آناتومی ساق پا و تقسیم بندی عضلات مختلف این عضو بدن

به طور کلی ساق قسمتی از اندام تحتانی پا محسوب می شود که بین زانو و مچ پا قرار گرفته است. ساق پا در آناتومی خود از دو استخوان و عضلات متعدد و عروق و اعصاب تشکیل شده و خصوصیات منحصر به فرد خود را شامل خواهد شد.

آشنایی با آناتومی ساق پا

بهتر است بدانید که زانو در واقع بزرگ ترین مفصل بدن انسان شناخته می شود که اغلب هنگام راه رفتن و ایستادن کل وزن را تحمل می کنند و هنگام دویدن و حتی بالا رفتن و پایین رفتن از پله ها فشار زیادی را متحمل خواهند شد. به صراحت می توان گفت که مچ پا تقریبا در هر فعالیتی که انجام می دهید درگیر است و حرکاتی مانند ایستادن، راه رفتن، دویدن، شنا کردن و بسیاری از کارهای دیگر نیازمند حرکت مفصل مچ پا خواهند بود. چنانچه ساق پایتان دچار آسیب یا بیماری شود درد ناشی از آن می تواند تا حدود زیادی توانایی حرکتی تان را مختل نماید.

توجه داشته باشید که ستون مرکزی آناتومی ساق پا از دو استخوان به نام های درشت نی یا تیبیا و نازک نی یا فیبولا تشکیل شده است. درشت نی همانطور که مشخص است استخوانی بزرگ تر از ساق است و قسمت اعظم نیروهایی که به ساق وارد می شوند را تحمل خواهد کرد.

استخوان نازک نی در کنار درشت نی واقع شده و هم در بالا یعنی نزدیک زانو و هم در پایین یعنی بالای مچ پا با استخوان درشت نی مفصل خواهد شد. در ادامه به بیان خصوصیات استخوان های ساق پا پرداخته ایم.

استخوان تیبیا

در واقع استخوان تیبیا که بدان درشت نی نیز گفته می شود بعد از استخوان ران بزرگ ترین استخوان بدن خواهد بود. این استخوان در بالا با ران، در پایین با استخوان تالوس یا قاپ و در خارج با فیبولا مفصل می شود و شکلی مشابه یک ساعت شنی خواهد داشت.

در قسمت بالا عرض و حجم استخوان تیبیا بسیار زیاد است و وقتی که به پایین می آید به تدریج نازک تر شده و مجددا به انتهای پایینی که می سد عرض آن افزایش می یابد. تیبیا در بالا یعنی جایی که مفصل زانو تشکیل می شود بزرگ و حجیم است و همچنین این قسمت از تیبیا از استخوان اسفنجی درست شده و به دو ناحیه که به آن ها کندیل های تیبیا می گویند تقسیم خواهد شد.

پس بالاترین قسمت تیبیا دو کندیل خارجی و داخلی دارد و سطح بالایی آن یعنی جایی که با کندیل های ران مفصل می شود تقریبا مسطح بوده و به آن پلاتوی تیبیا می گویند. با این حال قسمتی از سطح بالایی این استخوان که روی کندیل داخلی آن است را پلاتوی داخلی و قسمتی را که روی کندیل خارجی قرار دارد با عنوان پلاتوی خارجی شناخته خواهد شد.

استخوان فیبولیا

استخوان فیبولیا که بدان نازک نی نیز گفته می شود تقریبا هم طول تیبیا اما کمی نازک تر از آن است که در کنار استخوان تیبیا قرار گرفته است. دقت داشته باشید که بالاترین و پایین ترین قسمت فیبولیا یعنی متافیز استخوان حجیم تر از اواسط آن است و متافیز بالایی فیبولیا را سر استخوان فیبولیا می خوانند.

بهتر است بدانید که سر استخوان فیبولیا در کنار کندیل خارجی استخوان تیبیا قرار گرفته و مفصل آرترودیال تیبیوفیبولار فوقانی را تشکیل می دهد. همچنین متافیز پایینی فیبولیا قوزک خارجی را تشکیل می دهد و قوزک خارجی و سر استخوان تیبیا هر دو در زیر پوست قابل لمس خواهند بود.

انواع عضلات ساق پا

عضلات در آناتومی ساق پا را می توان به عضلات خلفی، عضلات قدامی و عضلات بخش جانبی ساق پا تقسیم کرد و همچنین این عضلات مانند عضلات ساعد به خاطر قرار گرفتن در بخش فوقانی ساق پا و داشتن تاندون های بلند به این ناحیه از بدن یک حالت مخروطی شکل خواهد داد.

