درمان هیجان مدار در واقع رویکردی جدید در روان درمانی می باشد که به شکل کوتاه مدت و ساختارمند در خانواده درمانی، زوج درمانی و یا به شکل فردی به کار برده می شود و درمانگر بعد از برقراری رابطه کارامد با مراجعه کننده او را با مهارت های تنظیم هیجان آشنا کرده و به این مهارت ها را به او آموزش می دهد.
درمان هیجان مدار چیست؟
یکی از بهترین و وهم ترین روش ها برای کاهش اضطراب بیماران قبل از اقدام به درمان، داشتن اطلاعات لازم و یک دیدگاه کلی در مورد روند و روش درمانی مورد نظر می باشد. این موضوع همچنین در مورد مشکلات روانشناختی و درمان آن نیز صدق می کند، با این فرق که مشکلات روحی در مقایسه با مشکلات و بیماری های جسمی ناشناخته تر و جدیدتر می باشند و با پرس و جو از اطرافیان و نزدیکان نمی توان اطلاعاتی بدست آورد. از این قصد داریم شما را با یکی از روش های روان درمانی بسیار مهم و تاثیر گذار در این مطلب به نام «درمان هیجان مدار» آشنا سازیم.
معرفی و تعریف روان درمانی EFT
درمان هیجان مدار یا همان Emotionally Focused Therapy که به اختصار EFT نامیده می گردد، یک نوع رویکرد روان درمانی مبتنی بر شواهد می باشد که بر روی شیوه تعاملات بین فردی و نحوه تبدیل آن ها به الگو ها و چرخه های ثابت تمرکز می کند. از این روش در گذشته به منظور درمان زوجین استفاده می شد ولی امروزه از مفاهیم آن در خانواده درمانی و یا به شکل فردی نیز استفاده می گردد. در حالت کلی هدف در درمان EFT هدایت فرد و افراد به سمت آن چیزی است که دلبستگی ایمن نامیده می شود.
در این روش درمانی، تلاش می گردد تا فرد توانایی تنظیم هیجان خود را به دست آورده و از این راه بتواند حس امنیت، حمایت و آسایش را در فرد دیگر نیز ایجاد نماید. به بیان دیگر، بیمار با یاد گرفتن خود تنظیمی هیجان، راه های جدید تعامل با دیگری را می آموزد که به نوبه خود باعث برانگیخته شدن واکنش های جدید در طرف مقابل می شود.
روشن درمانی EFT با دیگر روش های زوج درمانی تفاوت دارد، در انواع روش های مختلف و متداول زوج درمانی ه زوجین مهارت ها و ابزارهایی آموزش می دهند که در روابط خود از آن ها استفاده نمایند، این در حال است که ایده درمان هیجان مدار این است که هیجان ها در خلال بحث و درگیری شدت یافته و به یاد آوردن مهارت ها و ابزارهای آموزش داده شده در روش های قبل دشوار بوده و بیشتر بی استفاده می مانند. از این رو باید فرد با درک چگونگی رسیدن به الگوهای نامطلوب، آن ها را قطع کند و بعد در راستای بهبود تعاملات خود با دیگران قدم بردارد.
تاریخچه روان درمانی EFT
این روش درمانی به وسیله دکتر سو جانسون و دکتر لس گرینبرگ در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی با توجه به کمبود مداخلات مشخص و معتبر در روابط زوجین ابداع شد. دکتر سو جانسون اولین بار در کتاب خود به نام ایجاد اتصال درمان هیجان مدار را عنوان نمود و آن را تاثیر گرفته از نظریه دلبستگی جان بالبی، نظریه انسان گرایانه – بالینی راجرز و نظریه های ساختاری سالوادور مینوچین دانست. در این کتاب دکتر جانسون سه نظریه را که باعث ابداع EFT شد را بیان نمودند که در ادامه مختصرا با آن آشنا می شویم:
- نظریه دلبستگی:
نظریه دلبستگی به ارتباط بین نوزادان و مادرانشان و وجه تشابه بین این ارتباط با روابط افراد با اطرافیانشان پرداخته است. در حقیقت نظریه دلبستگی، درک فرد را از چرایی دردناک و ترسناک بودن خیانت و آسیب به وسیله شریک احساسی بالا می برند.
- نظریه انسان گرایانه – بالینی:
نظریه انسان گرایانه – بالینی به ظرفیت بالای انسان برای رشد اشاره داشته و بر قابلیت سازگاری مثبت واکنش های هیجانی با نیازهای انسان تاکید دارد.
