قسمتی از دستگاه پوششی بدن پوست است همچنین بزرگترین اندام در بدن پوست، با مساحت ۲ متر مربع است. پوست صورت به دلیل ظرافت و در معرض دید بودن بیش از قسمت های دیگر مورد توجه قرار می گیرد. از دیگر بخش های پوست مو، ناخن، و غشاء مخاطی است. پوست سدی است محافظتی که اندام های داخلی را از بیرون حفظ می کند. ضخیم ترین قسمت پوست که دست کف پا است.
آشنایی با لایه های مختلف پوست
پوست دارای لایه های مختلفی است که ضخامت آن به عواملی مثل سن، شرایط کاری، شرایط اقلیمی، جنسیت و نوع اندام ها وابسته است. پوست به عنوان آیینه سلامت اندامهای داخلی در نظر گرفته می شود. به طور دقیق پوست پلک نازکترین ترین قسمت آن و پوست کف پاها ضخیم ترین قسمت پوست است. بزرگترین اندام بدن پوست است که حدود ۲ متر مربع اندازه دارد. شاید در ظاهر پوست ساده به نظر برسد اما پیچیدگی خود را داشته و فرایندهای شیمیایی مختلف و زیادی در آن صورت می گیرد. پوست به صورت لایه لایه بوده که بر روی هم قرار گرفته اند. سه لایه پوست اپیدرم، درم و هیپودرم هستند که در این مطلب با آنها آشنا خواهیم شد.
سه لایه اصلی پوست
همانطور که گفته شد پوست از سه لایه اصلی تشکیل شده شده است:
اپیدرم یا روپوست که همان لایه نازک خارجی است.
درم که لایه ی ضخیم داخلی است.
هیپودرم که باعث اتصال پوست به بافتهای ماهیچه ای می شود.
لایه ی اپیدرم
اولین و بیرونی ترین لایه پوست اپیدرم یا رو پوست نام داشته که ضخامت چیزی بین ۰.۰۴ تا ۱.۶ میلی متر است. این لایه لایه محافظتی بدن بشمار می رود. مواد آرایش و انواع اسکراب و انواع ماسک تقویتی و … همه و همه بر روی اپیدرم تاثیر می گذارند.
وظایف اپیدرم
همانطور که گفتیم لایه های مختلف پوست به ویژه اپیدرم مسئولیت محافظت بدن به ویژه اندام های داخلی بدن، عضلات، رگهای خونی و اعصاب را برعهده دارند.
علاوه بر محافظت از پوست اپیدرم وظایف دیگری نیز داشته که به آن اشاره می کنیم:
- تولید کردن سلول های جدید برای پوست
- تولید ملانین که باعث رنگ کردن پوست شده و همچنین باعث کاهش جذب و تاثیر اشعه فرابنفش می شود.
- محافظت فیزیکی از بدن
- ایمنی حفاظت از بدن
اپیدرم لایه نازک پوستی است که با چشم تشخیص داده نمی شود، این لایه عروق خونی نداشته و وابسته به لایه دوم پوست درم است تا بتواند به مواد مغذی دسترسی داشته و دفع زباله را انجام دهد.
سلول های لایه اپیدرم
- جزیره هانگرهانس:
سلول های جزیره لانگرهانس در اپیدرم قرار گرفته اند که وظیفه ایمنی پوست بر عهده آن هاست. سلول های لانگرهانس در مغز استخوان تولی شده که به جهت تشخیص مواد خارجی و عفونت ها نقش مهمی در سیستم ایمنی پوست ایفا می کند. به علاوه سلول های لانگرهانس در ایجاد شدن آلرژی های پوستی تاثیر گذارند.
- سلول های مرکل:
سلول های مرکل تشکیل شده از سلول های خاردار عصبی هستند که مسئولیت درک لمس ملایم بر عهده آن هاست. این سلول ها در برخی مناطق خارجی اپیدرم پوست مثل دستگاه تناسلی قرار گرفته اند.
- کراتینوسیت ها:
بیشترین نوع سلول ها در اپیدرم هستند که مسئولیتتولید سدیم، کراتین و پروتئین را بر عهده دارند. این سلول ها در لایه های اپیدرم متمایز هستند. کراتینوسیت ها در لایه پایه اپیدرم که عمیق ترین لایه آن است ایجاد شده و کم کم به لایه خارجی آن انتقال می یابند. در لایه خارجی اپیدرم، آنها از پوست جدا شده و سلول های جدید بالغ جایگزینشان خواهد شد.
- ملانوسیت ها یا رنگ دانه های پوست:
ملانوسیت ها نیز در اپیدرم قرار گرفته اند. رنگ دانه های پوست یا ملانوسیت ها یکی دیگر از سلول های موجود در اپیدرم بوده که وظیفه تولید ملانین را بر عهده دارند. ملانین باعث ایجاد رنگ در پوست می شود. به علاوه ملانین ها از پوست در برابر اشعه فرابنفش محافظت می نمایند. سلول های ماورابنفش خورشید باعث آسیب به دی ان ای سلول های پوست می شوند.
