یکی از عجایب هفتگانه جهان که بزرگترین صخره مرجانی دنیا محسوب می شود، سد مرجانی استرالیا نام دارد. در این مجموعه مرجانی انواع اسفنج های دریایی، دلفین، ماهی های استوایی، پرنده، خزنده و صدف های غول پیکر با عمر بالا دیده می شود. 
آشنایی با سد مرجانی استرالیا
سد یا دیواره بزرگ مرجانی استرالیا یکی از عجایب و شگفتی های هفت گانه طبیعی دنیا می باشد که حتی دیدن تصاویر آن نیز انسان را به وجود می آورد. زیبایی نفس گیر این مجموعه مرجانی به حضور بزرگترین صخره مرجانی جهان مربوط است. در امتداد ساحل شرقی کویینزلند، سد بزرگ مرجانی تا مسافت بیش از دو هزار کیلومتر از شمال تا جنوب ادامه دارد و در مجموع مساحتی حدود سیصد و پنجاه هزار کیلومتر مربع را در بر می گیرد.
این منطقه با جاذبه های حیرت انگیز بسیاری زیر آب همراه است که از جمله آن ها می توان به بزرگترین مجموعه مرجانی جهان (بیش از ۴۰۰ نوع مرجان)، دلفین ها، اسفنج های مرجانی، بیش از ۲۰۰ نوع پرنده، بیش از ۱۵۰۰ گونه ماهی های استوایی، ۲۰ نوع خزنده از جمله لاک پشت های دریایی و صدف های غول پیکر با عمری بیش از ۱۲۰ سال اشاره نمود.
سد بزرگ مرجانی به خاطر داشتن این زیبایی های طبیعی جزو پربازدیدترین مقاصد گردشگری دنیا به حساب می آید. البته جهت حفاظت از این گنجینه های زیست محیطی، در سال ۱۹۸۱ میلادی سد بزرگ مرجانی به عنوان میراث جهانی معرفی گشت.
موقعیت جغرافیای سد بزرگ مرجانی
سد بزرگ مرجانی به مجموعه بسیار عظیمی از آبسنگ های مرجانی اطلاق می شود که در دریای مرجان در شرق استرالیا و در اقیانوس آرام حضور به هم رسانده اند. دیواره بزرگ مرجانی، عظیم ترین مجموعه صخره های مرجانی در جهان می باشد. این دیواره یا سد یکی از جاذبه های گردشگری استرالیا محسوب می شود و یکی از نمادهای منطقه کویینزلند به شمار می رود.
شهرهای تانزویل، مکای و کنز از جمله شهرهایی هستند که گردشگران برای دیدن صخره های مرجانی می توانند به آنجا بروند. سد بزرگ مرجانی استرالیا، از بیش از ۲۹۰۰ صخره منفرد و ۹۰۰ جزیره تشکیل شده است که بالغ بر ۲۳۰۰ کیلومتر و در مجموع فضایی بیشتر از ۳۴۴.۴۰۰ کیلومتر مربع را در بر می گیرد.
وسعت این صخره به نحوی است که از فضای بیرونی زمین هم قابل دیدن بوده و بزرگترین اکوسیستم یکپارچه جهان می باشد که از ارگانیسم های زنده تشکیل شده است. این صخره از میلیاردها موجود زنده (پولیپ های مرجانی) ساخته شده است. قابل ذکر است این مجموعه در سال ۱۹۸۱ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
صخره مرجانی به اندازه ای بزرگ می باشد که حتی فضانوردان در فضا هم می توانند آن را ببینند. این قسمت زیبا از کره زمین از هزاران سال پیش مکان زندگی بیشمار موجود آبزی مختلف بوده ولی گرم شدن کره زمین، علاوه بر مرجان ها ، زندگی این جانوران را نیز در معرض خطر نابودی قرار داده است.
