با مراحل هضم غذا آشنا شوید

به طور کلی فرایند گوارش غذا از دهان شروع شده و سپس با هدایت شدن به سمت مری و معده به صورت طبیعی شکسته و ادامه دار خواهد شد تا زمانی که مواد پروتئینی نیز گوارش شوند. همچنین پس از معده نیز روده کوچک مواد غذایی را به صورت شیمیایی ریز و خرد می‌کند که در نهایت به تامین مواد مغذی در بافت ها بدن منجر می گردد. برای آشنایی بیشتر با مراحل هضم غذا ادامه مطلب مطالعه نمایید.

قابل به ذکر می باشد که عملکرد های دستگاه گوارش و مرحله های هضم غذا بسیار پیچیده می‌ باشند و دستگاه فعال در بدن انسان از ساز و کار دشواری نیز برخوردار می باشند که از این رو در این بخش از مجله آرگا به معرفی ساز و کار سیستم گوارش  از شروع به خوردن غذا تا پایان رفتن آن را شرح داده ایم.

آشنایی با مراحل هضم غذا

قابل به ذکر می باشد که فرایند گوارش در ابتدا با خوردن غذا شروع می شود و بعد از آن که به خوبی ریز و خرد شد، با بزاق دهان نیز ترکیب می شود. همچنین بزاق دارای موادی می باشد که نشاسته غذا را در طی فرآیندی به قند تبدیل خواهد کرد و پس از آن نیز غذا از حلق مری به مرحله معده وارد می شود که در اینجا شیره معده که دارای آب، نمک معدنی، اسید هیدروکلریک و آنزیمی به نام پپسین می باشد و با مواد ترکیب شده و در نهایت مولکول های پروتئینی را به پیتونی تبدیل خواهد کرد.

پس از گذشت مراحل گفته شده حالا مولکول های مواد غذایی به سمت روده کوچک خواهند رفت که در اینجا روده کوچک نقش هضم و جذب غذا را بر عهده دارد. در اینجا نیز روده مواد را با سه شیره گوارشی یعنی شیره صفرا، لوزالمعده و روده ترکیب خواهد کرد. قابل به ذکر می باشد که وظیفه صفرا از بین بردن چربی ها و وظیفه شیره لوزالمعده تجزیه پروتئین به اسید آمینه می باشد.

همچنین شیره روده می تواند قند های مختلف را به گلوکز تبدیل کند که با این شرایط گفته شده میتوان روده را از مراحل پر اهمیت در هضم غذا به شمار آورد. پس از عملیات هضم نیز پرزای روده عمل جذب پروتئین قند و چربی را بر عهده دارند که مواد غذایی مورد نیاز را وارد بدن می کنند و همچنین از طرفی مواد زائد غذایی نیز به طرف روده بزرگ رفته و به شکل مدفوع از بدن خارج می شوند.

• علت اهمیت هضم غذا

گفتنی می باشد که عمل هضم غذا از مراحل بسیار مهم و حیاتی به شمار می‌رود چرا که بدن به مواد مغذی مواد غذایی و نوشیدنی هایی که به درستی عملکرد بدن را به راه می‌اندازد، نیاز دارد. پروتئین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب در گروه مواد مغذی قرار دارد که در ادامه دستگاه گوارش این مواد مغذی را به قسمت کوچکی تقسیم می‌کند تا به بدن در افزایش و تولید انرژی رشد و سلامتی و ترمیم سلول های بدن کمک بسزایی نمایند.

1. پروتئین‌ ها در طی مراحل شکسته و ریز شده که به واحد های سازنده خود یعنی آمینو اسید ها تبدیل خواهند شد.
2. چربی ها نیز در طی این فرآیند به اسید های چرب و گلیسرول تبدیل می شوند.
3. در ادامه نیز کربوهیدرات به قندهای ساده تر شکسته می شود.

• چگونگی انجام کار سیستم گوارش

گفتنی است اگر سلول های بدن انسان توانایی استفاده از همان غذایی را که وارد بدن می شود را داشتند، دیگر نیازی به سیستم دستگاه گوارش نبود. همان طور که می دانید این دستگاه قذا را به شکلی در می آورد که تمام سلول ها می توانند به راحتی از آن تغذیه نمایند و مواد مغذی در طی فرآیندی به جریان خون وارد شده و به سراسر بدن انتقال می گردد.

