یکی از انواع هنرهای نمایشی زیبا و جذاب که قدمتی دیرینه داشته و نشانگر تنوع فرهنگی و قومی هر کشوری می باشد رقص بوده که محتوای آن عشق و کسب انرژی از اطراف است. رقص و موسیقی به طور پیوسته در بزم ها و مناسبت های مختلف در میان افراد از دیرباز رواج داشته است. از همین رو تصمیم داریم در این مطلب به منظور آگاهی و شناخت شما عزیزان به شرح و بررسی تاریخچه رقص ایرانی بپردازیم.
آشنایی با تاریخچه رقص ایرانی
به طور کلی رقص در کشور ایران پیشینه ای طولانی داشته و باید گفت اقوام مختلف ایرانی علاوه بر این که هر کدام زبان و آیین ها و رسوم سنتی متفاوت و مختص به خود را داشته، هر یک از آن ها نیز رقص خاصی دارند. با مرور و مطالعه تاریخچه رقص ایرانی متوجه خواهید شد که رقص ایرانی سبک های متنوع و گوناگونی دارد و بر حسب ناحیه و فرهنگ و زبان مردم دسته بندی می گردد.
رقص در سر تا سر دنیا نشانگر چارچوب های معیشتی، زیبایی شناسی، اخلاقی، فکری و ذوق یک ملت یا قبیله می باشد. اصطلاح رقص ایرانی در حقیقت نوعی ژانر مبهم می باشد که می تواند دربردارنده چهار نوع رقص آیینی، تاریخی، شهری و محلی باشد. اقصی نقاط و قومیت های مختلف ایرانی رقص های باستانی و قدیمی خود را که بیانگر فرهنگ و هویت آن ها می باشد حفظ کرده اند و اجرا می نمایند و هر یک از رقص های محلی و قومی در ایران پیشینه مختص به خود را دارند. ایرانیان در هر نوع جشن و بزمی و همچنین مناسبت های مهم از قبیل یلدا، عید نوروز یا در عروسی ها و تولدها به اجرای این هنر می پرداختند و آن را از نسلی به نسل دیگر انتقال می دادند.
بهتر است بدانید که تا زمان از هم پاشیدن سلطنت شاهنشاهی ساسانی و استیلای عرب بر ایران رقص نوعی پدیده مورد قبول اجتماعی و قسمتی جدا نشدنی از فرهنگ ایرانی به حساب می آمد. ایرانیان در واقع رقص را در جایگاه نوعی بازی، نمایش و یا آیین مذهبی می شناسند.
تاریخچه رقص ایرانی تقریبا به ۶ هزار سال پیش از میلاد تعلق دارد. در آن محدوده زمانی مردم وسایلی همچون انواع نقاب، لباس حیوانات یا گیاهان و ریتم بکار می بردند. تصاویری قدیمی که از رقصنده های ایرانی در مناطق باستان شناسی مختلف وجود دارد نشان دهنده این است که این هنر در ایران دارای قدمتی طولانی می باشد.
بر اساس مطالعات انجام شده در این رابطه پرستش میترا اولین رقص در تاریخ کشور شناخته می شود که به جهت ذبح گاو نر انجام گرفته و به طور قابل ملاحظه ای مورد توجه و عنایت امپراتوری روم قرار گرفت. حتی اشاره شده است که در زمان اجرا و نمایش این رقص شاهان ایرانی نیز مشارکت داشته اند. ایران باستان به وسیله قدرت های خارجی در ابتدا یونانیان و بعد از آن اعراب و سپس توسط مغول ها مورد اشغال قرار گرفت. در طی این اتفاقات سنت و رسوم رقص به تدریج از بین رفت تا این که در سال ۱۹۷۹ رقص کاملا حذف گردید و شرکت ملی رقص باله در ایران برچیده شد. با وجود تمامی این تغییرات و رویدادها در ایران رقص های محلی همچنان در استان های مختلف کشور اجرا می گردد.
انواع رقص های رایج در ایران
از جمله این رقص ها می توان به رقص آیینی، ملی، سنتی، معاصر، فولکلر، رقص آذربایجانی، رقص با شمشیر، رقص کردی، لری، شمالی، تاجیک، هندی، سیستانی، عربی، بالروم، سماع، بندری، بلوچی، دیسکو، مصری، تانگو، چاچا، فولکلوریکو، اسپانیایی و … اشاره کرد.
