سندرم کودک خاکستری یکی از مشکلاتی است که به دلیل استفاده از برخی داروها در دوره بارداری یا شیردهی می تواند برای نوزاد شما ایجاد شود. برای بررسی بیشتر این بیماری و آشنایی با روش های تشخیص و درمان آن در این مطلب همراه ما باشید.
سندرم کودک خاکستری چیست؟
تمامی مادران دوست دارند تا کودکی سالم و سلامت داشته باشند. از این رو در دوره بارداری و شیردهی همواره مراقبت های لازم و اقدامات احتیاطی را از پزشک خود دریافت کرده و به کار می بندند. اقدامات احتیاطی مادران به ویژه در دوره بارداری شمال داشتن رژیم غذایی سالم، خودداری از مصرف الکل، مصرف نکردن داروهای غیر قانونی و الکل می شود.
در برخی موارد با وجود انجام اقدامات گفته شده، قرار گرفتن در معرض برخی از داورها و استفاده از آن ها می تواند برای سلامت جنین و کودک مضر باشد و خطراتی را به دنبال داشته باشد. با این توضیحات بسیار مهم است که خانم های باردار و آن دسته از خانم هایی که می خواهند باردار شوند، قبل از استفاده از هر نوع داروی جدیدی با پزشک خود مشورت نمایند.
استفاده برخی از داروهای بدون نسخه و نسخه دار در دوره بارداری می خطر می باشد. با این وجود داروهایی وجود دارند که می توانند نقص های جدی در زمان تولد یا مشکلاتی را برای سلامت کودک ایجاد نمایند. سندرم کودک خاکستری یکی از این مشکلات می باشد. اغلب افراد با این بیماری آشنایی ندارند، اما باید بدانید که این مشکل برای نوزادان به ویژه نوزادان نارس بسیار خطرناک می باشد.
در این رابطه آشنایی با دلایل این سندرم و همینطور روش های محافظ از کودک بسیار مهم می باشد. در این مطلب همراه ما باشید تا با علائم، علل، ریسک فاکتورها، عوارض جانبی، روش های تشخیص و درمان، پیشگیری و پیامدهای این مشکل آشنا شوید.
سندرم بچه خاکستری
سندرم کودک خاکستری یا GBS نوعی عارضه جانبی نادر از سطح بالای آنتی بیوتیک کلرامفنیکل در بدن نوزادانی است که با ترم کامل متولد شده یا نوزاد نارس هستند. کلرامفنیکل به منظور درمان چندین عفونت باکتریایی مثل مننژیت، حصبه و … استفاده می گردد.
سندرم بچه خاکستری می تواند علائم و عوارض مختلفی را به وجود آورد، ولی باید بدانید که این بیماری قابل پیشگیری می باشد.
دلایل بروز GBS
دلیل اصلی ایجاد این بیماری همانطور که اشاره شد جمع شده آنتی بیوتیک کلرامفنیکل در سرم خون نوزاد می باشد. بیشتر بودن سطح کلرامفنیکل از ۵۰ میکروگرم/میلی لیتر در سرم خون نوزاد با سندرم بچه خاکستری در ارتباط می باشد. سطح سمی کلرامفنیکل می تواند سبب افت گردش خون گردد، که این موضوع باعث لکه لکه شدن پوست به رنگ خاکستری می گردد (لکه های رنگی). این عارضه به خاطر بروز رنگ خاکستری در پوست نوزادان تازه متولد شده اینطور نامگذاری شده است.
در حالت کلی سندروم بچه خاکستری به خاطر وجود برخی از کمبودها و مشکلات در کودکان به وجود آید:
- کبد نارس امکان دارد نتواند آنتی بیوتیک کلرامفنیکل را متابولیزه نماید و ایجاد مشکل شود.
- کلیه های نوزادانی که تازه به دنیا آمده اند به مقدار کافی برای دفع کلرامفنیکل و محصولات متابولیکی آن کارایی ندارد.
- کبد و کلیه های که دارای عملکرد خوبی باشند توانایی متابولیزه و دفع کلرامفنیکل را دارند. با این وجود امکان دارد برای نوزادان به این شکل نباشد. ناتوانی نوزادان نارس نسبت به نوزادان سالم می تواند سبب شود تا آن ها بیشتر در معرض ابتلا به سندرم بچه خاکستری باشند.