همچنین دستگاه گوارش دارای یک لوله بلند و ارگان‌ هایی می باشد که به آن اتصال یافته اند. این ارگان‌ ها و تولید مواد شیمیایی به مانند آنزیم و اسید مواد غذایی را شکسته برخورد می‌کند تا عمل جذب از طریق دیواره روده و جریان خون به راحتی صورت پذیرد.

• مراحلی که در طی گوارش انجام می گیرد

به به طور کلی وظایف اصلی دستگاه گوارش را می توان در چهار گروه زیر تقسیم کرد.

1. بلع
2. گوارش
3. جذب
4. دفع

راه عبور غذا از دهان تا گوارش

• دهان

طبیعی است که غذا پس از ورود به دهان جویده شود و به قطعات کوچک و ریز تری تبدیل شود. به طور کلی بزرگسالان دارای ۳۲ دندان می باشند که به وسیله آن می تواند انواع غذا و خوراکی ها را خرد کنند. زبان نیز از دیگر ارگان‌ های بدن به شمار می‌رود که دارای ماهیچه های اسکلتی است که به واسطه آن غذا در اطراف دهان به چرخش در آمده و به سیستم گوارش کمک به سزایی می کند. همچنین غدد بزاقی که در زیر و پشت زبان قرار گرفت در ترشح بزاق و افزایش ph تاثیر موثری در پی دارد که در نهایت فرآیند بلع و آغاز گوارش مکانیکی را با سهولت همراه می‌کنند.

• حلق و مری

حلق را در اصطلاح دیگر گلو نیز می نامند که از دستگاه سیستم گوارشی به حساب می‌ آید و غذا را از دهان دریافت می‌ کند. همچنین حلق دارای دو انشعاب می باشد که یکی از این انشعابات به نام مری می باشد و غذا را به سمت معده منتقل می کند و دیگری نیز نای می‌باشد که هوا را به سیستم تنفسی و ریه انتقال می‌دهد. به طور کلی عمل بلع در حلق انجام می‌گیرد که کمی از آن واکنش غیر عادی و بخشی از آن نیز ارادی می باشد. همچنین زبان و سقف دهان غذا را به سمت حلقه هدایت می‌ کند که این عمل سبب بسته شدن نای و ورود غذا به مری می گردد.

• معده

معده غذا را با ترکیبی از آنزیم و اسید ها پوشش می‌دهد تا بیشتر خرد و نرم شود. همچنین یک لایه غشایی از دیواره معده در برابر آسیب به این اسید ها مراقبت می کند و در آخرین انتهای معده قابلیت انقباض را در پی دارد که می‌تواند به سرعت عمل گوارش غذا را انجام دهد. هنگامی که غذا به مقدار کافی خورد و شکسته می شود که محتوای خود را به درون دوازدهه می ریزد.

• روده کوچک

در پی آشنایی با مراحل هضم غذا به روده کوچک می رسیم که به طور کلی به سه بخش تقسیم می شود. دوازدهه که در ابتدای روده کوچک قرار گرفته و پس از آن روده دراز بوده که به ترتیب پس از دوازدهه قرار گرفته اند.

همچنین پس از ورود غذا به درون آن پانکراس آنزیم های ترشح می‌کند که به مراتب در شکستن چربی، پروتئین و کربوهیدرات نقش موثری ایفا می‌کند. همچنین کیسه صفرا از خود برای ترشح می‌کند که توسط پانکراس تولید و ترشح شده است. صفرا نیز در شکستن بیشتر چربی ها کمک به سزایی قائل می‌شود که می‌ تواند از روده جذب شود.

همچنین دیواره داخلی روده کوچک با فراز و نشیب های دیده شده است که به آن ها پرز و یا در اصطلاح دیگر ویلی نیز می‌ گویند. این پرز ها سرعت فراوانی را برای انجام بهتر عمل جذب مواد غذایی فراهم می‌کند. این موادی به مانند کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها می باشند که پس از جذب وارد جریان خون می شود.