لایه دوم پوست، درم
یکی دیگر از لایه های پوست که لایه عمیق و ظخیم تر آن است درم نام دارد. درم لایه دوم پوست بوده که در زیر اپیدرم قرار گرفته است. درم دارای بافتی هم بند است که این لایه با توجه به درجه های مختلف پیشرفت در میان گرو های مختلف مهره دارا موجود است، در موجودات آبزی نازک و ساده بوده و در موجودات زمینی پیچیده تر و ضخیم تر هستند.
درم دارای دو لایه مختلف است:
- درم پاپیلاری
- درم رتیکولار
سلول های موجود در لایه درم
لایه درم پوست دارای سلولهای مختلفی است که به آن اشاره می کنیم:
- سلول های Mast:
سلول های Mast که شامل گرانل ها، هیستامین و سایر مواد شیمیایی هستند که در زمان تخریب یا آسیب به پوست از سلول آزاد خواهند شد.
- فیبروبلاست ها:
سلول های اولیه در درم فیبروبلاست ها هستند که مسئولیت تولید و ترشح پرو کلاژن و الیاف الاستیک بر عهده آن هاست. بعد از تولید آن ها پروکولاژن ها با آنزیم ها تشکیل کلاژن را در درم می دهند که به هم متصل شده تا لایه های موازی قوی تولید شود. کولاژن ها ۷۰ درصد وزن درم را تشکیل می دهند. به خصوص کلاژن نوع I و بعضی از کلاژن نوع III، از طرفی الیاف الاستیک کمتر از ۱ درصد وزن پوست را دارند. با این وجود نقش مهمی در برابر مقاومت پوست از نیروهایی را دارند که ممکن است باعث تغییر شکل پوست شوند. فیبروبلاست ها با ژل موکپلی ساکارید همراه شده و مواد مغذی و مواد زائد را در نقاط دیگر بافت انتشار می دهند.
- سلول های عضلانی عروقی:
این سلول هل مسئولیت انقباض یا انبساط عروق خونی را برای حفظ دمای بدن بر عهده دارند.
وظایف لایه درم
- اولین و مهمترین وظیفه درم حمایت از اپیدرم و فعال کردن پوست برای رشد کردن بوده است.
- از وظایف دیگر درم در پایانه های عصبی، غدد عرق، غدد فولیکول مو و عروق خونی است. پایانه های عصبی درم برای تشخیص لمس، درجه حرارت، فشار و تحریکات درد کاربرد دارند. همچنین درجات متفاوت حساسیت در مناطق مختلف را فراهم می نمایند.
- غده های عرق موجود در درم مسئولیت تولید عرق در شرایطی مثل گرما و استرس را بر عهده دارند. عرق به دلیل خارج شدن از پوست باعث خنک شدن بدن شده و شرایط داخلی بدن را ثابت نگه می دارد. غده های عرق خونی که در ناحیه تناسلی و زیر بغل وجود دارند، تولید عرق ضخیم و چرب می کنند که در زمان جذب آن توسط باکتری های پوست بوی مشخصی تولید می شود.
- غده Sebaceous در لایه درم مسئولیت ترشح سبوم را بر عهده دارند. سبوم ماده ای چرب بوده که باعث حفظ رطوبت پوست می شود همچنین از ورود مواد خارجی به پوست جلوگیری می نماید.
- فولیکول های مو، موجود در درم باعث تولید مو در اطراف بدن می شوند. موها در پوست دارای انواع مختلفی هستند. که نقش مهمی در تنظیم دمای بدن، محافظت از آسیب و افزایش حس دارا هستند.
- عروق خونی موجود در درم وظیفه انتقال و حمل مواد مغذی را بر عهده داشته و مواد زائد را خارج می کنند. همچنین دمای بدن را تنظیم می نمایند. در مکان های گرم رنگ های خونی افزایش یافته تا حجم خون سطح پوست بالا رود و گرما آزاد شود. این عروق در هوای سرد برعکس عمل کرده و بیشتر در بدن متمرکز می شوند.
لایه سوم پوست هیپودرم
هیپودرم لایه آخر پوست بوده که دارای بافت همبند شکلی است که ضخامت آن متغیر است همچنین این لایه دارای مقدار زیادی سلول چربی است که به آن بافت زیر جلدی نیز گفته می شود. وظیفه اصلی هیپودرو چسباندن پوست به ارگانهای زیرین است. این لایه باعث لغزش پوست روی قسمتهای زیرین خود می شود. اپیدرم شامل رگهای خونی بزرگ، فولیکل مو و اجسام پاچینی است. شریانهای بزرگ موجود در هیپودرم باعث به وجود آمدن شبکه ای جلدی بین درم و هیپودرم می شوند که باعث تغذیه ساختمانهای درم و هیپودرم می گردند.
منبع : آرگا