باید اشاره کرد سد بزرگ مرجانی که توسط موجودات زنده یعنی مرجان های ریز و سخت (به اندازه ناخن انگشت) تشکیل شده است و هنگامی که مرجان های زیادی می میرند، کالبدهای ماسه سنگی ترشح شده روی یکدیگر قرار گرفته و بستر لازم برای سد مرجانی به وجود می آید. ساختارهای باشکوه و حیرت انگیزی که امروزه شاهدش هستیم، در یک روند آهسته در طول میلیون ها سال پیش به وجود آمده است.
ویژگی های سد مرجانی
سد یا دیواره بزرگ مرجانی استرالیا همانطور که اشاره شد یکی از بزرگترین عجایب طبیعی و عظیم ترین صخره های مرجانی دنیا می باشد که حتی از فضا نیز قابل دیدن است. از هزاران سال قبل تاکنون این دنیای باشکوه زیر آب با رنگ های درخشان خود پناهگاه موجودات جذاب اعماق اقیانوس بوده ولی افزایش غیرعادی و سریع دمای زمین این اکوسیستم وسیع را در معرض تهدید قرار داده است.
قابل ذکر است این سیستم صخره ای یگانه تنها یک حلقه بزرگ صخره ای نبوده بلکه بیشتر از ۲۵۰۰ صخره می باشد که در آن ها ۹۰۰ جزیره مختلف پخش شده است. با این که مرجان ها تنها حدود ۶ درصد از صخره را احاطه کرده اند ولی جزو عناصر اصلی این صخره ها محسوب می شوند چرا که برای موجودات آبی کوچکتر پناهگاه به وجود آورده اند و برای موجودات بزرگتر نیز محلی برای تغذیه فراهم کرده اند.
این صخره مرجانی بیشتر از ۲۳۰۰ کیلومتر طول داشته و از آب های هاروی بی در کویینزلند تا زیر کشور پاپواگینه نو امتداد دارد به طوری که با رفتن به اکثر سواحل کویینزلند این صخره مرجانی ، جایی در زیر آب به موازات ساحل پنهان شده می باشد. برای داشتن تصوری بهتر از این سد کافی است روی نقشه به کشورهای سویس، هلند و بریتانیا نگاه کنید. عظمت این سد دقیقا به اندازه ترکیبی از این سه ناحیه می باشد.
دیواره مذکور نسبتا جوان بوده و تصور می شود بین ۶ تا ۸ هزار سال از عمر آن گذشته و پس از آخرین عصر یخبندان به آهستگی ایجاد شده است.
توصیه می شود اگر به یکی از شهرهای استان کویینزلند استرالیا مسافرت داشتید، حتما از این سد بزرگ که متشکل از صخره هایی پوشیده با مرجان است دیدن کنید. سد بزرگ مرجانی به عنوان نماد کویینزلند شناخته می شود که نه تنها برای این استان بلکه برای کل کشور استرالیا جزو مهمترین جاذبه های گردشگری است.
با اطلاع از وسعت این سد، به علت محبوبیت زیاد آن پی خواهید برد. قابل ذکر است گردشگران برای مشاهده این جاذبه طبیعی منحصر به فرد غالبا به شهرهای تانزویل، کنز و مکای سفر می کنند.
آشنایی با انواع مرجان
ممکن است برای شما جای سوال باشد که مرجان چیست و چگونه ظاهر صخره را تغییر می دهد؟ در پاسخ باید گفت برای درک این که چه اتفاقی برای صخره دریایی می افتد ، بهتر است اول با زیر سازهای آن آشنا شوید. در حالی که اکثرا تصور می کنند مرجان ها کاشتنی هستند ولی آن ها در حقیقت موجوداتی بی تحرک می باشند که برای زنده ماندن به جلبک های اطراف خود متکی هستند.
دو نوع مرجان وجود دارد. مرجان های سخت که برای اکوسیستم پیچیده خود پایداری و ثبات را به همراه می آورند و مرجان های نرم که با تغییر جریانات اقیانوسی حرکت می کننده و نورهای درخشانی را ساطع می کنند. این مرجان ها برای بقای اکوسیستم، الزامی بوده ولی موجوداتی مانند ستاره های دریایی بزرگ و عوامل محیطی مانند سفید شدن، مرجان ها را از بین برده و صخره را نابود می کند.