- نظریه ساختاری:
نظریه ساختاری بیان می نماید که انسان ها در خلاء زندگی نمی کنند و به منظور انجام امور مختلف با هم مشورت می کنند. نظریه ساختاری بر نحوه تعامل و واکنش افرادی که با آنها در ارتباط هستیم تمرکز می کند.
کاربرد روان درمانی EFT
همانطور که گفته شد درمان هیجان مدار در زوج درمانی، خانواده درمانی و یا به شکل فردی استفاده می شود، این روش برای رفع مشکلات رایج در تعاملات افراد به خصوص تعاملات زوجین کاربرد دارد، مشکلات مختلفی که می توان از EFT برای حل آنها کمک گرفت شامل موارد زیر می شوند:
- خیانت و یا بی اعتمادی
- جرو بحث
- عدم صمیمیت یا عدم دلبستگی
- استرس در خانواده
- استرس ناشی از تغییر شیوه زندگی یا تغییر خانواده
- مشکل افسردگی
- اضطراب حاصل از تروما یا همان ضربه روحی
روش درمانی EFT به درمانگر کمک می کند تا دلایل اصلی زمینه ساز درگیری و آشفتگی روابط زوجین را بیابد و به جای ملامت آنها به خاطر افزایش هیجاناتشان، به زوجین کمک می نماید تا بفهمند که چرا هیجاناتشان شدت می یابد.
انواع روان درمانی EFT
روان درمانی هیجان مدار را با توجه به اینکه برای چه گروه هایی از آن استفاده می گردد، در سه دسته طبقه بندی می نمایند:
- EFT برای زوجین
- EFTبرای خانواده ها
- EFT به شکل فردی
البته همان طور در ابتدای مطلب اشاره شد این روش در اصل برای زوجین طراحی شده ولی با اعمال تغییرات کوچک برای خانواده ها و همچنین به شکل فردی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
تکنیک های روان درمانی EFT
درمان هیجان مدار در نه مرحله انجام می شود، در جلسات اولیه درمان یعنی چهار جلسه اول، درمانگر نحوه تعامل زوجین را با هم ارزیابی می نماید و برای کاهش اختلاف نظرهای بین زوجین کمک می نماید، در مراحل میانی یعنی مراحل پنج، شش و هفت درمانگر و زن و شوهر با هم همکاری می کنند تا روش هایی برای به وجود آوردن روابط جدید و مستحکم تر بیابند، سپس در ادامه تغییراتی که در رابطه زوجین به وجود آمده است را در مراحل هفت تا نه تثبیت می کنند.
برای نمونه یک زوج امکان دارد با یادگیری روش های رفع اختلاف نظر در مورد یک موضوع معمولی مثل امور مالی درمان خود را شروع کنند، بعد زوجین در ادامه راه های ابراز احساساتی که بیشتر تحت تاثیر درگیری ها از بین می روند، مانند عدم اعتماد به همدیگر را یاد می گیرند. زمانیکه زوجین قادر به شناسایی و بحث دلسوزانه در مورد این احساسات شوند، اغلب می توانند پیوند های عمیق تری را به وجود بیاورند. در مراحل پایانی درمان هیجان مدار به زوجین کمک می شود تا بتوانند به شکل مستقل مسائل مربوط به رابطه را که زمینه ایجاد درگیری را فراهم می کنند، تشخیص داده و هیجانات مربوطه در تعاملات آینده را درک و کنترل نمایند. EFT وقتی کامل می شود که زوجین بتوانند الگوهای تعامل یافته را در محیط درمانی فرا گیرند و در خارج از این محیط نیز آن را دنبال کنند.
همانطور که گفته شد تکنیک های روان درمانی در نه مرحله انجام می شوند، این نه مرحله را می توان در قالب سه مرحله کلی دسته بندی نمود که تا حدودی با آن آشنا شدیم، این سه مرحله عبارتند از:
مرحله اول: توقف چرخه معیوب
- مرحله ۱: در این مرحله مسائل کلیدی مشکل ساز مشخص می شود.
- مرحله ۲: در این مرحله الگوهای منفی که باعث افزایش ایجاد مسائل کلیدی شده و اختلاف ایجاد می کنند، را مشخص می کنند.
- مرحله ۳: در این مرحله درمانگر برای شناسایی ترس های ناشناخته و هیجانات منفی در ارتباط با دلبستگی که باعث شکل گرفتن الگوهای منفی تعامل می گردند، کمک می نماید.
- مرحله ۴: در این مرحله روان درمانگر الگوهای منفی، هیجان ها و ترس ها و نیازهای دلبستگی هر شخص را به روشی متفاوت بیان می نماید تا اشخاص به فاصله عاطفی خود پی ببرند.
مرحله دوم: تغییر الگوی تعامل
- مرحله ۵: در این مرحله درمانگر به افراد در بیان نیازهای دلبستگی و احساسات عمیق خود کمک می کند.