گونه های مختلف رقص
در ادامه به معرفی و شرح مجموعه ای از انواع رقص های مختلف و مرسوم در ایران پرداخته ایم.
رقص آیینی :
از قدیمی ترین انواع رقص های ایرانی رقص آیینی می باشد که دربردارنده یک سری حرکت های موزونی است که در قالب اجرای یک سنت یا رسم و به طور معمول به شکل گروهی اجرا می گردد. رقص آیینی بازتاب حالت های درونی یا عرفانی می باشد. مدارک تاریخی زیادی از قبیل نقاشی های روی صخره ها، دیوارهای غارها و سفال های قدیمی حفاری شده نشان دهنده وجود رقص آیینی در کل فلات ایران و از قدیم می باشد.
رقص سنتی :
نوعی دیگر از رقص ایرانی نیز در این دوره با توجه و متکی بر فناوری رقص شروع شد که رقص سنتی ایرانی نامیده شد و ترکیبی از رقص های فولکلور ایرانی و رقص های درباری دوره قاجار که به همراه موسیقی سنتی ایرانی انجام می شدند، بود.
رقص محلی :
رقص های محلی ایرانی ریشه در آیین ها، سنت ها، فرهنگ و فولکلر قومیت های مختلف ایرانی داشته که هر یک منعکس کننده روح جمعی و میراث جاودانه فرهنگی هر کدام از این اقوام می باشد. رقص های محلی ایرانی هر یک به اسم نقطه جغرافیایی که از آن به وجود آمده اند شناخته شده که از جمله آن ها می توان به رقص کردی، خراسانی، آذربایجانی، لری، مازندرانی، قاسم آبادی و سیستانی و … اشاره کرد. به طور معمول رقص هر منطقه جغرافیایی با وضعیت معیشتی و محیطی آن نقطه رابطه تنگاتنگی دارد. به عنوان نمونه رقص نقاط شمالی ایران دربردارنده بخش هایی است که به شکل نمادین کشت برنج و پاشیدن بذر را به نمایش می گذارد. تلاش های زیادی در دوره قبل از انقلاب به منظور ثبت، بازسازی و رواج رقص های محلی ایران انجام گرفت.
رقص کلاسیک :
از کهن ترین گونه رقص ایرانی می توان به رقص کلاسیک اشاره کرد که با بهره بردن از آیین و سنت ایران در محافل و دربارها به اجرا در می آمد. رقصندگان زیادی کوشش هایی برای جمع آوری فرم و گردآوری و به وجود آوردن اصول تکنیکی در این گونه رقص قبل از انقلاب ایران داشتند که بعد از انقلاب به صورت نیمه کاره رها شد.
رقص باله و کاراکتر :
رقص باله ایرانی به نوعی رقص گفته می شود که بر مبنای تکنیک باله که در غرب ایجاد شده و گسترش پیدا کرده پایدار می باشد. باله های ایرانی همانطور که از این اسم و صفت تفهیم می شود بایستی هم متکی به اصول و سنت رقص باله در غرب باشد و همینطور از نگاه موسیقی، موضوع، فضاسازی یا داستان رابطه ای با فرهنگ، تاریخ و تمدن ایرانی داشته باشد. رقص کاراکتر ایرانی نیز دسته ای از رقص باله ایرانی می باشد.
رقص معاصر :
این نوع رقص نشئت گرفته از انواع رقص های مدرن و معاصر بین المللی بدون هیچ نوع محدودیت تکنیکی و به طور معمول با تم و مسائل مربوط به تاریخ، سیاست و شرایط اجتماعی ایران از اوایل نخستین سال های هزاره جدید میلادی در بین تلاشگران رقص ایرانی درون مرزی و بیرون مرزی رایج شده است. رقص معاصر ایرانی به طور معمول به شکل چند رسانه ای و در تلفیق با تئاتر یا دسته های دیگر هنرهای نمایشی انجام می گردد.
در مطلب ارائه شده تاریخچه رقص ایرانی و انواع گونه های رایج رقص را به طور کامل شرح دادیم که امیدواریم مورد توجه و پسندتان قرار گرفته باشد و نهایت استفاده از آن را برده باشید. ضمن اینکه برای مطالعه تاریخچه لباس عروس و تاریخچه آرایش به این لینک های قرار داده شده مراجعه نمایید.
منبع : آرگا
