خانه و خانواده که همیشه به عنوان محل آسایش و مأمنی امن برای همه به شمار می رود، گاهی در شرایط نامطلوب قرار گرفته و باعث می شود تا اتفاقات و مشکلاتی برای اعضای آن ایجاد شود، این مشکلات گاهی به آسیب های روانی برای اعضا تبدیل شده و با اینکه اعضا در کنار هم زندگی می کنند اما باعث فروپاشی نظام خانواده می شود، به همین دلیل در این مقاله تلاش شده است تاثیر آسیب روانی بر خانواده مورد بررسی قرار بگیرد.
تاثیر آسیب روانی بر خانواده و اعضای آن
خانواده جایگاه آسایش و اطمینان، اولین نهاد و اساس و بنیان هر جامعه می باشد، خانواده در ایران مانند دژی استوار و نهادی مقدس، بیشترین مسئولیت را در رشد، تحول، تربیت، تعالی و سعادت انسان برعهده دارد، اساس تشکیل خانواده و ازدواج در رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر می باشد.
محققان هر کدام نظری در رابطه با مفهوم خانواده دارند، اما در نهایت همه این نظر ها با یکدیگر همسو بوده و همه بر سر این اصل که خانواده کانون رشد و تکامل، التیام بخش و شفا دهنده است توافق نظر دارند. در بررسی ها و پژوهش های بسیار زیاد مشخص شده است که افزایش ارتکاب جرایم، افزایش اختلالات رفتاری و شخصیتی، افزایش بیماران اسکیزوفرنی، افزایش بسیار زیاد طلاق همه ریشه در خانواده و گذشته افراد دارد بنابراین نتیجه ای که گرفته می شود این است که تاثیر آسیب روانی بر خانواده تا چه میزان می تواند حائز اهمیت باشد.
نقطه آغاز و شکل گیری خانواده زمانی است که دو فرد بالغ یک زن و یک مرد با هدف تشکیل خانواده به یکدیگر می پیوندند. عقد و ازدواج نقش جدیدی را برای هر یک از طرفین به وجود می آورد و نقطه بحرانی این انتقال نقش شروع دوره زناشویی می باشد. بی شک خانواده های لجام گسیخته و متزلزل جامعه متزلزل را پدید می آورند، جامعه ای که در آن هیچ نشانی از یک خانواده سالم یافت نخواهد شد و میزان طلاق هر روز بیشتر از روز قبل خواهد بود.
اکنون که میزان اهمیت خانواده در زندگی گذشته، حال و آینده هر فرد و تاثیر آسیب روانی بر خانواده و اعضای آن مشخص شده است، بهتر است به این مساله پرداخته شود که ویژگی های یک خانواده سالم و یک خانواده ناسالم چیست؟
ویژگی های خانواده سالم
- همه اعضای خانواده از ۵ نوع آزادی: آزادی تصور کردن، آزادی اندیشه، آزادی احساس کردن، آزادی انتخاب، آزادی خلاقیت بهره مند می باشند و هر ۵ نوع آزادی را درک می کنند.
- در این خانواده درخواست ها و موضوعات به شکل واضح بیان می شود.
- خصومت و کشمکش در میان اعضای خانواده انکار نشده و درباره آن گفتگو صورت می گیرد.
- هر فردی این توانایی را دارد که نظر خود را بیان کند و هم چنین با نظر دیگران مخالفت نماید.
- اعضا در این خانواده امیدها، ترس ها و انتظارات خود را از دیگر اعضای خانواده به راحتی بیان می کنند.
- در خانواده سالم مطرح کردن نظرات و پیشنهادات غیر متعارف مجاز می باشد.
- هر عضو از خانواده بین امکانات رفتاری گوناگون قدرت انتخاب داشته و از طریق کسب تجربه الگوهای ناموفق و ناپسند را کنار می گذارد.
- در این خانواده ها نوعی سلسله مراتب و سازماندهی منعطف بین نسلی یعنی بین والدین و فرزندان حاکم می باشد.
- در این خانواده همه اعضا مراقب و همدل یکدیگر بوده و به هم احترام می گذارند و نظرات شخصی خود را کاملا محترمانه بیان می کنند.
- در خانواده سالم هرگونه احساساتی قابل بیان و درک می باشد، همان گونه که بیان احساسات محبت آمیز راحت می باشد بیان احساس غم و یا خشم نیز قابل بیان است.
- در این خانواده هیچ محدودیتی برای مجادله و مشاجره وجود ندارد و مجادله ها به سمت پالایش و راه حل سوق پیدا می کنند به جای اینکه تبدیل به آتش زیر خاکستر شوند.
ویژگی های خانواده ناسالم
- خانواده ای ناسالم است که اعضا در آن قادر به تامین نیازهای تکاملی، حل مشکلات و تعارض های خود نبوده و کارکردهایش مختل می باشد.
- در این خانواده ها مشکلات هیچ گاه حل نمی شود زیرا آن ها مشکلات خود را انکار می کنند.
- صمیمیت در میان اعضای خانواده از بین رفته است.
- اجبار و الزام در این نوع از خانواده ها سرسام آور می باشد و فرزندان به خاطر فرزند بودن حقانیت خود را از دست می دهند.
- در خانواده ناسالم همه افراد به جای یکدیگر تصمیم می گیرند، فکر می کنند، احساس می کنند و حتی عمل می کنند.
- در این خانواده افراد همیشه خشمگین و عصبانی هستند زیرا نیازهای آن ها هیچ گاه برآورده نمی شود.
- در چنین خانواده ای اعضا به ریاکاری مشغول بوده و با اینکه از برخی مسائل آگاه هستند تظاهر به ندانستن می کنند.
- افراد در این خانواده برای حفظ نظام خانواده از حد و مرض شخصی خود عدول می کنند.
درمان آسیب های روانی خانواده
اکنون که با ویژگی خانواده ناسالم و سالم همچنین تاثیر آسیب روانی بر خانواده آشنا شده اید، بهتر است با خانواده درمانی نیز آشنا شده و به بررسی آن پرداخته شود.
اهمیت خانواده درمانی
فردی که در خانواده مشکل دار است سرنوشت خوبی نخواهد داشت مگر آن که برای تغییر به سمت مثبت تلاش نماید و خود را به یک فرد سالم سوق دهد، این تغییرات با یک مشاور و یا درمانگر بهتر و راحت تر انجام می گیرد و در بعضی از موارد نیز بدون حضور آن ها امکان پذیر نخواهد بود. اصولا مشکل یک خانواده و آسیب های روانی اعضای خانواده را باید در نظام خانواده و در شبکه ارتباطات خانوادگی جستجو کرد، خانواده هایی که ناسالم بوده و مشکل دارند دارای شبکه ارتباطی مناسبی نیستند و مشاور می تواند این ارتباط معیوب را از کلمات، تن صدا، حالت چهره، وضعیت بدن، اشارات و علایمی که بین اعضا رد و بدل می شود بفهمد. زمانی که خانواده مشکل یا مشکلات خود را بیان می کنند ممکن است که تصور کنند مشکل آن ها بسیار کوچک و جزیی می باشد، اما در واقع مشاوری که زبده باشد هیچ مشکلی را کوچک نشمرده و با دقت و جزیی نگری سعی در برطرف نمودن آن و کمک به همه اعضای خانواده خواهد داشت.
راهکارهای درمانی
در زمینه تاثیر آسیب روانی بر خانواده مشاوران راهکارهای زیادی ارائه می دهند که رواج ترین آن ها عبارتند از موارد زیر که به صورت مختصر هر کدام بررسی خواهند شد:
مشاور با صحبت و مذاکره با اعضای خانواده به آن ها کمک می کند که مقاومت ها و موانعی که بر سر رشد آن ها می باشد را شناسایی کرده و همچنین اعضای خانواده را با مسیر رشد آشنا می کند و نحوه برخورد صحیح با یکدیگر را به آن ها می آموزد، در نتیجه خانواده پربارتر خواهد شد.
با کمک مشاور اعضای خانواده راحت تر می توانند بحران هایی که در هر خانواده ای ممکن است گاهی پیش بیاید را رفع نمایند، وضعیت اقتصادی، شرایط اجتماعی، بیماری ها، حوادث غیر منتظره و بسیاری دیگر از بهران های دیگر هستند که خانواده به مرور زمان با آن ها مواجه می شود، اگر اعضای خانواده نحوه صحیح برخورد با این بحران ها و روش مدیریت آن ها را ندانند، در مواجهه با آن ها دچار مشکل شده و ممکن است باعث فروپاشی خانواده شود.
مشاور همچنین نحوه صحیح برخورد با کودکان و نوجوانان را در محیط خانواده به بزرگ ترها آموزش می دهد تا از برخورد غیر منطقی و خصمانه آن ها با کودکان پیشگیری نماید، همچنین به کودکان و نوجوانان آموزش های لازم را در جهت فراگیری مهارت های زندگی می دهد.
بعضی از همسران در خانه ارتباط خوبی با یکدیگر ندارند، آن ها به علایق و نیازهای یکدیگر توجه نکرده و با اینکه با یکدیگر زندگی می کنند اما از لحاظ عاطفی با یکدیگر در ارتباط نیستند، به این وضعیت در میان همسران اصطلاحا طلاق عاطفی و یا طلاق روانی می گویند، مشاور خانواده در چنین حالتی می تواند به رابطه میان آن ها کمک کرده و همچنین یک رابطه توام با احترام و مسالمت آمیز به دور از ارتباطات غلط را در میان همسران برقرار نماید.
مشاوره گرفتن از درمانگران و یا مشاوران به از هم پاشیدگی و جدایی بسیاری از خانواده ها که نحوه ارتباط گرفتن با یکدیگر را نیاموخته اند نیز می تواند کمک شایانی نماید.
بر اساس نتایج محققان در راستای تاثیر آسیب روانی بر خانواده مشخص شده است که امروزه کودکان به طور میانگین تنها یک دقیقه با والدین خود گفتگو می کنند، این مساله می تواند پایه و شروع اختلالات شخصیتی و ناکامی باشد، بچه ها بیش از آن که به تماشای تلویزیون و یا پول تو جیبی نیاز داشته باشند به توجه و محبت والدین نیازمند هستند، بنابراین بهتر است خانه را که مأمن و محل آسایش اعضای آن می باشد به میدان جنگ و یا محلی به عنوان خوابگاه تبدیل نکنید.
در پایان این مبحث به منظور آشنایی با راهکارهای افزایش صمیمیت در خانواده و جلوگیری از خشونت خانگی می توانید به این مطالب مراجعه کنید.
منبع : آرگا
