تقسیم بندی سنی کتاب به نوعی راهنمای مناسبی برای انتخاب کتاب متناسب با روحیه و ذهن کودک می باشد که در اختیار والدین و مربیان قرار می گیرد، این تقسیم بندی با در نظر گرفتن ملاک های تقسیم بندی روز اروپا و همچنین ویژگی های شخصیتی کودکان و نوجوانان از نظر روانشناسان بیرون تنظیم و تثبیت شده است.
تقسیم بندی که در حال حاضر با کمی تغییر در دست می باشد، که با گروه های سنی «الف»، «ب»، «ج»، «د»، «ه» شناخته می گردد و در سال های قبل از انقلاب بر اساس نظر کارشناسان شاخص تدوین گشته است، این تقسیم بندی سالها می باشد که بهترین و تنها راهنما و مرجع انتخاب کتاب برای کودک، مناسب با سن او، به والدین و مربیان ارائه می شود، این تقسیم بندی شاید به طور کامل از سوی ناشران و والدین هنگام خرید رعایت نمی شود، اما این نادیده گرفتن مشمول تعداد کمی می شود و ناشران زیادی از این تقسیم بندی پیروی می نمایند.
سالها قبل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان فعالیت خود را به عنوان بزرگترین تولید کننده اثرهای ممتاز و برجسته کودک و نوجوان شروع نمود و تاکنون برپایه تجربه خویش مرجع منحصر به فردی در جداسازی گروههای سنی کودک و نوجوان جهت گزینش مناسب کتاب محسوب می گردد.
با وجود سودمند بودن این تقسیم بندی برخی از کارشناسان عقیده داشتند که این تقسیم بندی در کنار ویژگی های مثبت و راهگشا بودنش دارای نقص های هست که این موضوع بررسی قرار گرفت و تغییراتی بر روی آن انجام شد. رده بندی کتاب های کودک و نوجوان با وجود تغییرات ایجاد شده در آن و تغییرات در جامعه توانسته همچنان نقش مهم خودش را در جایگاهش ثابت نگه دارد.
رده بندی سنی برای کتاب های کودکان و نوجوانان:
گروه سنی «الف»
بر اساس این تقسیم بندی گروه سنی «الف» به سالهای قبل از دبستان اختصاص می یابد، سالهای خردسالی که در آن دو دوره قبل از فراگیری زبان و بعد از یادگیری زبان را شامل می شود، در مرحله ی نخست کودک با عکس ها ارتباط خوب و کاملتری ایجاد می کند و در دوره دوم انتظار درک روابط منطقی را در شکلی ساده می توان داشت، در دوره دوم خردسال قوه ی تخیل بالایی دارد ولی او قابلیت شناخت و درک اتفاق های پیچیده و رابطه های علی و معلولی را دارا نمی باشد و باید به وسیله ی بازی و عکس ها او را جذب نمود. برای این رده بندی سنی می توان به کتاب هایی مانند «می می نی» و «انگـشتی ها» اشاره نمود.
گروه سنی «ب»
این رده بندی سنی، سالهای شروع دستان (اول، دوم و سوم) را در بر می گیرد، دوره ابتدای دبستان وقتی می باشد که کودک توانایی درک روابط علت و معلولی و موضوعات منطقی پیش و پا افتاده را دارا می باشد، زبان را یاد می گیرد و خط را می شناسد و می تواند داستان های ساده در مورد رابطه میان انسان ها و معانی تربیتی را درک نماید. یکی دیگر از ویژگی های کودک گروه سنی «ب» قابلیت یادگیری و قدرت حافظه او می باشد که باید در نوشتن و گزینش کتاب می تواند مد نظر قرار بگیرد، می توان برای این گروه رده سنی کتاب «پینیوکیو» را نام برد که تقریبا می تواند تا قدری قدرت تخیل کودک را به کودک اعطا ایجاد نموده و و تقویت می کند.