و در ادامه نیز روده کوچک تاثیر موثری در تنظیم سطح گلوکز خون به عهده دارد روده کوچک که دارای تعداد زیادی سلول پذیرنده می باشد که حضور درشت مغذی ها را به خوبی تشخیص می‌دهد و در نهایت هورمون هایی ترشح می کند. این هورمون ها در دستور دهی به پانکراس که در چه سطح انسولین و گلوکان ترشح کند موثر می باشند.

• روده بزرگ

مواد زائدی به مانند بخش غیر قابل هضم غذا و مایعات و سلول های فرسوده در دیواره لوله گوارشی که از فرآیند گوارش به جا مانده اند و در نهایت به روده بزرگ وارد می‌ شود. روده نیز آب را جذب کرده و مواد زائد را با استفاده از مایعات به مدفوع تبدیل می کند وبا حرکات حلقوی مدفوع را به سمت راست روده یا راکتور هدایت خواهد کرد. همچنین راست‌ روده نیز که قسمت انتهای روده بزرگ را در بر گرفته است و تا زمانی که با حرکات روده از مقعد خارج شود ذخیره می کند.

چگونگی کنترل مراحل هضم غذا

در پی آشنایی با مراحل هضم غذا بد نیست که با مواردی که این فرآیند را کنترل می کنند آشنا شوید. قابل به ذکر است که هورمون و اعصاب هایی در بدن وجود دارند که این سیستم را به خوبی کنترل کرده و با همکاری یکدیگر سیگنال های به دستگاه گوارش و سپس مغز ارسال می‌ کند.

• هورمون

سلول های دربرگیرنده معده و روده کوچک از هورمون هایی برخوردار هستند که وظیفه کنترل عملکرد سیستم گوارشی را برعهده دارند. این هورمون را به بدن دستور می دهند که در چه زمانی شیره گوارشی را ترشح می‌کند و سپس به مغز سیکنال گرسنه و یا سیر بودن را ارسال خواهند کرد. در این رابطه نیست پانکراس هورمون هایی را ترشح می‌ کند که در عملکرد دستگاه گوارش همان طور که در بالا مطلب مطالعه کردید، تاثیر مثبتی در پی دارند.

• اعصاب

همان طور که می‌ دانید در بدن عصب های وجود دارد که سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع را به دستگاه گوارش متصل می‌کنند و بعضی از عملکرد گوارشی را کنترل خواهند کرد. به طور مثال در هنگامی که فرد بوی غذا را استشمام می کند و یا آن را می‌ بیند، مغز سیگنال‌ هایی می‌فرستد که سبب ترشح بزاق از غدد بزاقی و آمادگی فرد برای غذاخوردن ایجاد می گردد.

همچنین انسان از سیستم های عصبی محیطی به مانند عصب های درون دیواره های دستگاه گوارش برخوردار می‌ باشد و در هنگامی که غذا برای عبور در مراحل هضم غذا به دیواره لوله گوارشی فشار وارد می‌کند. اعصاب محیطی در ترشح موادی برای کند و یا تند شدن حرکت غذا ترشح خواهند کرد که در نهایت به ترشح شیره گوارشی در پی این مراحل نیز منجر می‌ شود. این اعصاب برای کنترل فعالیت ماهیچه های روده یعنی انقباض و انبساط آن سیگنال‌ هایی را ارسال می‌کند.

• زمان مورد نیاز هضم برای سیستم گوارشی

قابل به ذکر می باشد که مدت این زمان در افراد مختلف و بین زنان و مردان متفاوت است. پس از خوردن غذا به طور معمول ۶ تا ۸ ساعت طول می‌ کشد که غذا از معده به روده کوچک وارد شود. سپس این غذا برای هضم بیشتر جذب مایعات و نهایتاً در غذاهای غیرقابل هضم وارد روده بزرگ خواهد شد.

برای آشنایی بیشتر با مطالب دانستنی به مانند آناتومی روده بزرگ و شناخت آناتومی چشم به روی لینک های مورد نظر کلیک نمایید و باری دیگر با ما همراه شوید.

منبع : آرگا