- مرحله ۶: در این مرحله شرکای عاطفی در زمینه چگونگی ابراز پذیرش و دلسوزی به منظور نیازهای دلبستگی شریک عاطفی و احساسات عمیق او راهنمایی می گردند.
- مرحله ۷: در این مرحله شریکان عاطفی در زمینه چگونگی بیان نیازهای دلبستگی و احساسات خود راهنمایی می گردند و در عین حال نحوه گفتگو در مورد موضوعاتی را سبب ایجاد اختلاف می گردند، را یاد می گیرند.
مرحله سوم: تثبیت و یکنواختی
- مرحله ۸: در این مرحله روان درمانگر زوجین را برای استفاده از سبک های جدید ارتباطی برای گفتگو در مورد مشکلات قدیمی و ارائه راه حل های جدید راهنمایی می نماید.
- مرحله ۹: در این مرحله زوجین روش استفاده از مهارت هایی را که در جلسات درمانی یاد گرفته اند، برای بکارگیری در محیط خارج از جلسات یاد گرفته و قادر خواهند بود که الگوهای جدید تعامل را به بخش جدایی ناپذیر از زندگی شان تبدیل نمایند.
روش روان درمانی EFT مناسب چه افرادی می باشد؟
روش EFT به منظور کمک به زوجین طراحی شد، از این رو به شکل ذاتی برای تیپ های شخصیتی مختلف قابل استفاده می باشد. به شکل کلی EFT برای زوجینی مناسب می باشد که هنوز هم مقداری از احساساتشان را در روابط خرج می کنند و برای یادگیری روش حل مشکلات موجود در رابطه هنوز اشتیاق نشان می دهند. در مقابل روش EFT به شکل طراحی شده است که برای زوجین خشن که به خوبی نمی توانند ابراز احساسات کنند و ممکن است شریک آسیب پذیر را در معرض خطر بیشتری قرار دهند، مناسب نمی باشد و برای زوج هایی که روند جدایی را شروع نموده اند استفاده نمی گردد.
در جلسات درمانی EFT به چه قابلیت هایی می تواند دست پیدا کرد؟
درمانگر EFT به مقدار پویایی مراجعه کننده ها در جلسات درمانی توجه می نماید، تعاملات خانوادگی افراد را بررسی می کند و تلاش می نماید تا ارتباطی مبتنی بر احساسات صادقانه را تقویت نماید، به منظور رسیدن به این هدف درمانگر فرد را تقویت می نماید تا به مسائل عاطفی فعلی خود نگاه انداخته و کمک می کند تا فرد احساسات و عواطف خود را بهتر از قبل شناسایی نماید. تغییرات در حالت کلی در سه سطح اتفاق می افتند:
-
سازگاری روانی:
بعد از جلسات EFT فرد قادر خواهد بود تا عواطف خود را شناسایی و مدیریت و اصلاح کند. توانایی بیشتر در مدیریت هیجان با رها شدن از هیجان های منفی مثل اضطراب، استرس، علائم افسردگی و تکانشگری همراه می باشد.
-
سازگاری محیطی:
افراد در طول درمان ارزیابی بهتری در رابطه با میزان آسیب پذیری وقایع استرس زا کسب می نمایند، پس با موقعیت های مختلف بهتر سازگار می شوند و در صورت بروز هر نوع مشکل از روش های مقابله ای موثرتری استفاده می کنند. بعلاوه کم کم فرد این توانایی را به دست خواهد آورد که در موقعیت های سخت و تنش زا هیجانات خود را به روشی درست تنظیم نماید.
-
سازگاری اجتماعی:
مدیریت هیجانی در بهتر شدن کیفیت روابط اجتماعی نقش بالایی دارد و سبب می شود تا فرد بتواند به تشخیص بهتر هیجان های خود و دیگران کمک نماید و متوجه چگونگی تاثیر هیجان ها بر رفتارش شود. در طی این درمان فرد نسبت به احساسات عمیق تر خود که ناشی از آسیب پذیری های روابط قبلی بوده و چگونگی تاثیر این حس ها بر روابط فعلی خود آگاه می شود. در نتیجه خواهد فهمید که چه مسائلی باعث مخدوش شدن روابط فعلی او شده است. در واقع فرد می آموزد که این احساسات را به نوعی ابراز کنند که به ارتباط موثر با شریک زندگی یا اعضای خانواده کمک نماید. فرد روش های جدیدی را برای شنیدن حرف های دیگران و ارتباط با احساسات آن ها پیدا می کند، همچنین روش های موثری برای پاسخ به موقعیت های احساسی می یابد.
منبع : آرگا