برای پرورش ماهی کپور به چه امکانات و شرایطی نیاز داریم؟

ماهی کپور با نام علمی cyprinus carpio متعلق به تیره کپورماهیان بوده و زندگی در آب شیرین، گرم، آرام و پوشیده از گیاه را دوست دارد. این ماهی همه چیزخوار با ویژگی هایی چون رشد سریع، زندگی گروهی، امکان تکثیر مصنوعی و کیفیت مطلوب گوشت، نسبت به ماهی های پرورشی دیگر متمایز شده است. کپورماهیان، شناخته شده ترین گونه پرورشی ماهی در جهان هستند. در ادامه با همه چیز درباره پرورش ماهی کپور با ما همراه باشید.

آشنایی با ماهی کپور

ماهی کپور معمولی از جمله ماهیان پرورشی می باشد که سابقه پرورش طولانی مدتی دارد و شامل دو دسته کپورماهی هندی و کپورماهی چینی برای پرورش می باشد. از انواع کپور ماهی هندی می توان به ماهی کاتالا، روهو و مریگال اشاره کرد و از دسته کپور ماهی چینی می توان انواع کپور علفخوار، نقره ای، سیاه و لای خور را نام برد. این ماهی ها که به ماهی آب گرم نیز مشهور می باشند جهت رشد و تکثیر به آبهای شیرین، گرم، آرام و پوشیده از گیاه نیاز دارند. همچنین دمای مناسب برای پرورش این ماهی نیز بین ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است. در ادامه این مقاله بیشتر با نحوه پرورش ماهی کپور آشنا خواهید شد.

روش های پرورش ماهی کپور

۱- روش گسترده

در روش گسترده جهت تغذیه این آبزی از غذاهای طبیعی استفاده می شود که بهره وری کمی دارد. در این روش معمولا از استخرهای خاکی یا منبع آبی که در حالت طبیعی دارای تولیدات اولیه (پلانکتونی)، جلبک های آبی، گیاهان آبزی و بنتوز مناسب باشند، استفاده می شود. از خصوصیات این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  بهبود کیفت آب به منظور استفاده در کشاورزی و تولیدات گیاهی.
•  کاهش هزینه تولید ماهی
•  افزایش درآمد حاصل از تولید و پرورش ماهی کپور
• کاهش درصد تلفات و افزایش بازماندگی آبزیان پرورشی

۲- روش نیمه متراکم

روش نیمه متراکم یکی دیگر از روش های پرورش کپور است. در این روش برای تغذیه آبزیان از غذای دستی استفاده می شود که نسبت به روش گسترده بهره وری بالاتری دارد. میزان تراکم ماهی در واحد حجم هم بیشتر است. همچنین پرورش تک گونه ای و چند گونه ای در این روش قابل اجرا است. با توجه به این که در این روش از غذای دستی برای پروش آبزیان استفاده می شود. بنابراین نوع استخر پرورشی متفاوت است و می تواند استخر خاکی، بتنی یا استخر با پوشش مصنوعی باشد.

۳- روش متراکم

در این روش فقط از غذای دستی برای تغذیه آبزیان استفاده می شود و در استخر های بتنی یا با بستر فایبرگلاس و مواد مصنوعی پرورش ماهی صورت می گیرد.با توجه به میزان کم آب در منابع آبهای خرد(چاه ها و چشمه ها) پروراندن  این ماهی کاملا مکانیزه می باشد. بهره برداری در این روش از طریق سیستم مدار بسته و محصور امکان پذیر است.

شرایط محیطی مورد نیاز

الف-  آب

کیفیت و کمیت آب برای پرورش کپور از عوامل موثر در انتخاب محل مورد نظر برای پرورش آن است. مهمترین ویژگی های آب جهت پرورش ماهی عبارتند از:

۱ – دما:

مهمترین ویژگی برای پرورش کپور، رعایت شرایط دمایی است. ماهی کپور در دمای ۱۸ درجه سانتی گراد به بالا به خوبی رشد و تکثیر می یابد. بهترین شرایط رشد آن ها در دمای ۲۸-۲۵ درجه سانتی گراد است. در دمای ۱۲ درجه سانتی گراد فرآیند تبدیل غذا به گوشت در ماه های کپور با سرعت کمتری انجام می شود و در دمای ۴ درجه سانتی گراد به خواب زمستانی فرو می روند.