اگر دمای آب حتی برای یک درجه سانتی گراد به طور مداوم در حال تغییر باشد، موجب اعمال نوعی فشار روی مرجان ها شده و این موضوع در مورد سد بزرگ مرجانی هم صدق می کند. در ادامه آن ها نوعی سم از خود تولید کرده که جلبک ها را از مرجان ها دور می نماید. از سویی رنگی شدن مرجان ها مدیون جلبک ها است، در نتیجه با جدا شدن خود رنگ مرجان ها به سمت سفید متمایل می شود.
برگشت این موجودات به حالت عادی امری غیر ممکن نبوده ولی در صورت باقی ماندن در این حالت برای حدودا دو سال، احتمال نابودی آن ها را به همراه دارد. خوب است بدانید غذای حدود ۹ درصد آبزیانی که در اطراف محیط بسیار وسیع سد بزرگ مرجانی استرالیا زندگی می کنند، همین مرجان ها تشکیل می دهند.
از سویی ۶۵ درصد آن ها زندگی درون یا در اطراف مرجان ها را دوست دارند. از این رو وجودشان برای ادامه بقای اکوسیستم خیلی ضروری و مهم می باشد. در سال ۲۰۱۲ دانشمندان اظهار کردند که حجم مرجان های سد مرجانی طی ۲۷ سال پیش به نصف رسیده است.
ازدیاد جمعیت ستاره های دریایی و وزش طوفان های شدید در منطقه از مهمترین دلایل کاهش آن ها اعلام شد. البته در صورت کنترل ستاره های دریایی امکان بازگشت بوده و مرجان ها می توانند خود را ترمیم نمایند. در سال ۲۰۱۶ یعنی ۴ سال بعد، مشخص شد که ۳۰ درصد مرجان ها به رنگ سفید درآمده اند.
یک سال بعد ۲۰ درصد دیگر به این مقدار افزوده شد. گرم شدن آب در نتیجه بالا رفتن دمای کره زمین، درخشش بیش از اندازه نور آفتاب، آلودگی های اسیدی و شیمایی به همراه تخریب های ایجاد شده توسط گردشگران جزو مهمترین عوامل بروز این مشکل ب حساب می آیند. ضمنا پیش بینی ها حاکی از آن است که باز هم بخش های زیادتری از مرجان های سد بزرگ مرجانی در سال های آتی سفید خواهند شد.
تاریخچه دیواره بزرگ مرجانی استرالیا
هنگامی که سطح آب های دریای اطراف سواحل استرالیا پس از آخرین عصر یخبندان به تدریج بالا رفت، تشکیل این سد بزرگ شروع شد. پس از آب شدن یخچال های طبیعی که طی عصر یخ ایجاد شده بودند، نواحی ساحلی اطراف شمال شرقی کشور استرالیای کنونی به زیر آب فرو رفت. البته قسمت هایی روی آب باقی ماند که نتیجه آن یک سری جزیره به وجود آمد.
گرما و عمق کم این ناحیه، زمینه را جهت رشد مرجان ها در حاشیه ها و اطراف جزیره ها به وجود آورد. با کاهش عمق آب، مرجانها بیشتر به طرف بالا رشد کرده و قسمت های باقی مانده از آب سنگ به صورت مستقیم در معرض تابش خورشید قرار گرفتند. با وجود ازدیاد ابعاد آب سنگ ها، آن ها هیچ گاه با یکدیگر ادغام نشده از این رو اکنون هزاران آب سنگ مجزا از هم، تعداد زیادی جزیره مرجانی را به وجود آورده اند.