• عضلات خلفی ساق پا شامل عضلات دو قلو، نعلی، کف پایی، رکبی، ساقی خلفی، خم کننده طویل انگشتان پا و خم کننده طویل شست پا می باشند.
• عضلات قدامی ساق پا شامل عضلات ساقی قدامی، باز کننده طویل انگشتان پا، نازک نی یک طرفی و بازکننده طویل شست پا خواهند بود.
• عضلات جانبی ساق پا نیز شامل دو عضله نازک نی طویل و نازک نی کوتاه است.

عضلات ناحیه خلفی ساق پا

عضلات خلفی ساق پا خود دارای عضلات مختلفی است که در ادامه سعی کرده ایم به بیان آن ها بپردازیم:

• عضله دوقلو:

در آناتومی ساق پا, عضله دوقلو را می توان یکی از عضلات حجیم ساق پا دانست که سطحی ترین عضله خلفی ساق پا محسوب می شود. این عضله از سطح خلفی انتهای تحتانی استخوان ران آغاز می شود و به سمت پایین کشیده می شود. این عضله با یک تاندون بسیار قوی به نام آشیل که قوی تاندون بدن به شمار می آید و از بالا به پایین نازک تر می شود به سطح خلفی استخوان پاشنه متصل خواهد شد.

دقت داشته باشید که چسبندگی عضله روی کندیل داخلی استخوان ران در انتهای فوقانی عضله بیشتر و بزرگ تر از محل چسبندگی عضله روی کندیل خارجی است و گاهی اوقات یک عضله محل چسبندگی روی مثلث رکبی استخوان ران خواهد بود.

• عضله نعلی:

عضله نعلی نیز یکی دیگر از عضلات حجیم ساق پا محسوب می شود که در بخش قدامی عضله دوقلو واقع شده و از بخش خلفی سر و یک چهارم فوقانی تنه نازک و نی و سطح خلفی فوقانی و لبه میانی درشت نی در بخش میانی آغاز می شود و اغلب به وسیله تاندون آشیل به سطح خلفی استخوان پاشنه متصل خواهد شد.

در واقع تاندون آشیل که ضخیم ترین و قوی ترین تاندون بدن است معمولا از به هم پیوستن تاندون های تحتانی دو عضله دوقلو و نعلی به وجود می آید و تقریبا ۱۵ سانتی متر طول خواهد داشت.

• عضله کف پایی:

در آناتومی ساق پا عضله کف پایی عضله ای کوچک و کم حجم است که معمولا از انتهای خارجی تحتانی خط انشعاب خارجی استخوان ران شروع می شود به وسیله یک تاندون بسیار بلند که از میان عضلات دوقلو و نعلی می گذرد به انتهای تحتانی تاندون تحتانی آشیل متصل خواهد شد. این عضله اغلب بین ۷ تا ۱۰ سانتی متر طول خواهد داشت.

• عضله رکبی:

عضله ای کوتاه و حجیم خواهد بود که در بخش خلفی زانو واقع شده است. این عضله از بخش خارجی کندیل استخوان ران آغاز می شود و به صورت مورب به سطح خلفی استخوان درشت نی در انتهای فوقانی چسبندگی خواهد یافت.

• عضله خم کننده طویل انگشتان پا:

این عضله از سطح خلفی استخوان درشت نی شروع شده و اغلب توسط تاندون طویل که از پشت قوزک پا می گذرد و در میانه کف پا به چهار قسمت تقسیم شده و در نهایت به چهار انگشت جانبی پا چسبندگی پیدا خواهد یافت. چسبندگی این چهار تاندون به بند سوم انگشتان در سطح کفی است و به عنوان داخلی ترین عضله بخش عمقی عضلات این ناحیه می باشد.

• عضله ساقی خلفی:

به طور کلی عضله ساقی خلفی از سطح خلفی درشت نی در قسمت فوقانی و غشاء بین استخوانی و سطح داخلی استخوان نازک نی در قسمت فوقانی شروع می شود. تاندون عضله نیز معمولا از سطح خلفی قوزک داخلی می گذرد و در سطح داخلی استخوان ناوی، سطح کفی میخی۱، میخی ۲، میخی ۳، لبه مسند قاپی پاشنه و سطح کفی قاعده استخوان های دوم تا چهارم کف پایی و سطح کفی استخوان تاسی چسبندگی پیدا خواهد کرد.