 ۲- PH آب:

کمترین و بیشترین PH مورد قبول برای پرورش کپور ۵/۶ تا ۹ در نظر گرفته شده است. PH بیشتر یا پایین تر از این میزان باعث آسیب به بافتهای مختلف بدن به وزه آبشش ماهی می شود. برای جلوگیری از این امر باید PH آب به طور مرتب اندازه گیری شود.

۳- شوری(میران املاح محلول):

  میزان تحمل  ماهی کپور نسبت به شوری تا ۲ گرم در لیتر را است ولی حداکثر شوری قابل تحمل برای این ماهی ها حدود ۹ گم در لیتر است. شوری بالای ۲ باعث کاهش رشد ماهی می شود.

۴- اکسیژن محلول:

جهت پرورش کپور اکسیژن موجود در آب ورودی استخرها باید به میزان کافی باشد. مناسب ترین میزان اکسیزن محلول آب برای این ماهیان گرمابی حدود ۶-۵ میلی گرم در لیتر است. نباید این میزان از ۲ میلی گرم در لیتر کمتر شود. آب چشمه ها، قنوات و چاه ها معمولا میزان اکسیژن محلول کمی دارند، بنابراین اگر در این مکان ها قصد دارید تا استخر پرورش ماهی را احداث کنید بهتر است محل احداث استخر تا مظهر چشمه، چاه یا قنات حدود ۱۰۰-۵۰ متر فاصله داشته باشد تا آب قبل از ورود به استخر فرصت کافی برای اکسیژن گیری از محیط را داشته باشد.

۵- سختی:

بهترین میزان سختی آب جهت پروراندن ماهی کپور در حدود ۳۰۰-۱۰۰ میلی گرم در لیتر بر حسب کربات کلسیم است. و موارد پایانی موثر در کیفیت آب عدم وجود مواد آلاینده و فلزات سنگین به همراه طبیعی بودن رنگ و بوی آب می باشد.

ب- خاک

استخر پرورش این ماهی، خاکی است و ماده اصلی ساختمانی این استخرها را خاک تشکیل می دهد. خاکی بودن استخرها تا حدودی به میزان آب قابل استحصال و جنس خاک بستگی دارد. در مواردی که آب قابل استحصال خیلی کم و کیفیت خاک نیز چندان مناسب نیست، استخر خاکی احداث نمی شود. معمولا در چنین مواردی استخر حتما بتنی و یا با استفاده از مصالح محل مثل سنگ، گل، آهک و … ساخته می شود. خاک مناسب استخر باید دارای ویژگی های زیر باشد:

۱-قابل نفوذ بودن: مانند خاک رس و یا خاک های رسی و ماسه ای

۲- حاصلخیزی مناسب: مانند خاک های رسی لومی. خاکی مناسب است که در آن ذرات ریز رس و لای بیش از ۵۰% از وزن کل خاک را تشکیل دهد.

ج- تغذیه

غذای کپور ماهیان پرورشی به دو گروه  زیر تقسیم بندی می شود.

۱- طبیعی یا زنده

شامل انواع گیاهان عالی مانند جلبک ها، عدسکهای آبی، زئوپلانکتون های ریز، سخت پوستان، نرمتنان و …

۲-غذاهای ترکیبی یا دستی

غذاهایی که در محل مزرعه پرورش ماهی تهیه و به مصرف رسانده شود یا ممکن است طبق فرمول مناسب به صورت دان یا پلت توسط کارخانه ساخته شود. مانند انواع کنجاله ها، انوع سبوس، غلات نامرغوب، بذر علوفه های هرز، همچنین مشتقات جانوری مثل پودر خون، آرد ماهی، آرد گوشت، ضایعات کشتارگاهی و … .

