراضی کم عمق
- امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی
معایب سیستم آبیاری
روش های آبیاری بارانی با وجود تمام مزیت های بی شماری که دارد اما در عین حال فاقد معایب نیز نبوده و در ادامه می توانید با مهم ترین معایب این روش آبیاری آشنا شوید
- کاهش یکنواختی توزیع و افزایش تلفات آب در صورت وجود باد
- هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتا زیاد
- افزایش تلفات آب در اثر تبخیر در مناطق گرم و خشک
- امکان سوختگی و ایجاد خسارت برای برگ ها در صورت وجود املاح زیاد در آب
- امکان شسته شدن سموم قارچ کش و آفت کش از روی برگ ها
منبع : آرگا