واژه ها ابزار قدرتمندی برای به رقص در آوردن محتویات قلبی و مفاهیم فکری و باوری محسوب می شوند که البته تنها شاعران, توانایی بکارگیری این ابزار را به بهترین شکل دارند، سرزمین ما آریایی ها مهد بسیاری از این عزیزان بوده که از جمله ی آنها می توان به فردوسی، حافظ، سعدی، مولوی، عطار، پروین اعتصامی و در آخر خیام بزرگوار اشاره داشت، آرگا با رجوع به طبع احساسی خود در این بخش به قلم زدن در رابطه با آرامگاه خیام و چند خط در مورد خود وی پرداخته است.
خیام کیست؟ آرامگاه او در کجا واقع است؟
آرامگاه حکیم, ابوالفتح عمر ابن خیام نیشابوری شناخته شده به «حکیم عمر خیام نیشابوری» و ملقب به «حجه الحق» ریاضی دان، ستاره شناس، عالم و خردمند و شاعر بزرگ یکی از منطقه های گردشگری و جذاب نیشابور واقع در استان خراسان رضوی است که هرساله مورد توجه توریست های بسیاری داخلی و خارجی واقع می شود. وی به خاطر سرودن اشعار رباعی اش مشهور گردیده است. در ادامه مطلب آرامگاه خیام و بخش های مختلف، معماری را شرح می دهیم.
خیام در ابتدای قرن ۵ هجری شمسی در سرزمین خراسان و در شهر نیشابور دیده به دنیا آمد و در دوران سلطان سنجر قادر شد پسر ملک شاه را که دچار مرض آبله شده بود را مداوا کند، جالب است بدانید که ارزش و اعتبار وی بیشتر به دلیل اشعار رباعی خود توانست به شهرت زیادی برسد.
و اما خیام شاعری چیره بااستعداد و هنرمند به شمار می رود که توانست در زمینه ی اشعار خود به شهرت برسد، اما این تنها دلیل به شهرت رسیدن او نمی باشد؛ بلکه او در زمینه های ستاره شناسی، ریاضی، علوم و … نیز دارای شهرت زیادی است. شاید جالب است بدانید که دقیق ترین تقویم دنیا متعلق به خیام نیشابوری اسطوره این خطه می باشد.
تاریخ فوت و ساخت آرامگاه
خیام در تاریخ ۵۱۷ هجری قمری چشم بر روی جهان بست و در درون یک باغ سرسبز که پیش از فوت در آن به سر می بردند, دفن شد و این مکان در واقع آرامگاه او گردید. که امروزه یکی از جاذبه های توریستی هر نیشابور محسوب می شود و اما محل دقیق قرارگیری آن در ته خیابان خیام و سمت جنوب شرقی نیشابور در استان خراسان رضوی می باشد. در دوران پهلوی و در سال ۱۳۴۱ بود فرح پهلوی ساخت این بنا را به انجمن آثار ملی و به دست مهندس هوشنگ سیحون از جمله معمارها و طراح های معروف کشورمان سپرد.
این باغ که آرامگاه خیام ایرانی را در خود جای داده است، متشکل از سایر بخش های موزه، مهمانخانه، کتابخانه می باشد که نکته ی جالب و جذاب شکل ساختمان آرامگاه است که بیانگر شغل پدری وی می باشد, گفته می شود که پدر خیام چادر دوز بوده و ساخته شده از هنر ترکیبی معماری سنتی و مدرن می باشد. در ابتدای ورود به باغ با مجسمه ی زیبایی از خیام نیشابوری روبرو خواهید شد که در جنب آرامگاه قرار گرفته است.
شاید باورش کمی برای ما سخت باشد که فردی بتواند در همه ی زمینه های علوم ریاضی و جبر، ستاره شناسی، پزشکی، شعر و ادب فعالیت کرده و موفق هم باشد تا جایی که بتواند تقویم شمسی، و ترازوی آبی اختراع کرده و رصدخانه ای بینظیر در اصفهان بسازد. و اینکه یکی از شاعران موفق، بزرگ و محبوب در میان ایرانیان، فارسی زبانان سایر مکان ها و همچنین مردمان متکلم به دیگر زبان ها محسوب شود. یکی از دلایل اثبات آن ترجمه ی شعر و رباعی های او به وسیله ی «فیتر جرالد» به زبان انگلیسی می باشد.