گروه سنی «ج»
رده سنی «ج» سال های نهایی دبستان (سوم، چهارم، پنجم) را شامل می شود و تا انتهای سن کودکی، کودک در این سن تفکر ذهنی پرورش یافته داشته و توانایی درک بالا، توجه خاص به دلیل، برای انجام فعالیت های گروهی آماده می باشد و و کتاب هایی که تفکر ذهنی او در مورد معانی مانند همدردی، بخشش، نوع دوستی، محبت و … را پرورش می دهد، گزینه های مناسبی هستند.
به یکی از آثار مناسب که گزینه ی خوبی برای رده سنی «ج» از سوی مربیان و والدین اشاره نمود، کتاب «شازده کوچولو» می باشد.
گروه سنی «د»
رده سنی «د» دوره راهنمایی یا همان اوایل نوجوانی را شامل می شود که با در نظر گرفتن تغییرات روحی، جسمی و اجتماعی نوجوان دوره ای فوق العاده حساس می باشد که که در این دوران کتاب هایی مناسب برای این رده سنی می باشند که ویژگی های شخصیتی نوجوان مانند پرسشگری، کنجکاوی، و تجربه های تازه ای را بازتاب می دهد. آثاری که شخصیت اصلی آنها نوجوانی کنجکاو، پرشور، دلاور می باشد در مرکز توجه نوجوانان و مورد پسند آنان قرار می گیرد. از جمله این آثار می توان به «قصـه های مجید» و «اولیور توئیست» اشاره نمود.
گروه سنی «ه»
رده سنی «ه» سالهای دبیرستان یا به عبارتی مرحله دوم نوجوانی را شامل می شود، در این زمان نوجوان علاوه بر روبرو شدن با تغییرات روحی و جسمی، دچار چالش های زیادی برای به دست آوردن شخصیت خود می گردد که در صورت انتخاب مناسب یک اثر که الگوی کامل و موجه ای را به نوجوان نشان دهد که البته مورد توجه او قرار گرفته و یا حتی منجر به شکل پذیری شخصیت او شود که باید خیلی حواستان باشد.
کتاب های مطرح مختلفی با نمایش و تاکید بر مشکلات جامعه که بسیاری از نوجوان ها ممکن است گرفتار آن باشند، کنجکاوی ها و پرسشگری های او را به خوبی می تواند پاسخ دهد،مطالعه آثاری که مفاهیمی عدالت، ظلم، احکام دینی، تاریخ و داستان زندگی قهرمان های تاریخی و … ایده ای خوبی برای نوجوانان محسوب می شود. برای مثال می توان به «قلعه کاربات ها» «اشراف زاده قهرمان» اشاره داشت.
در یک جمع بندی کلی می توان گفت: تقسیم بندی برای تفکیک بین آثار گوناگون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای رده های مختلف سنی صورت می گیرد و بر این اساس تمامی کتاب هایی که برای کودکان منتشر می گردند بر پایه تعداد صفحات، حجم کتاب، میزان نقاشی ها، نوع مطلب و ملاک های مانند اینها به شش دسته تقسیم می شوند.
- رده سنی «الف»: آمادگی و سال اول دبیرستان
- رده سنی «ب»:سال های شروع دبستان (کلاس های دوم و سوم)
- رده سنی«ج» :سالهای پایان دبستان (کلاس های چهارم، پنجم، ششم)
- رده سنی «د»: کلاس های هفتم، هشتم، نهم راهنمایی
- رده سنی«ه»: دوره دبیرستان (کلاس های دهم، یازدهم، دوازدهم)
در این مقاله شش گروه سنی کتاب ها را بیان نموده ایم، والدین و مربیان عزیز با بهره گیری از این منابع و مرجع های راهنما کتاب مناسب با روحیه و فکر فرزند خود با توجه به سن وی انتخاب نمایند.
منبع : آرگا
