بیماری تراخم یا التهاب ملتحمه و علائم ابتلا به آن

تراخم که به آن تراکوما هم گفته می شود نوعی بیماری عفونی مسری می باشد که هر دو چشم ها را درگیر کرده و بالقوه کورکننده خواهد بود. در این مطلب با علائم، عوارض و درمان این بیماری آشنا می شوید.

علائم، عوارض و درمان بیماری تراخم یا التهاب ملتحمه

تراخم یا تراکوما نوعی بیماری عفونی مسری است که هر دو چشم را درگیر نموده و بالقوه کور کننده می باشد. سازمان بهداشت جهانی این بیماری را به عنوان یکی از بیماری های گرمسیری فراموش شده و مهم ترین دلیل نابینایی در دنیا طبقه بندی کرده است. تراخم سبب ضعف بینایی بالغ بر ۱.۸ میلیون نفر در دنیا شده که از این میان، ۴۵۰ هزار نفر نابینا هستند.

با غربالگری و درمان به موقع و در مواردی جراحی کوری ناشی از تراخم قابل پیشگیری می باشد. در ادامه با بیماری تراخم، علائم، عوارض و درمان آن آشنا می شوید.

تراخم یا التهاب ملتحمه

التهاب و عفونت ساختمان های چشم بسیار شیوع دارد. به طور مثال التهاب ملتحمه یا بیماری چشمی تراخم یکی از شایع ترین بیماری های چشمی دنیا بوده که با نشانه هایی مانند ظاهر صورتی چشم همراه است که به آن بیماری چشم صورتی هم اطلاق می شود. این بیماری به علت احتقان عروق خونی ملتحمه تشخیص داده می شود.

بیماری تراخم اغلب توسط باکتری کلامیدیایی بروز می کند. این بیماری در حقیقت یک بیماری کهن می باشد که منجر به کوری قابل پیشگیری در سراسر دنیا می شود. تراخم در مناطق گرم و خشک ، آلوده و فقیر نشین بیشتر شیوع دارد. این بیماری چشمی می تواند به دلیل تماس مستقیم با عامل بیماری ایجاد شده یا توسط برخی حشرات و پشه منتقل شود.

بیماری تراکوما در دوران کودکی می تواند به مرور ایجاد شود ولی در بزرگسالی به طور معمول به شکل حاد بروز می کند. طبقه بندی تراکوما بر اساس عامل ایجاد کننده صورت می گیرد. دلیل اصلی آن نیز عفونت میکروبی، حساسیت یا تحریکات سمی می باشد.  طیف گسترده ای از انواع میکروب های خارجی مانند ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها و انگل ها می توانند سبب بروز تراخم گردند.

در ضمن التهاب ملتحمه یا تراخم می تواند به صورت ثانویه نسبت به یک عفونت دیگر چشمی و یا عفونت های سیستمیک بروز کند.

مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در حال حاضر حدود ۱.۹ میلیون نفر در جهان نابینا هستند که اکثرا به علت تراکوما دچار اختلال بینایی شده اند و هنوز در ۴۴ کشور به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی شناخته شده است. این بیماری به طور معمول در جوامع با بهداشت ضعیف و عدم دسترسی به آب تمیز روی می دهد و مهمترین عامل عفونی نابینایی قابل پیشگیری در دنیا می باشد.

تقریبا ۲۱ میلیون نفر در دنیا به تراخم فعال مبتلا بوده و اکثر آن ها کودکان بین ۳-۶ سال هستند. این عارضه عموما در سرزمین های خشک نزدیک به خط استوا مشاهده می شود و بیشترین آمار مبتلایان به کشورهای جنوب صحرای افریقا مربوط است.

شایان ذکر است بیماری تراکوما توسط گسترش باکتری های موجود در ترشحات چشم فرد مبتلا به سایر افراد، توسط تماس فرد به فرد یا مگس هایی که به طرف چشم می آیند، بخصوص مگس موسکا سورینس منتقل می شود. التهاب ملتحمه مسری بوده و توسط تماس با چشم، پلک و ترشحات بینی یا گلو افراد آلوده انتشار می یابد. ضمنا این عفونت می تواند با دست زدن به موارد آلوده مثل دستمال انتقال یابد.

