مثلث کارپمن چیست؟ و چطور از آن رهایی یابیم؟

بهتر است بدانید که مثلث کارپمن در واقع با نام های مختلف دیگری اعم از مثلث شرم، مثلث نقش ها و خالق شرم شناخته می شود که برای مرتبه اول توسط فردی به نام استیون کارپمن در تحلیل رفتارهای متقابل طراحی شده است. به طور کلی این مثلث نقش هایی را برای انسان ها ابداع کرده که باعث شده افراد در روند روابط خود درون این مثلث جای بگیرند.

آشنایی با مثلث کارپمن

توجه داشته باشید که در هر رابطه به مرور زمان پویایی خاصی شکل خواهد گرفت و تقویت خواهد شد به طوری که نقشی دوگانه ایجاد خواهد شد و هر یک از طرفین در این دوگانه نقشی را ایفا می کنند. در نوعی از پویایی روابط نقش های خاص سه گانه ای نیز بروز خواهد کرد که مثلث کارپمن یا مثلث قربانی نام دارد و این سه نقش با نام های قربانی، ناجی و زجر دهنده شناخته می شوند. در این مثلث هر یک از طرفین دائما در حال نقش ظاهر می شود و یا در میان نقش ها بارها جابه جا خواهد شد. به طور کلی فردی که نقش قربانی را در طول رابطه دارد دائما خود را سرزنش می کند و اغلب احساس ناتوانی خواهد کرد و به حال خود افسوس می خورد. توجه داشته باشید که مشخصه این پویایی در رابطه دو فرد این است که تنها و درمانده در رابطه گیر افتاده اند و این شکل از پویایی اغلب بیانگر رفتار های ناکارآمد بین زوجین و خانواده را نشان می دهد.

تعریف اصطلاحات در مثلث قربانی:

همانطور که متوجه شدید مثلث کارپمن از سه بخش ناجی، زجر دهنده و قربانی تشکیل می شود و در ادامه سعی داریم تا به بیان این سه بخش به طور مجزا بپردازیم:

ناجی:

نجات دهنده ها اغلب افرادی هستند که همواره دوست دارند با توانایی های خود مشکلات افراد را حل کنند و کسانی که اغلب در این دسته قرار می گیرند حتما از توانایی های احساسی و معنوی خارق العاده ای برخوردار نیستند و حتی در مواردی از ضعف های شخصیتی ضعف می برند. با وجود این موارد هنوز هم به دنبال پوشش دادن ضعف های خود می باشند.

زجردهنده:

توجه داشته باشید که فرد زجر دهنده اغلب کسی است که از کمک خود پشیمان خواهد شد و سپس به دنبال زجر دادن طرف مقابل است. به طور کلی زجر دهنده می تواند نجات دهنده ای باشد که قربانی به سخن او گوش نمی دهد و قصد دارد کنترل رابطه را از دست ندهد. همچنین می تواند قربانی باشد که قصد خارج شدن از نقش خود را دارد تا کنترل مثلث را در دست بگیرد. اغلب فرد زجر دهنده سعی دارد تا برای جبران پشیمانی خود طرف مقابل را زجر دهد.

قربانی:

قربانی در واقع فردی است که دچار شکست شده و خود را ناامید می داند و این در حالی است که هیچ گونه دلیلی برای شکست خوردن او وجود ندارد. وی همین که حس نماید در یک رابطه یا زندگی شکست خورده به سرعت وارد قسمت قربانی مثلث خواهد شد. فرد قربانی اغلب می تواند با این موضوع کنار بیاید که مسئله را رها کند و یا شکست را بپذیرد. این فرد اغلب برای پوشش ضعف های خود به دنبال ناجی می گردد یا سعی دارد تا فرد مقابل خود را زجر دهد.

چگونگی تغییر نقش ها در مثلث قربانی:

به طور کلی هر فردی برای ورود به این مثلث دروازه ورود خاص خود را دارد که از ابتدای زندگی و بر اساس تجربه های تربیتی خود آن را می آموزد. بهتر است بدانید که تنها یکی از ورودی های این مثلث برای اغلب افراد آشناتر است و معمولا از آن به عنوان در ورودی استفاده می کنند و معمولا در کودکی این دروازه را می شناسیم. اگرچه که اغلب اوقات تنها یکی از نقش ها را در می یابیم ولی به زودی در هر سه نقش جابه جا خواهید شد و بایستی در هر سه آن ها ایفای نقش نمایید و به طور کلی می توان گفت که مثلث کارپمن رابطه ای را توضیح می دهد که قرار است بین دو یا چند نفر برقرار گردد.

تغییر ناجی به آزارگر:

توجه داشته باشید که شایع ترین نقش در این مثلث تبدیل ناجی به آزارگر است. به طور کلی یک نجات دهنده که اغلب خودش نیز در رابطه مثلث دخیل است و سعی دارد طرف مقابل خود را نجات دهد. ایده ها و راهکارهای اولیه ناجی می تواند در مواردی موثر باشد اما اگر طرف مقابل این ایده ها را دریافت نکند و یا حتی در مورد ایده ها جوابی نگیرد ممکن است به فکر زجر دادن طرف مقابل بیوفتد تا بتواند وی را کنترل نماید. توجه داشته باشید که زجر دادن دارای انواع مختلفی مانند فحش دادن، دعوا کردن و فشار آوردن کلامی است.

تغییر آزارگر به ناجی:

به طور کلی شخصی که مادام افراد را زجر می دهد بالاخره موفق خواهد شد تا شخص مقابل را راضی نماید تا کاری که از او خواسته می شود را به درستی انجام دهد و بدین گونه فرد آزارگر تبدیل به یک ناجی خواهد شد.

تغییر آزارگر به قربانی:

توجه داشته باشید زمانی که یک آزارگر نمی تواند حرف خود را به کرسی بنشاند در حقیقت شکست خورده است و وی تمامی زمان و انرژی خود را در این رابطه از دست داده و حالا تبدیل به یک قربانی خواهد شد.

تغییر قربانی به آزارگر:

بهتر است بدانید که یک قربانی قادر است تا با شکایت کردن از وضع خود تبدیل به یک آزارگر شود. ولی وقتی یک ناجی قربانی را پیدا می کند در ابتدا قادر است تا کنترل رابطه موجود در مثلث را در دست بگیرد و قربانی نیز از وجود ناجی بسیار خوشحال خواهد بود. اما اگر یک قربانی دیگر نخواهد این نقش خود را ادامه دهد ناجی را تحت فشار قرار می دهد و با زجر دادن سعی دارد تا از این نقش خود رهایی یابد.

تغییر نقش ناجی به قربانی:

توجه داشته باشید هنگامی که یک قربانی تبدیل به آزارگر خواهد شد ناجی احساس خواهد کرد که در نجات دادن طرف مقابل خود شکست خورده و سپس وی تبدیل به یک قربانی خواهد شد.

تغییر نقش قربانی به ناجی:

هنگامی که یک قربانی به سخن ناجی خود گوش فرا نمی دهد و ناجی تبدیل به یک آزارگر می شود حالا او است که می تواند ناجی را متقاعد سازد که دست از این وضعیت بردارد. در واقع قربانی سعی دارد که به ناجی خود بفهماند رفتار او به دلیل ضعف است و اکنون قصد دارد ناجی خود را که حالا تبدیل به یک آزارگر شده از این وضعیت عصبی نجات دهد.

چگونگی خارج شدن از مثلث قربانی:

همانطور که متوجه شدید مثلث کارپمن در واقع یک نوع اصطلاح روانشناسی است که برای موارد مختلفی مانند تثبیت وضعیت موجود،جلوگیری از صمیمیت و حتی پر کردن وقت مورد استفاده قرار می گیرد. در ادامه به بیان چگونگی رهایی یافتن از این مثلث پرداخته ایم:

توجه داشته باشید اگر قصد داریم به کسی کمک کنیم قرار نیست او را نجات دهیم و وقتی این کار را انجام دادیم با میل درونی انجام دهید و از بی مهری کردن طرف مقابل ناراحت نشویم. همچنین به این نکته هم توجه داشته باشید که وقتی از فردی کمک می خواهیم در واقع برای یک کار از او کمک خواسته ایم و قرار نیست که وی ما را نجات دهد و یا مسئول شکست های ما باشد.

اگر کسی قصد داشته باشد با ما وارد رابطه مثلث شرم شود چه کاری بایستی انجام داد؟ اگر با فردی مواجه شدید که قصد دارد بایستی از سه طریقی که در ادامه بیان کرده ایم استفاده نمایید:

ناجی: می دانم که انجام این کار به من مربوط نیست اما با اینکه وظیفه ام نیست می توانم این مشکل شما را حل کنم. دقت کنید که یک ناجی همواره به دنبال فرد قاتل می گردد.

راه حل: توصیه می شود که از لطف او تشکر کنید و تنها خودتان به حل مشکل بپردازید و اصلا اجازه ندهید او حرف بزند ولی نباید بی احترامی کنید که بعد باعث تحریک او شود.

آزارگر: آزارگر قصد دارد تا رک حرف هایش را بزند و از اینکه آنقدر رک حرف می زند عذر خواهی می کند. توجه داشته باشید که آزارگر به دنبال قربانی است تا بتواند ریشه اش را فرو بریزد.

راه حل: توصیه می شود که با متانت به حرف های او گوش دهید و با شوخی و تلف کردن جلوی عصبانیت او را بگیرید. حتی می توانید در این موارد بحث را عوض کنید و از خشونت فاصله بگیرید.

قربانی: قربانی همواره می گوید که شما در کارها خیلی وارد هستید و درخواست یک همکار جدید می کند. دقت کنید که یک قربانی مادام به دنبال ناجی می گردد.

راه حل: توصیه می شود که موضوع را دست کم بگیرید و بحث را عوض نمایید و او را از خشونت دور نمایید.

منبع : آرگا