ریسک فاکتورهای سندرم GBS
برخی از ریسک فاکتورها می تواند نقش بالایی در به وجود آمدن سندرم کودک خاکستری در دوره نوزادی داشته باشد. این ریسک فاکتورها شامل موارد زیر می شود:
- کاهش عملکرد کبد
- کاهش در عملکرد کلیه ها (کلیوی)
- دوز بالای کلرامفنیکل
- استفاده طولانی از کلرامفنیکل
علائم سندرم بچه خاکستری
سندروم کودک خاکستری می تواند بعد از دو تا نه روز درمان با کلرامفنیکل ایجاد شود. شروع و شدت این بیماری می تواند با توجه به سطح دارو و عملکردهای کبدی متفاوت شود. علائم و نشانه های بروز این مشکل می تواند شامل موارد زیر شود:
- بهانه گیری نوزاد
- تغذیه ضعیف
- ضعف و خستگی
- استفراغ
- تغییرات در وضعیت ذهنی مثل بی حالی و هوشیاری کمتر(تشنج)
- داشتن ظاهر رنگ پریده
- خاکستری شدن رنگ پوست
- حساسیت داشتن به لمس شکم
- نفخ های شکمی
- افت فشار خون، فشار خون پایین
- سیانوز یا رنج کبود سبب می گردد تا لب ها، ناخن و پوست آبی رنگ شوند.
- سخت نفس کشیدن
- کاهش در دمای بدن
اگر هر یک از نشانه ها و علائم مسمومیت در نوزادان را به خاطر مصرف مستقیم آنتی بیوتیک کلرامفنیکل به وسیله مادر یا نوزاد باید خیلی زود به مراکز اورژانسی مراجعه شود.
عوارض سندرم GBS
برخی از عوارض می تواند با سمیت کلرامفنیکل در ارتباط باشد. این عوارض عبارتند از:
- خونریزی
- نارسایی کبد
- نارسایی کلیه
- کم خونی آپلاستیک به خاطر سمیت ناشی از مصرف دارو در مغز استخوان
- التهاب عصب بینایی نوریت اپتیک و مشکلات بینایی
- مشکلات عصب حسی یا حرکتی یا نوریت محیطی
- نارسایی قلبی و عروقی یا شوک
- عفونت
- آسیب های مغزی
کلرامفنیل می تواند بیلی روبین که به خاطر تجزیه سلول های قرمز خون به وجود می آید، را از آلبومین یا همان پروتئین اصلی خون جدا نماید. بیلی روبین آزاد یا غیر مستقیم چسبیده به آلبومین می تواند باعث زردی پوست و چشم زرد و آسیب دائمی مغز به اسم کرنیکتروس گردد.
تشخیص بیماری
تشخیص این مشکل در اغلب موارد می تواند به وسیله رنگ های خاکستری به وجود آمده روی پوست همراه با سابقه قرار گرفتن نوزاد در معرض کلرامفنیکل صورت می گیرد. علاوه بر این متخصصین مغز و اعصاب هم امکان دارد با انجام معاینه فیزیکی در پی یافتن نشانه هایی در رابطه با سمیت دارو باشند.
در کنار این موارد آزمایشاتی نیز برای تشخیص دقیق سندرم کودک خاکستری صورت می گیرد. این آزمایشات شامل موارد زیر می شوند:
- انجام آزمایش خون، سطح کلرامفنیکل را در خون نشان خواهد داد. بیومارکرهای قلبی، گاز خون شریانی، مشخصات متابولیکی و برخی موارد دیگر با توجه به آزمایش خون به منظور شناخت یا بروز شرایطی که می توانند در بیماری سیانوز نوزادان دیده شود، بررسی می شوند.
- سی تی اسکن، اشعه ایکس یا سونوگرافی از شکم با توجه به نشانه های بیماری صورت می گیرد.
- علاوه بر این در اغلب موارد الکتروکاردیوگرافی و اکوکاردیوگرافی نیز صورت می گیرد تا علل قلبی افت گردش خون و تغییر در رنگ پوست به درستی مشخص شود.
- پزشک امکان دارد آزمایشاتی به منظور شناسایی سپسیس نوزادی، تروما، وولوس، بیماری های قلبی و سندرم متابولیکی برای تشخیص افتراقی پیشنهاد دهد. چون این شرایط می تواند باعث بروز سیانوز در نوزادان گردد.
روش های درمان
همانطور که گفته شد مصرف کلرامفنیکل به وسیله مادر می تواند سبب شود تا این دارو از راه شیر مادر به نوزاد یا جنین منتقل گردد. علاوه بر این برای کودکان کم وزن و بدغذا متخصصین اطفال دور کلرامفنیکل را به توجه به وزن کودکان مشخص می نمایند. این مقدار می تواند با توجه به وزن در نوزادان تازه متولد شده تا ۱۵ روز اول تولد متفاوت باشد.