مراحل تراخم

سازمان بهداشت جهانی مطابق علائم بالینی که با پیشرفت بیماری دیده می شود، یک سیستم طبقه بندی را برای ۵ مرحله عفونت تراخم کور کننده تعریف کرده که شامل موارد زیر می باشد:

• التهاب تراکوماتوز/فولیکولار

نخستین علامت درگیری با تراخم ایجاد فولیکول در چشم می باشد، فولیکول ها برجستگی های ریزی هستند که توسط متورم شدن بافت لنفاوی در پشت پلک فوقانی ایجاد شده و گاها تا قسمت بالای چشم هم گسترش پیدا می کنند. وجود ۵ فولیکول یا بیشتر که از ۰.۵ میلی متر بزرگتر باشد در این قسمت از ملتحمه که پشت پلک فوقانی جای دارد به عنوان مرحله التهاب مذکور در نظر گرفته می شود.

• التهاب تراکوماتوز

مرحله بعدی بیماری تراکوما التهاب یا تورم ملتحمه می باشد. که نمای رگ های خونی عمیق تر ملتحمه را که در حالت طبیعی هستند کدر می کند.

• اسکار تراکوماتوز

در این مرحله نوارهایی از بافت اسکار درون ملتحمه تشکیل می شود که درون پلک فوقانی را احاطه می کند.

• تریشیازیس تراکوماتوز

این مرحله از بیماری تراکوما نوارهای بافت اسکار سفت تر و ضخیم تر شده و سبب برگشت لبه پلک به طرف درون چشم می گردند. این برگشت پلک به طرف داخل سبب می شود مژه ها به چشم مالیده گردند. با گذشت زمان این مالش سبب خراش قرنیه که پوشش مرکزی شفاف جلوی چشم می باشد، می گردد.

• کدر شدن قرنیه

سایش قرنیه می تواند سبب ایجاد زخم های عفونی و در نهایت بروز زخم های کدر گردد که از ورود نور به چشم جلوگیری کرده و منجر به کوری می شود.

علت بروز تراخم

باکتری کلامیدیا تراکوماتیز علت اصلی تراخم می باشد. این باکتری انواع مختلفی داشته که انواع B,A,C,Ba سبب ایجاد تراخم کور کننده می شوند. اقسام دیگر این باکتری با عفونت کلامیدیا مقاربتی در ارتباطند. در شرایط زندگی که سرویس بهداشتی نامناسب، منابع آب ناسالم دارند و عدم شستشوی منظم صورت موجب شده که باکتری ها چشم افرادی که در مناطق بومی زندگی می کنند را بارها و بارها آلوده کند.

این فرم فعال بیشتر در کودکان کوچک شایع بوده که آن را به افراد خانواده و هم بازی های خود منتقل می کنند. در بین بزرگسالان ، در زنانی که از کودکان نگهداری می کنند بیماری تراکومای فعال بیشتر شیوع دارد.

تراکوما در ایالات متحده و اروپا نادر بوده و بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می شود. فقر، زندگی در مکان های شلوغ، عدم بهداشت مناسب سبب شیوع این بیماری می شود. بیشتر افراد آلوده کودکان و زنان می باشند. تراکوما خیلی مسری بوده و توسط تماس مستقیم با موارد زیر به سرعت منتقل می شود.

• افراد آلوده به باکتری
• حشرات بخصوص مگس ها
• اشیای آلوده مانند حوله

تشخیص و زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که فرد یا فرزند وی با خارش چشم یا تحریک و ترشح چشم روبرو است باید به پزشک مراجعه کند. به ویژه اگر در منطقه ای زندگی می کند یا ناحیه ای سفر کرده که بیماری التهاب ملتحمه شایع است. بیماری تراخم همانطور که اشاره شد مسری بوده و درمان آن در سریع ترین زمان می تواند به جلوگیری از عفونت جدی کمک شایانی نماید.

هر چند آزمایش هایی برای شناسایی باکتری ها وجود دارد، پزشک در درجه نخست، با معاینه چشم و پلک های فرد بیمار، تراکوما را تشخیص می دهد. کارکنان مراکز بهداشتی درباره روش های ابتدایی معاینه سلامت چشم آموزش دیده اند و با کمک یک ذره بین سبک و ساده می توانند ۵ مرحله تراخم کور کننده را شناسایی کنند.

در ضمن چشم پزشک می تواند بیشتر موارد التهاب ملتحمه را توسط معاینه چشمی تشخیص بدهد. در صورتی که سابقه سفر به کشوری که تراخم در آن شیوع دارد را داشته باشید، ممکن است پزشک یک نمونه از سطح شما بردارد. برای این کار چشم ها بی حس شده و روی آن یک سواپ، کشیده می شود.

