آموزش عذرخواهی کردن کودکان به شیوه صحیح یکی از مهارت های رفتاری بسیار مهم در دوران کودکی می باشد تا کودکان یاد بگیرند چنانچه مرتکب خطا و اشتباهی شدند عذرخواهی کرده و با اهمیت این موضوع آشنا شوند.
آموزش عذرخواهی کردن به کودکان با شیوه های صحیح
برای کودکان؛ عمل معذرت خواهی می تواند واژه و مفهومی پیچیده باشد ولی از سنین پایین می توانند احساس تاسف و عذرخواهی را یاد بگیرند. یکی از مهارت های رفتاری بسیار مهم در این دوران آموزش و درونی کردن امر عذرخواهی کردن می باشد تا کودک یاد بگیرد چنانچه مرتکب خطا و اشتباهی شد، عذرخواهی نماید. از آنجا که این رفتار را کودکان از بدو تولد نمی دانند، بنابراین باید والدین به شیوه صحیحی به آموزش آن بپردازند.
همانطور که اشاره شد عذرخواهی یک مهارت بوده و به این ترتیب علاوه بر کسب آگاهی در این باره نیاز است که والدین با تمرین و تکرار این مهارت را در الگوی رفتاری خود درونی سازند. چرا که ساده ترین شیوه برای آموزش عذرخواهی کردن به کودکان یادگیری مشاهده ای می باشد. بنابراین هنگامی که کودک شاهد عذرخواهی کردن بزرگترها و به رسمیت شناختن حقوق فردی که مورد رنجش قرار گرفته، باشد. در حقیقت به صورت غیر مستقیم با اهمیت ضرورت شیوه صحیح عذرخواهی کردن آشنا شده و یاد می گیرد در موقعیت های مشابه این عمل را اجرا کند.
به این ترتیب قسمت عمده و تاثیرگذار این آموزش به شکل غیرمستقیم می باشد ولی در مرحله بعد در صورت لزوم متناسب با سن کودکان از طریق گفتگو یا در قالب یک نمایش خانگی کوتاه یا بازی با عروسک ها این موضوع را به صورت مستقیم به آن ها آموزش داد. البته توجه داشته باشید عذرخواهی کردن فقط در مواردی که در حد توان و درک رفتاری و شناختی کودکان باشد پیگیری شود به این مفهوم که قوانین یا وظایفی را برای کودک بیان کنید که وی با شکست روبرو نشود و عذرخواهی را به اجبار انجام ندهد. در ادامه با آموزش شیوه های صحیح عذرخواهی کودکان همراه ما باشید. اما قبل از آن به این موضوع اشاره می شود که از چه سنی این آموزش را باید شروع کنید.
عذرخواهی کردن از چه سنی؟
هر فردی با گذر از مراحل مختلف رشدی به بزرگسالی می رسد که این مراحل شامل رشد جسمی، جنسی، روانی و اجتماعی می باشد. اگر از دوران شیرخوارگی صرف نظر کنیم کودکان از سن ۳ تا حدود ۱۱ سالگی در دوران کودکی به سر می برند. در سنین ۳-۷ سالگی یعنی قبل از رفتن به مدرسه کودکان دارای تفکر شهودی هستند و افکار وی عمیق نبوده و در کارهای خود بی منطق عمل می کند.
کودک در این سنین خود را مرکز عالم دانسته و تصور می کند همه باید مطیع وی باشند و خود را صاحب همه چیز می داند. نکته مهم این که کودکان خوب و بد را به شکل انتزاعی در نظر نمی گیرند و کارهایی که انجام می دهد را اشتباه نمی داند. ولی از سن ۶ سالگی به بعد به تدریج با مفهوم خوب و بد آشنا شده و افکار و اعمالش شکلی منطقی به خود می گیرد.
شیوه های صحیح عذرخواهی کودک
۱. تشویق کودک به همدلی
پس از این که متوجه شدید چه اتفاقی افتاده و چرا فرزند شما به آن واکنش نشان داده از او سوال کنید اگر او جای کودک دیگر بود الان چه حسی داشت؟ حتی می توانید وضعیت مشابهی که قبلا تجربه کرده برای او یادآوری کنید. هدف این است که کودک با قرار دادن خود به جای دیگری به اشتباه خود پی ببرد.
۲. زمان دادن
برای کودک زمانی را تعیین نمایید تا در مورد اشتباهش فکر کند. کودک نباید بلافاصله پس از انجام کار اشتباه برای رهایی از تنبیه، به اجبار عذرخواهی کند. بلکه با دادن تایمی به او که در مورد اشتباهش فکر کند و با پی بردن به خطایش از کاری که انجام داده پشیمان شود مهمترین شرط برای اجرای عذرخواهی به صورت واقعی به تحقق می پیوندد. به این ترتیب تا کودک به اشتباهش پی نبرده و از خطایش ابراز پشیمان نکند لازم نیست عذرخواهی نماید. عذرخواهی کردن در کودکی که احساس پشیمانی نمی کند هیچ تغییری به وجود نمی آورد.
۳. عدم تکرار این اشتباه
تکرار نشدن یک اشتباه از مهمترین شروط یک عذرخواهی حقیقی می باشد. به فرزند خود بگویید اگر اشتباهی انجام داده و به خاطر آن عذرخواهی می کند نباید این اشتباه را دوباره تکرار کند چرا که یکی از مهمترین شروط عذرخواهی واقعی ، تصمیم جدی بر تکرار نشدن خطای صورت گرفته می باشد. چنانچه کودک عذرخواهی حقیقی انجام داد ولی ناخواسته مجددا مرتکب همان اشتباه شد عذرخواهی وی را بپذیرید و تاکید داشته باشید چون این کار ناخواسته بوده و واقعا قصد انجامش را نداشته، اشکال ندارد.
۴. عدم اجبار
برای عذرخواهی کردن کودکان اجباری در کار نباشد. به جای اینکه کودک را وادار به معذرت خواهی کنید به او نشان دهید که چطور و چه زمانی باید این کار را انجام دهد. به طور مثال برای او نقش بازی کنید و شیوه عذرخواهی را به او یاد دهید. ناگفته نماند چنانچه به محض عذرخواهی کردن کودکان پس از یک رفتار اشتباه آن ها را بخشیده و از خطای او بگذرید. پیام نادرستی به او منقل می شود. این کار شما موجب می شود کودک تصور کند با هر بار انجام کار اشتباه و گفتن کلمه ببخشید یا متاسفم حتی اگر از صمیم قلب هم نباشد به سادگی می تواند رفتارش را جبران نماید.
۵. انتخاب نحوه عذرخواهی
والدین باید یک الگوی مهم برای کودک خود باشند. اجازه بدهید کودکتان نحوه عذرخواهی کردن را انتخاب نماید. بیان عبارت «ببخشید» گاهی اوقات آن چیزی نیست که وی نیاز دارد. او را در آغوش گرفته و به نقاشی یا بازی دعوت کنید. هدف این است که فرزندتان مسئولیت اعمال خود را به نحوی بپذیرد. از او سوال کنید به نظر تو چه کاری انجام بدهی کودک دیگر( یا دوستت) حس بهتری پیدا می کند؟ یا برای دوستت چکاری انجام بدهی تا اشتباهت را جبران کنی؟
در آموزش مستقیم به کودکان می آموزیم که با جبران کردن مسئولیت اشتباه خود را پذیرفته ایم و احساس طرف مقابل را خوب درک نموده ایم. به طور کلی جبران کردن مرحله تکمیل کننده یک عذرخواهی واقعی و حقیقی خواهد بود. این امر موجب می شود هم طرف مقابل را خوشحال نماییم و هم خودمان احساس بهتری پیدا کنیم. ضمن به کودکان بیاموزیم هرگز برای جبران اشتباهات مجبور به انجام کاری نیستیم که به ما آسیبی وارد کند یا برای بخشیده شدن و جبران خطایمان تحت فشار قرار بگیریم. به این طریق کودکان می آموزند که برای جبران خطاهایشان هرگز به کسی باج نداده و مورد سوء استفاده واقع نشوند.
یک عذرخواهی خوب نشان می دهد که چرا کودک باید عذرخواهی نماید نه به خاطر عملش بلکه به خاطر صدمه ای که به احساس وارد کرده باید این کار را انجام دهد. در واقع شما والدین برای آموزش عذرخواهی به کودکان باید الگو باشید. شما نیز هر زمان خطایی کردید، عذرخواهی نمایید. به او بیاموزید عذرخواهی کردن نقطه ضعف نبوده بلکه نوعی قدرت و شجاعت می باشد.
۶.صحبت کردن درباره احساس طرف مقابل
با کودک هنگامی که آرام بود درباره این که چگونه رفتار او موجب ناراحتی طرف مقابل (مثلا دوست، خواهر با برادر) شده است صحبت کنید. از او سوال کنید آیا می تواند تشخیص دهد که کدام کار او باعث ناراحتی و رنجش احساس طرف مقابلش شده است. به او بیاموزید که دفعه بعد چه رفتاری داشته باشد تا طرف مقابلش را ناراحت(لفظی یا فیزیکی) نسازد.
منبع : آرگا