علاوه بر این امکان دارد در نوزادان بالاتر از چهار هفته و همچنین بزرگتر از یک ماه تغییراتی در دوزهای دارو ایجاد شود. مصرف کارامفنیکل در مادران شبرده به خاطر مسمومیت نوزاد منع مصرف داشته و این دارو در دسته داروهای گروه C قرار دارد که می تواند برای مادران باردار نیز خطر آفرین باشد.
درمان پولیشی این مشکل با قطع مصرف داروی کلرامفنیکل آغاز می شود. همچنین نوزادانی که در سیستم خونی و گردش خون دچار مشکل هستند، باید در بخش مراقبت های ویژه احیا تهاجمی دریافت نمایند. با توجه به نیاز نوزادان امکان دارد اکسیژن درمانی، دستگاه تهویه و لوله گزاری زود هنگام یا انتوبه کردن را دریافت نمایند.
در صورتی که کورک به هیپوترمی دچار گردد، به گرم شدن مجدد نیاز خواهد داشت. کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی نیز به اصلاح گلوکز نیازمند می باشد. حذف مستقیم مولکول های آنتی بیوتیک کلرامفنیکل از خون هم با درمان های ارائه شده در زیر قابل انجام می باشد:
-
هموپرفیوژن با زغال فعال:
در این روش تصفیه سم به شکل خارج از بدن انجام می شود.
-
انتقال خون:
این روش حیات بخش به جایگزینی خون بیمار با پلاسما یا خون تازه فرد اهدا کننده گفته می شود.
همچنین از داروهای سفالوسپورین نسل سوم و فنوباربیتال به منظور درمان سندرم بچه خاکستری استفاده می گردد.
پیش آگهی سندرم بچه خاکستری
در صورتی که سندرم بچه خاکستری به موقع تشخیص داده شود و درمان آن با قطع داوری کلرامفنیکل شروع شود. پیش آگهی یا همان پیش بینی آینده بیماری و نتایج آن خوب می باشد. با این وجود اگر نوزاد قبل از تشخیص دچار نارسایی یک عضو شود، ریسک بالایی برای پیش آگهی وخیم تر وجود دارد.
پیشگیری از بروز بیماری
مهمترین روش برای پیشگیری از سندرم کودک خاکستری، دوری از قرار گرفتن در معرض کلرامفنیکل می باشد. برای اینکار به مراحل زیر توجه داشته باشید:
- متخصصین اطفال و متخصصین بیماری های عفونی باید تلاش نمایند تا در عوض کلرامفنیکل آنتی بیوتیک های ایمن دیگر را برای نوزاد تجویز نمایند.
- مادران باردار و شیرده باید در عوض مصرف کلرامفنیکل با آنتی بیوتیک های جدید دیگر بیماری خود را درمان نمایند، مصرف این دارو در دوره بارداری و شیردهی می تواند عواقب خطرناکی را برای نوزاد و کودک به دنبال داشته باشد و باعث مسمومیت نوازادی گردد.
- در صورت نیاز، برای پیشگیری از تاثیرات سمی در کودکان، اغلب دوزهای کمتری از کلرامفنیکل برای مدت طولانی تجویز می گردد.
- نوزادان سلامت و نوزادان نارس اگر با آنتی بیوتیک کلرامفنیکل درمان شوند، باید به دقت سطح دارو در خون آن ها مورد بررسی قرار گیرد.
- درمان طولانی مدت با کلرامفنیکل خوراکی یا وریدی می تواند سبب بروز سندرم کودک خاکستری گردد. از این رو باید قبل از استفاده از قطره های چشمی برای التهاب باکتریایی در نوزادان و کودکان، با داروساز یا پزشک مشورت نمایید. این ماده می تواند سبب مسمومیت شود.
- درمان دارویی کودکان با کلرامفنیکل فقط در زمان های ضروری باید مورد توجه قرار گیرد.
- در حال حاضر استفاده از کلرامفنیکل برای بیماران بسیار محدود شده است. اغلب اوقات این ماده در قطره های چشمی و برخی پمادهای موضعی استفاده می گردد. علاوه بر این امکان دارد در عفونت های بخصوصی مثل عفونت های باکتریهایی منتقله از راه کنه و تب حصبه مورد استفاده قرار گیرد.
باید بدانید که همواره داورهای جایگزین وجود دارند که کم خطر تر می باشند. از این رو در این مورد می توانید از پزشک یا داروساز کمک گرفته و خطرات احتمالی را کاهش دهید. برای آشنایی با راه های مراقبت از نوزاد نارس و شناخت نشانه های نوزاد سالم می توانید این مطالب ارائه شده را ملاحظه نمایید.
منبع : آرگا