تست های آزمایشگاهی نشان می دهد که آیا تراکوما منبع عفونت چشم است یا نه. در موارد پیشرفته تر و شدید تر تراکوما، معاینه چشم مواردی همچون اسکار درون پلک فوقانی، رشد رگهای خونی جدید در قرنیه، برگشت مژه ها به طرف داخل چشم را نشان می دهد.

درمان تراخم

برای درمان اولیه تراخم آنتی بوتیک ها موثر می باشند. درمان زود هنگام عفونت می تواند از بروز عوارض طولانی مدت پیشگیری کند. درمان آنتی بیوتیکی برای بیماری فعال، استفاده یکباره از قرص های آزیترومایسین می باشد. با این وجود در صورت عدم بهبود بهداشت و دسترسی به آب سالم، عفونت دوباره معمول است.

در موارد پیشرفته تر تراکوما، ممکن است به جراحی برای درمان نیاز باشد. به منظور جلوگیری از رشد مژه ها در داخل به سمت ملتحمه و قرنیه و در نتیجه ایجاد زخم روی ملتحمه، از روش جراحی استفاده می شود. در روش جراحی مژه هایی که به طرف داخل چشم برگشته اند، جابجا می شود. این روش می تواند موجب کاهش ایجاد زخم و اسکار ناشی از آن در قرینه گردد و از افت بیشتر بینایی پیشگیری کند.

همچنین چشم پزشک می تواند جای زخم شدید ناشی از التهاب ملتحمه را با پیوند قرینه درمان نماید. اگر قرینه آن قدر کدر شود که بینایی را به طرز قابل توجهی با اختلال روبرو کند، پیوند قرینه گزینه اصلی درمانی برای برگشت بینایی است. به طور کلی درمان بیماری عفونی چشمی تراکوما یا التهاب ملتحمه به نوع عامل ایجاد کننده بستگی دارد.

ولی انواع خفیف ویروسی خود محدود شونده بوده و به طور معمول به درمان و روش های آزمایشگاهی خاصی نیاز ندارند. در شرایط شدید از آنتی بیوتیک های موضعی، قطره های چشم و پماد مطابق تجویز پزشک استفاده می گردد. در مواردی که علت بروز التهاب، عفونت گنوکوکی باشد، سریعا آنتی بیوتیک تجویز شده و اگر درمان صورت نگیرد نابینایی یا سوراخ شدن قرنیه اتفاق می افتد.

نکته قابل توجه این است که مراجعه زودتر به چشم پزشک کمک می کند این بیماری زودتر تشخیص داده شده و درمان آن نیز ساده و کم هزینه تر باشد.

عوارض تراخم

یک بار ابتلا به بیماری تراخم ناشی از باکتری کلامیدیا با تشخیص به موقع و استفاده از آنتی بیوتیک مناسب به آسانی قابل درمان است. با این وجود عفونت های مکرر یا ثانویه می توانند عوارضی را به دنبال داشته باشند. از جمله زخم و اسکار پلک داخلی، تغییر شکل پلک، خراش قرنیه، برگشت مژه به داخل چشم، اسکار قرنیه یا کدر شدن قرنیه، کاهش جزئی یا کامل بینایی.

از عوارض دیگر بیماری التهاب ملتحمه می توان به مننژیت و سپتی سمی اشاره نمود. دقت کنید که در تراکوما ناشی از مواد سمی باید چشم ها سریعا با آب استریل یا سرم نمکی مورد شستشو قرار گیرد. تراکوما سمی ممکن است به دلیل کلر آب استخر، مصرف بعضی داروها، تماس با مواد شیمیایی محرک، دود ناشی از سیگار، اسپری های مو و مواد اسیدی و قلیایی بروز کند.

شایان ذکر است بعضی از افراد که به عفونت تراخم مبتلا می شوند، ممکن است یک بار به آن ابتلا یابند و لزوما جای زخمی روی چشم ایجاد نشود. با این وجود عفونت دوباره نیز شایع بوده و در طول سال های متمادی، در صورت درمان نشدن تراخم می تواند طی ۵ مرحله به سمت کوری پیش رود.

برای اطلاع از دیگر مشکلات چشمی نظیر تبخال چشمی، علت ترشحات چشم و بیماری قوز قرنیه می توانیدروی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا