با آناتومی کبد و نحوه عملکرد این عضو بدن آشنا شوید

به طور کلی کبد یکی از ارگان های حیاتی بدن می باشد که نقش بسیار مهمی در تنظیم متابولیسم و تصفیه مواد مضر و اضافی موجود در خون را به عهده دارد. آناتومی بخش کبد چندان پیچیده نیست به گونه ای که سلول های آن به صورت دائم در حال تولید و ترشح ماده ای زرد رنگ به صفرا هستند تا این مواد از طریق مجاری کبدی به سمت مجرای مشترک کبد و کیسه صفرا حرکت نماید.

آشنایی با آناتومی کبد

بهتر است بدانید که در واقع کبد یک اندام بزرگ در بدن جانوران مهره دار محسوب می شود که دقیقا در ناحیه فوقانی حفره شکمی دقیقا زیر دیافگرام قرار گرفته است. از آنجایی که بیشتر ترکیبات جذب شده توسط روده بزرگ از کبد عبور می کند این عضو به عنوان مرکز کنترل بدن عمل کرده و فرآیند های متابولیکی مختلفی را در خود ادغام خواهد کرد و همچنین دریافت و ارسال مولکول های سوختی مانند چربی ها، پروتئین و کربوهیدرات های مورد استفاده در متابولیسم انرژی را در بدن تنظیم خواهد کرد. جالب است بدانید که این عضو از بدن حدود یک کیلو و چهارصد گرم وزن و رنگی قرمز مایل به قهوه ای دارد که هنگام لمس ظاهری لغزنده و کشسان خواهد داشت. به طور معمول شما نمی توانید کبد را احساس کنید زیرا که کبد توسط قفسه سینه محافظت می شود و به همین خاطر غیر قابل دسترس خواهد بود. همچنین کبد دارای دو قسمت بزرگ است که لوب راست و لوب چپ نامیده می شود. کیسه صفرا نیز در بخش زیرین کبد قرار گرفته و در مجاورت غده پانکراس و روده مشاهده می شود.

کبد و ارگان هایی که شامل می شود با همکاری یکدیگر در هضم، جذب و فرآوری مواد غذایی شرکت دارند. به صراحت می توان گفت که وظیفه اصلی کبد پالایش خون است که عمدتا از دستگاه گوارش وارد آن می شود و پس از آن خون پالایش شده می تواند به سایر قسمت های بدن انتقال پیدا کند. همچنین کبد وظیفه سم زدایی مواد شیمیایی و متابولیسم داروها را بر عهده دارد که هم زمان با انجام این وظایف مایع صفرا را ترشح می دهد و در نهایت وارد روده ها خواهد شد. جالب است بدانید که این عضو بدن قادر به تولید پروتئین های مهمی است که در فرآیند هایی مانند لخته شدن خون و سایر عملکرد های اساسی بدن نقش خواهد داشت.

عملکرد کبد:

توجه داشته باشید که معمولا چربی، کربوهیدرات و پروتئین های موجود در غذا از طریق دستگاه گوارش و وریدی به نام سیاهرگ باب وارد کبد می شوند و مواد مغذی از طریق انشعابات کوچک سیاهرگ باب به داخل کبد منتقل شده و در آنجا از دیواره های رگ های خونی به درون سلول های کبدی وارد می شوند. همچنین در ادامه سلول های کبدی مانند کارخانه های کوچک تولیدی از این مواد مغذی استفاده کرده تا اجزاء و پیش نیاز های مهم بدن را تولید کند که برای مثال می توان به صفرا، کلسترول، اجزاء و فاکتور های مورد نیاز سیستم ایمنی بدن، آلبومین و پروتئین های پلاسما از طریق یک سیستم سم زدایی منحصر به فرد اشاره کرد.

همچنین عضو کبد وظیفه مهم حذف سموم و ناخالصی ها مانند دارو و مواد نگهدارنده از خون را نیز بر عهده خواهد داشت. بهتر است بدانید که کبد پایگاه مهمی برای تبدیل مواد غذایی به انرژی و ذخیره آب به کمک گلیکوژن است که ویتامین های محلول چربی نیز مانند E و D نیز در کبد ذخیره می شوند و هنگامی که کبد دچار بیماری می شود توانایی او در انجام متابولیسم، سم زدایی و ذخیره سازی کاهش پیدا خواهد کرد. زمانی که این فرآیند های ضروری به درستی انجام نشوند تمام بدن تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

کالبدشناسی آناتومی کبد:

در عضو آناتومی کبد در بدن که بدان جگر نیز گفته می شود در واقع عضوی قرمز مایل به قهوه ای با چهار لب نابرابر از نظر شکل و اندازه است که وزن طبیعی آن تقریبا ۱ کیلوگرم خواهد بود. به صراحت می توان گفت که کبد بزرگ ترین اندام داخلی بدن و همچنین بزرگ ترین غده در بدن انسان می باشد که محل قرار گیری آن در یک چهارم بالایی حفره شکمی بوده و درست زیر دیافگرام قرار گرفته است. کبد در سمت راست معده و روی کیسه صفرا قرار گرفته که دو رگ خونی به آن متصل شده اند و یکی از آن ها شریان کبدی و دیگری سیاهرگ باب خواهد بود. توجه داشته باشید که شریان کبدی معمولا خون آئورتی را حمل می کند در حالی که سیاهرگ باب خون شامل مواد مغذی هضم شده از گوارش و همچنین طحال و لوزالمعده را حمل خواهد کرد. این رگ های خونی به تدریج به مویرگ ها تقسیم شده و خون را به لب هدایت خواهند کرد. جالب است بدانید که هر لب از میلیون ها یاخته کبدی تشکیل شده که اساس کار یاخته های متابولیکی هستند.

انواع سلول موجود در کبد:

بهتر است بدانید که تنها دو نوع عمده از سلول های عمومی در لب های کبد وجود دارد که از آن ها می توان به سلول های نرماکنه و سختاکنه اشاره کرد. همچنین حدود ۸۰ درصد حجم کبد را سلول های نرماکنه تشکیل داده و به همین خاطر هپاتوسیت نامیده می شوند. سلول های سفتاکنه تنها ۴۰ درصد از تعداد کل سلول های کبد را شامل می شود و تنها ۵ الی ۶ درصد باقی مانده حجم کبد را شامل خواهد شد. توجه داشته باشید که سلول های آندوتلیال سینوسی کبدی، سلول های کوپفر و سلول های ستاره ای کبدی نیز تعدادی از سلول های ستفناکنه سینوس کبد خواهند بود.

جریان خون:

به صراحت می توان گفت که در آناتومی کبد جریان خون دوگانه ای یافت می شود که یکی سیاهرگ و دیگری شریان کبدی خواهد بود. در واقع حدود ۷۵ درصد از جریان کبد توسط سیاهرگ باب از خون سیاهرگی طحال، دستگاه گوارش و اندام های مرتبط با آن تامین خواهد شد و شریان کبدی باقی مانده جریان خون را تامین می کند. اکسیژن نیز از هر دو منبع تامین خواهد شد به گونه ای که تقریبا نصف اکسیژن کبد توسط سیاهرگ باب و نصف دیگر آن توسط شریان کبدی تامین خواهد شد. معمولا خون در سینوس های کبدی جریان پیدا کرده و داخل ورید مرکزی هر لب تخلیه می شود و همچنین ورید های مرکزی نیز با ورید کبدی که کبد را ترک کرده یکی خواهند شد.

جریان صفراوی:

جالب است بدانید که اصطلاح درخت صفراوی از شاخه های بلند مجاری صفراوی گفته شده و این ماده تولید شده در جگر اغلب در کانال های صفراوی که با مجاری صفراوی ادغام شده جمع می شوند. معمولا درون کبد این مجاری را با عنوان مجاری صفراوی داخل کبدی می شناسند و هنگامی که خارج می شود آن را خارح کبدی می خوانند. در واقع مجاری داخل کبدی در نهایت به درون مجاری کبدی چپ و راست تخلیه می شود و با ادغام خود مجرای مشترک کبدی را خواهد ساخت. توجه داشته باشید که مجرای سیستیک کیسه صفرا با مجرای مشترک کبدی متصل شده و مجرای مشترک صفرا را تشکیل خواهند داد.

بیماری های رایج کبد:

آناتومی کبد نیز مانند سایر اعضای ممکن است دچار مشکلات و بیماری هایی شود که در ادامه به منظور آشنایی بیشتر سعی داریم به بیان آن ها بپردازیم:

سیروز کبدی: به طور کلی آسیب دیدگی طولانی مدت کبد در اثر هر عاملی می تواند به آسیب دیدگی دائمی کبد منجر شود و در مواردی آن سیروز کبدی می خوانند. در چنین شرایطی کبد قادر نیست به درستی وظایف خود را انجام دهد.

هپاتیت: هپاتیت که بدان التهاب بد هم گفته می شود معمولا توسط ویروس هایی مانند هپاتیت A، B و C ایجاد می شود. این عارضه می تواند علل غیر عفونی نیز داشته باشد برای مثال در اثر عواملی مانند تجمع داروها در کبد ممکن است واکنش های آلرژیک و چاقی رخ دهد.

سرطان کبد: بهتر است بدانید که دسته از شایع ترین سرطان های کبد می توان به نوع هپاتوسلولار کارسینوما اشاره کرد که تقریبا همیشه پس از سیروز کبدی ایجاد خواهد شد و اسیب شدید تری هم به همراه خواهد داشت.

آسیت کبدی: همانطور که سیروز کبدی به تدریج پیشرفت خواهد کرد کبد نیز دچار نشت مایعات به داخل شکل می شود و در چنین شرایطی شکم به شدت متورم و بزرگ خواهد شد.

هموکاروماتوز: دقت داشته باشید که در هموکاروماتوز آهن در کبد رسوب می کند و باعث آسیب دیدگی آن خواهد شد. همچنین آهن می تواند در بخش های دیگر بدن نیز رسوب کرده و مشکلاتی دیگر برای بیمار ایجاد نماید.

کلانژیت اسکلروئیدی اولیه: توجه داشته باشید که این بیماری را می توان در ساختار و آناتومی کبد کمی ناشناخته دانست  زیرا معمولا در مراحل اولیه خود باعث التهاب و آسیب دیدگی مجاری صفراوی در کبد خواهد شد.

کبد چرب غیرالکلی: به طور کلی رسوب و تجمع بیش از حد چربی ها درون سلول کبدی که معمولا در افراد دارای اضافه وزن یا افراد مبتلا به چاقی رخ می دهد کبد چرب غیرالکی گفته می شود.

سیروز صفراوی: به طور کلی در این اختلال نادر یک فرآیند نامشخص کانال صفراوی در کبد را به آرامی از بین خواهد برد و در نهایت کبد را دچار آسیب دیدگی دائمی خواهد کرد.

منبع : آرگا