شناخت سلول های بنیادی و کاربردهای آن ها

به طور کلی سلول های بنیادی توانایی قابل توجهی در جهت تمایز به انواع سلول های بدن دارند که در علاوه بر این در بسیاری از بافت ها به عنوان سیستم تعمیر داخلی بافت مورد استفاده می گیرند. در واقع سلول های بنیادی دو خصوصیت کلیدی دارند که آن ها را از سایر سلول ها متمایز می کند.

آشنایی با سلول های بنیادی

بهتر است بدانید که سلول بنیادی یا یاخته بنیادی در واقع یاخته ای با توانایی تقسیم بالا می باشد که تاکنون تقسیم نشده اند. در واقع یاخته های حاصل از تقسیم بن یاخته از راه میتوز یاخته بنیادی بیشتری می سازند و قادر هستند به گونه های مختلف یاخته های دیگر دگرگونی و تمایز پیدا کنند و حتی ممکن است در روند تمایز برخی مانند یاخته های عصبی، توانایی تقسیم شدن را از دست بدهند. یاخته های بنیادی در واقع جانداران چند یاخته ای یافت می شوند اما در پستانداران دو گونه گسترده از یاخته های بنیادی وجود دارد که یکی ساخته های جنینی است که اغلب در یاخته های مختلف مشاهده می شود و در جانوران بالغ یافته های بنیادی و یاخته ها به عنوان یک سامانه تعمیر برای بدن و بازسازی بافت های بالغ عمل خواهند کرد. از این یاخته ها می توان در ساخت یاخته ها و نهایتا بافت های مختلف نیز استفاده نمود زیرا امروزه کاربرد این یاخته ها جهت ترمیم بافت های آسیب دیده در حال گسترش است. به صراحت می توان گفت که سلول بنیادی مادر تمامی سلول ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول های بدن را دارد. این سلول ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول ها از جمله سلول های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند و همچنین در بازسازی و ترمیم بافت های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت موثر بوده و به عبارتی می توانند به درون بافت های آسیب دیده ای که بخش عمده سلول های آن ها از بین رفته است پیوند زده شوند و جایگزین سلول های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند. توجه داشته باشید که به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول های بنیادی این سلول ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی محسوب می شود و همچنین تحقیقات در این زمینه دانش افراد را در مورد چگونگی رشد و تکوین یک اندام از اجزای سلول منفرد افزایش داده و مهم تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول های سالم با سلول های آسیب دیده کمک کرده است.

چگونگی تولید یاخته بنیادی:

بهتر است بدانید با وجود اینکه تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی در درمان بیماری های انسانی بسیار امیدبخش بوده است اما در این میان اختلاف نظرهایی نیز بین دانشمندان وجود دارد که اغلب اختلاف نظر ها در مورد تحقیقات سلول بنیادی اطراف موضوع جنینی آن است. همچنین این امر به این دلیل است که سلول های جنینی بنیادی انسان در طی فرآیند برداشت یاخته های بنیادی از بین خواهند رفت. با توجه به پیشرفت ها در مطالعات یاخته های بنیادی تکنیک ها و روش هایی برای معرفی انواع دیگر یاخته های بنیادی و اهدا ویژگی های سلول های جنینی بنیادی به آن ها ابداع شده است. در واقع هر سلول بنیادی جنینی از جمله انواع پرتوان است که می تواند تقریبا به تمام انواع سلول ها در بدن تمایز پیدا کند و به همین خاطر محققان روش هایی را طراحی کرده اند که می توانند سلول های بالغ بنیادی را به سلول های پرتوان تبدیل کنند. همچنین این تغییران ژنتیکی یاخته بالغ بنیادی باعث ایجاد عملکردی مشابه یاخته های بنیادی جنینی در آن می شود. از سوی دیگر دانشمندان در تلاش هستند تا بتوانند با روش های جدید تهیه سلول های بنیادی بدون آسیب به سلول های جنینی انسان را بیایند که از جمله این روش ها می توان به مواردی که در ادامه بیان کرده ایم اشاره کرد:

انتقال هسته سلولی سوماتیک

برنامه ریزی مجدد ژنتیکی

روش MicroRNA

انواع یاخته بنیادی:

توجه داشته باشید که بر اساس تمایز و برگشت پذیری یاخته های بنیادی می توان آن ها را به سه قسمت کاملا مجزا تقسیم نمود که در ادامه سعی داریم به بیان آن ها بپردازیم:

پرتوان:

این دسته می تواند تمامی سلول ها اعم از سلول های فرد و سلول های جفت را بسازد که این ویژگی آن ها را برای درمان سلول ها و زن ها و همچنین مهندسی بافت برای پیوند و جایگزینی سلول های بیماری ایده آل خواهد کرد. توجه داشته باشید این بخش بدین معنی است که ارزش درمانی سلول های بنیادی پرتوان بسیار زیاد است و با یادگیری در مورد روند تقسیم می توانید به روند رشد بیماری ها غلبه کنید و سپس راه هایی برای جلوگیری از تولید و تقسیم سلول های بیمار ارائه دهید.

همه توان:

به طور کلی یکی دیگر از انواع سلول های بنیادی هم توان ها هستند که می توانند اکثریت سلول های غیر انسانی در بدن انسان را بسازند برای مثال سلول بنیادی جنینی تحت شرایط خاص می تواند یک فرد را بسازد اما قادر به ایجاد جفت نخواهد بود. در واقع به سلول هایی که از گنادهای جنینی به دست می آیند سلول های زاینده جنینی گفته می شود که این سلول ها نیز جز دسته ی همه توان ها می باشند. تک تک این سلول ها توانایی ایجاد کلنی را دارند و با تمایز سه لایه جنینی را تشکیل خواهند داد.

چندتوان:

جالب است بدانید که چند توان ها نیز مانند سایر سلول ها ویژگی هایی اصلی دارند اما تعداد محدود تری از سلول ها را ایجاد می کنند و خودشان نیز از تعداد کمتری نسبت به سایرین برخودار هستند. در واقع نمونه هایی از سلول های بنیادی چندتوان عبارت اند از سلول هایی که در مغز رشد می کنند و باعث ایجاد سلول های عصبی مختلف و سلول های نوروگلیا می شوند که در نهایت می توانند باعث ایجاد انواع سلول های خونی باشند اما قادر به ایجاد سلول های مغزی نخواهند بود. همچنین مغز استخوان دارای سلول های بنیادی است که باعث ایجاد انواع سلول های خون خواهد شد.

کاربرد های مختلف سلول بنیادی:

به صراحت می توان گفت که یاخته های بنیادی در درمان انواع بیماری ها می توانند مورد استفاده قرار گیرند که در ادامه سعی داریم به بیان مهم ترین کاربرد های درمانی آن ها بپردازیم:

بازسازی بافت ها:

بازسازی بافت را می توان مهم ترین استفاده از سلول های بنیادی دانست زیرا تاکنون فردی که به کلیه جدید نیاز دارد مجبور است منتظر یک اهدا کننده شود و سپس تحت عمل پیوند قرار گیرد. با توجه به اینکه همیشه کمبود عضو برای اهدا به بیماران نیازمند پیوند عضو وجود دارد با برنامه ریزی سلول های بنیادی برای تمایز به روش مشخص دانشمندان می توانند از آن ها برای رشد اندام خاص یا بافت اختصاصی استفاده کنند.

درمان بیماری های قلبی عروقی:

به طور کلی در سال ۲۰۱۳ تیمی از محققان بیمارستان عمومی ماساچوست در مجله علمی خود گزارش دادند که آن ها با استفاده از سلول های بنیادی انسانی رگ های خونی را در موش های آزمایشگاهی ایجاد کرده اند. در طی یک آزمایش ۲ هفته پس از کاشت سلول های بنیادی شبکه هایی از عروق خونی تشکیل شده بودند که کیفیت این رگ های خونی جدید کاملا مشابه رگ های خونی طبیعی مجاور آن ها بوده است و به همین خاطر محققان این پروژه امید دارند این نوع تکنیک در نهایت می تواند به معالجه مبتلایان به بیماری های قلبی و عروقی کمک زیادی بکند.

درمان نقص سلولی:

بسیاری از دانشمندان امید دارند که روزی می توانند سلول های قلب سالم را در آزمایشگاه بسازند تا قابلیت پیوند به افرادی که بیماری قلبی دارند را داشته باشد. در واقع این سلول های جدید می توانند با بازگرداندن بافت سالم به قلب آسیب قلبی را ترمیم کنند و زندگی دوباره به فرد بیماری ببخشند.

درمان بیماری مغز:

به صراحت می توان گفت که پزشکان می توانند روزی از سلول ها و بافت های جایگزین برای درمان بیماری های مغزی مانند پارکینسون و آلزایمر استفاده کنند برای مثال در بیماری پارکینسون آسیب به سلول های مغزی منجر به حرکات کنترل نشده عضلات می شود و به همین خاطر دانشمندان می توانند از سلول های بنیادی برای ترمیم و ساخت مجدد بافت آسیب دیده مغز استفاده نمایند که انجام این کار می تواند سلول های تخصصی مغزی که کنترل عضلات را متوقف کرده بودند به حالت اولیه خود برگردانند. همچنین محققان در تلاش هستند تا سلول های بنیادی جنینی را در این نوع سلول های جای دهند که بنابراین این روش می تواند به عنوان تکنیکی امیدبخش در بیماری های عصبی مورد استفاده قرار بگیرد.

درمان بیماری های خونی:

در حال حاضر پزشکان به صورت یک درمان روتین از سلول های بنیادی خون ساز بالغ برای درمان بیماری های خونی مانند سرطان خون، کم خونی داسی شکل و سایر نقص های ایمنی استفاده می کنند. در واقع سلول های بنیادی خون ساز در مغز استخوان و خون یافت می شوند که معمولا سلول های خون مانند گلبول های قرمز خون که انتقال اکسیژن در بدن را بر عهده دارند و گلبول های سفید خون که در کنار سیستم ایمنی با پاتوژن ها و عوامل بیگانه مبارزه می کنند را تولید خواهند کرد.

منبع : آرگا