• عضله خم کننده طویل شست پا:

ابن عضله را می توان خارجی ترین عضله عمقی این ناحیه از بدن دانست که از بخش خلفی نازک نی و غشاء بین استخوانی آغاز خواهد شد. در واقع عضله به وسیله یک تاندون بسیار بلند که از سطح داخلی پا و پشت قوزک داخلی گذشته و به کف پا می رسد به سطح کفی بند دوم انگشت شست پا متصل خواهد شد و از این طریق نیروی انقباضی این عضله به شست انتقال پیدا می کند.

عضلات ناحیه قدامی ساق پا

همچنین در بررسی آناتومی ساق پا, ناحیه قدامی نیز شامل عضلاتی خواهد شد که در ادامه سعی داریم برخی از آن ها را شرح دهیم.

• عضله ساقی قدامی:

این عضله را می توان قوی ترین عضله بخش قدامی ساق پا دانست که از کندیل خارجی درشت نی و دو سوم بخش فوقانی سطح خارجی درشت نی و بخش فوقانی سطح قدامی غشاء بین استخوانی شروع خواهد شد. تاندون عضله در یک دوم تحتانی ساق پا شروع می شود و پس از گذشتن از روی پا به سطح داخلی اولین استخوان میخی و سطح داخلی قاعده اولین استخوان کف پایی چسبندگی پیدا خواهد کرد.

• عضله باز کننده طویل انگشتان پا:

عضله بازکننده طویل انگشتان پا از کندیل جانبی درشت نی و بخش قدامی سر و سه چهارم بخش قدامی نازک نی آغاز خواهد شد. همچنین به وسیله یک تاندون طویل که در پشت پا به چهار قسمت تقسیم می شود و هر یک به یکی از چهار انگشت جانبی پا خواهند رفت و در نهایت به انگشتان ارتباط پیدا می کنند.

بهتر است بدانید معمولا محل چسبندگی تاندون های روی سطح پشتی بند دوم و سوم چهار انگشت جانبی خواهد بود.

• عضله باز کننده طویل شست پا:

این عضله نیز در آناتومی ساق پا از روی نیمه میانی سطح داخلی تنه نازک نی و غشاء بین استخوانی مجاور آن شروع شده و به وسیله یک تاندون طویل که از پشت پا می گذرد به قاعده بند دوم شست پا در سطح پشتی چسبندگی پیدا خواهد کرد. عضله بازکننده طویل شست پا معمولا به وسیله یک تاندون به قاعده سطح پشتی اولین بند شست مربوط خواهد شد.

• عضله نازک نی طرفی:

این عضله در آناتومی ساق پا بخشی از عضله باز کننده طویل انگشتان پا خواهد بود. در واقع قسمت کوچکی در بخش خارجی انتهای تحتانی عضله است و اغلب با یک تاندون پنجمی که از بخش خارجی تاندون اصلی جدا می شود و سپس به روی سطح پشتی میانی قاعده استخوان پنجم کف پا ارتباط برقرار خواهد کرد.

عضلات ناحیه جانبی ساق پا

ناحیه جانبی ساق پا نیز عضلاتی دارد که در ادامه آن ها را به صورت کامل بیان کرده ایم.

• عضله نازک نی طویل:

این عضله بسیار طویل است و از سر و دو سوم فوقانی سطح خارجی نازک نی شروع می شود. در واقع عضله نازک نی ممکن است روی کندیل خارجی درشت نی نیز کمی چسبندگی داشته باشد. عضله با یک تاندون بسیار بلند که از قسمت خلفی قوزک خارجی پا می گذرد و سپس به کف پا کشیده می شود. این فرآیند پس از گذشتن از عرض کف پا به صورت مورب به قاعده سطح جانبی اولین استخوان کف پایی و اولین استخوان میخی چسبندگی خواهد یافت.

• عضله نازک نی کوتاه:

به طور کلی این عضله نیز دو سوم تحتانی سطح جانبی استخوان نازک نی در محل قدامی تر نسبت به محل چسبندگی عضله نازک نی بلند شروع شده و با یک تاندون نسبتا طویل به سطح خارجی برجستگی قاعده استخوان پنجم کف پا چسبندگی پیدا خواهد کرد. البته لازم به ذکر است که تاندون عضله از بخش خلفی قوزک خارجی پا خواهد گذشت.

در پایان به منظور آشنایی با آناتومی زانو و استخوان بندی بدن انسان می توانید کلیک نمایید.

منبع : آرگا