قدمت بعضی از این سنگ ها به حدود ۶۰۰ هزار سال قبل باز می گردد. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد در سال ۲۰۱۲ اعلام شد که شمار مرجان های سد بزرگ مرجانی کاهش پیدا کرده است. دانشمندان علت آن را توفان های زیاد و افزایش جمعیت ستاره های دریایی اعلام کردند که غذای مرجان ها را می مکند. این روند ادامه داشت و در اکتبر ۲۰۲۰ اعلام شد که رویه نابودی و سفید شدگی وسیع سد بزرگ مرجانی هنوز هم ادامه دارد.
منظور از سفید شدن مرجان ها
قابل ذکر است تغییرات طولانی مدت آب حتی در حد یک تا دو درجه می تواند بر مرجان ها استرس و فشار وارد آورد. این فشار و استرس موجب می شود که این مرجان ها از خود سمی را منتشر نمایند که سبب دور شدن جلبک ها از آن ها شوند. از آنجا که این جلبک ها سبب به وجود آمدن رنگ برای مرجان ها می شوند از این رو با تغییرات دما، رنگ مرجان ها به سفید متمایل می گردند.
هر چند با عادی و نرمال شدن شرایط مرجان ها می توانند سریعا به شرایط قبلی بازگردند ولی هنگامی که دو مرجان بزرگ در دو سال پی در پی سفید شوند(مانند اتفاقی که در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ رخ داد) درست شدن این وضعیت اندکی چالش برانگیز بوده و این احتمال هست که مرجان ها از فرط گرسنگی نابود شوند.
ممکن است این سوال ایجاد شود که سفید شدن مرجان ها روی اکوسیستم هم تاثیر می گذارد؟ در جواب باید گفت اگر بخواهیم تنها در مورد سد بزرگ مرجانی استرالیا بحث نماییم این موضوع به گونه ای است که حتی از فضا نیز مرجان های سفید قابل مشاهده بوده و کاملا مشخص هستند.
زیر سطح آب، مرجان ها به خاطر این اتفاق کاملا سفید شده و اگر قادر نباشند به شرایط قبل بازگردند، تمام اکوسیستم از بین خواهد رفت. قابل ذکر است حدود ۹ درصد ماهی های این ناحیه برای تهیه غذا به این مرجان ها وابسته بوده و ۶۵ درصد ماهی ها ترجیح می دهند روی یا در نزدیکی مرجان ها عمر خود را سپری کنند. به این ترتیب باید گفت وجود و سلامت صخره مرجانی برای اکوسیستم ناحیه بسیار مهم خواهد بود.
آیا امکان بازدید از صخره های مرجانی استرالیا همچنان وجود دارد؟
پیش از هر چیزی باید اشاره کرد که بزرگترین خطر برای صخره های مرجانی حضور گردشگران و توریست ها می باشد که به این موضوع کمتر اهمیت داده شده است. هنگامی که غواصان در بالای این سد مرجانی در حال شنا می باشند، احتمال دارد بخش هایی از مرجان ها را جدا نمایند. ولی درباره این سد مرجانی بزرگ به نظر می آید گردشگران بیش از مضر بودن، مفید هستند.
چرا که حدود ۸۰ درصد گردشگران به محل هایی از سد بزرگ مرجانی می روند که فقط حدود ۷ درصد مرجان ها آنجا حضور دارند. این ناحیه نیز در بخش جنوبی بوده که پدید سفید شدن مرجان ها اصلا غالب نبوده ولی شهروندان این ناحیه جنبش های بزرگی را به پا کرده اند تا جهان را برای نجات این سد مرجانی متحد سازند.
برخی محققین وجود صنعت گردشگری را ضروری و مهم تلقی می کنند؛ زیرا عقیده دارند برای تامین نیازهای مالی تحقیقات، این پول کمک کننده است. این درحالی است که برخی دیگر بر این باورند که بزرگترین خطری که دیواره بزرگ مرجانی را تهدید می نماید، تغییرات دمایی بوده و نه گردشگران.
برای آشنایی با سد بزرگ ردیف و جزیره لرد هاوو استرالیا می توانید به مطالب منتشر شده آرگا مراجعه نمایید.
منبع : آرگا