معماری بکار رفته در این آرامگاه
شاید در بایگانی ذهن خود خاطره بازدید از آرامگاه خیام را داشته باشید و شاید هم هنوز توفیق این ملاقات را نیافته باشید، از لحاظ احساس به گونه ای است که با وارد شدن در آن گویی بارانی زیبا از اشعار ناب و دلنشین خیام شما را طی این مدت همراهی می کند شاید دلیل آن الهام پذیری از رباعیات وی می باشد و اما جذابیت معماری آن آن روی منحصر به فرد بودن این بنا می باشد.
این آرامگاه به شکل مشبک طراحی شده است که میان ۲ پیاه در بخش پایین مثلثی بزرگ و در جنب آن لوزی کشیده و وسیعی را ایجاد نموده اند و بر روی سطح بخش خارجی و داخلی آن رباعیات خیام را با استفاده از خط نستعلیق (آقای عبدالرسولی) نوشته اند، جالب تر این است که این بخش ها با کاشی تزیین شده است. کاربرد اشکال هندسی مختلف در این بنا انجام شده است به طوری که در جنب لوزی بزرگ فضای لوزی شکل دیگری به وجود آمده و در بالای این فضای لوزی شکل شاهد فضای لوزی کوچک تر دیگری خواهید بود که در مجاورت راس گنبد واقع شده است. در نهایت نیز تمامی این فضاهای لوزی شکل در مرکز گنبد به یکدیگر متصل شده و کلاهک یا سقف گنبد را تشکیل می دهند. کاربرد اشکال هندسی در پایه ها و دیواره های آرامگاه الهام گرفته از مسلط بودن وی به علوم ریاضی بوده و ایجاد شکل ستاره در سقف گنبد به طور مشبک الهام گرفته از مسلط بودن او به علم ستاره شناسی می باشد. زیرا مهندس سیحون طراح و سازنده ی آرامگاه باور داشت که ساخت آن از هر ۳ ویژگی و گرایش او در زمینه های مختلف شعر، ستاره شناسی و ریاضی الهام پذیری داشته باشد.
یکی دیگر از جذابیت های معماری این بنا باز هم استفاده از ریاضی است که البته خیام به آن مسلط بوده، به طوری که این بنا متشکل از ۱۰ پایه می باشد (چون عدد ۱۰ نخستین عدد ۲ رقمی و پایه زیادی عددها می باشد) و میان پایه ها از یکدیگر ۵ متر فاصله وجود دارد. بنا دارای ۲۲ متر بلندی و شبیه الماس تراش خورده ساخته شده از مصالح فلز و پوشش بتونی می باشد.
یکی دیگر از طراحی های خلاقانه و مدبرانه هوشنگ سیحون مشخص کردن و ایجاد پایه و مداری عرضی برای باغ بود تا از ادغام شدن بنای امامزاده محروق و آرامگاه خیام جلوگیری نماید. بر اساس بیت شعر «من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که بهاران برگ گل روی مزارم بریزد» که از خیام مطالعه نموده بود, تصمیم گرفتند تا محلی از باغ را که اختلاف بلندی ۳ متری در مقایسه با درخت های زردالو دارا بود را برای ساخت آرامگاه برگزیند، تا با داشتن اختلاف بلندی ۳ متری با درختان در بهار شکوفه های زردالو بر روی آن بریزد.
با دو بیت از اشعار بی نهایت زیبا و پربار خیام ما را همراهی کنید تا لذت این سفر مجازی به آرامگاه این بزرگوار را دوبرابر و خاطره انگیزتر نمایید.
«گرچه غم و رنج من درازی دارد
عیش و طرب تو سرفرازی دارد
بر هر دو مکن تکیه که دوران فلک
در پرده هزار گونه بازی دارد»
……….
«آن به که در این زمانه کم گیری دوست
با اهل زمانه صحبت از دور نکوست
آنکس که به جمگی ترا تکیه بر اوست
چون چشم خرد باز کنی دشمنت اوست»
عمر خیام یکی از شاعران نامور و معروف این مرز و بوم است که توانست جایگاه ویژه ای برای خود در میان دانشمندان و اهل علوم خصوصا اهل شعر و ادب باز کند, در این مطلب به معرفی آرامگاه خیام پرداختیم. امیدواریم مورد توجه شما عزیزان واقع شده باشد. همچنین باید اضافه کنیم که برای آشنایی با آرامگاه سعدی و آرامگاه حافظ دیگر شاعران معروف و شناخته شده ی ایران بر روی لینک های ارائه شده کلیک نمایید.
منبع : آرگا