از غذاهای زنده معمولا در مراحل اولیه رشد و از غذاهای ترکیبی در سایر مراحل پرورش کپور استفاده می شود. مقدار غذای ترکیبی مورد نیاز معمولا بر اساس تعداد ماهی کپور معمولی موجود در استخرها برآورد می گردد. مقدار غذای ترکیبی مورد نیاز معمولاً بر اساس تعداد ماهی کپور معمولی موجود در استخر ها برآورد می گردد.

انتخاب مکان مناسب

برای احداث کارگاه پرورش کپور مهمترین عامل انتخاب مکان مناسب است. تا در آینده سرمایه گذار با مشکلی مواجه نشود.  از این رو مکان مورد نظر باید از نظر توپوگرافی ، بافت خاک اقلیم، منشأ آبی و راههای ارتباطی دارای شرایط مناسب و مساعد باشد تا فرد در زمینه پرورش آن با مشکلات کمتری مواجه شود.

آماده سازی استخر

بعد از انتخاب مکان مناسب، قبل از رهاسازی بچه ماهیان، آماده سازی استخرهای پرورشی امری ضروری است. آماده سازی استخر ها شامل ضدعفونی کردن آن ها و نصب دریچه های ورودی و خروجی و کوددهی در استخرهای خاکی است. اگر استخر بتنی است، ابتدا دیواره ها و کف آن را تمیز کرده و چنانچه کف استخر لجنی است، لجن آن را خارج نموده و سپس دیواره ها و کف استخر را با آهک ضدعفونی می کنیم.

عمل آهک پاشی معمولا دو هفته قبل از ماهی دار کردن استخر انجام می شود. استخر را قبل از آبگیری نهایی باید شستشو دهیم تا اثرات مخرب آهک بر روی ماهیها کاملا از بین برود. چنانچه استخر خاکی باشد در پایان فصل پرورش می توان استخر را خشک کرده، سپس عمل آهک پاشی صورت گیرد.

انتقال بچه ماهی ها به استخرهای پرورشی

در پرورش ماهی کپور یکی از عوامل مهم در موفق بودن دوره پرورشی انتقال بچه ماهیان سالم به استخرهای پرورشی است. انتقال ماهی کپور به دو صورت انتقال از طریق مخازن و یا توسط کیسه های نایلونی انجام می شود.

۱-انتقال توسط مخازن

این مخازن از جنس آلومنیوم یا فایبرگلاس هستند که دارای پوشش عایق برای کاهش تبادل حرارتی با هوای بیرون است. اگر اکسیژن مورد نیاز کافی باشد می توان ۵۰ تا ۱۰۰ هزار عدد بچه ماهی را توسط این مخازن حمل کرد. برای تامین اکسیژن مورد نیاز بچه ماهی ها می توان از کپسول اکسیژن یا کمپرسورهای کوچک هوا استفاده کرد. بعد از اینکه بچه ماهی ها به محل استخر انتقال یافتند، اول آب مخزن و استخر هم دما شود، سپس عمل رهاسازی بچه ماهی ها در آب صورت گیرد.

۲- انتقال توسط کیسه های نایلونی

کیسه های نایلونی یک جداره یا چند جداره هستند. در این روش ابتدا کیسه های نایلونی چند جداره را تا ۱/۴ حجمشان پر آب می کنیم بعد به ازای هر لیتر آب، ۲۰۰ تا ۵۰۰ عدد بچه ماهی به آن اضافه می کنیم. ۳/۴ بقیه حجم کیسه نایلونی را از اکسیژن پر می کنیم. سپس با نخ کیسه نایلونی را محکم می بندیم. در آخر کیسه های نایلونی را ایستاده یا خوابیده، از طریق وسیله نقلیه به محل استخر منتقل می کنیم. در این روش هم قبل از رهاسازی باید هم دما سازی صورت گیرد.

منبع : آرگا