الفبای فارسی از دو دسته حروف مصوت ها و صامت ها تشکیل شده است. مصوت خود به دو دسته نویسه کوتاه و بلند تقسیم می شوند. برای آشنایی با ترتیب حروف الفبای فارسی و حروف صامت و مصوت می توانید در ادامه این نوشتار با آرگا همراه شوید.
ترتیب حروف الفبا در زبان فارسی
۳۲ حروف در زبان فارسی وجود دارد که ۲۸ حروف آن با ورود اسلام به ایران و ورود اعراب، از الفبای عربی اقتباس شده است و ۴ حروف آن (ژ، پ، چ و گ) بعدها توسط خواجه ابوالمال (خوشنویس) وارد الفبای عربی شد. واژه های متناظر این ۴ حروف در زبان عربی وجود ندارد. همچنین برخی حروف مشترک الفبای فارسی و عربی دارای واژه های متناظر متفاوتی هستند، مثل حرف «ک» در زبان فارسی در حالت تنها و پایانی با سرکش به کار برده می شود، در صورتی که این حرف در زبان عربی بدون سرکش و به صورت «ک» نوشته می شود. ترتیب حروف الفبای فارسی به صورت زیر می باشد:
ا – ب – پ – ت – ث – ج – چ – ح – خ – د – ذ – ر – ز – ژ – س – ش – ص – ض – ط – ظ – ع – غ – ف – ق – ک – گ – ل – م – ن – و – ه – ی
ترتیب حروف الفبا در زبان عربی نیز به این صورت می باشد:
أ – ب – ت – ث – ج – ح – خ – د – ذ – ر – ز – س – ش – ص – ض – ط – ظ – ع – غ – ف – ق – ک – ل – م – ن – ه – و – ی
پیش از اسلام زبان پارسی دارای دو الفبای اوستایی و پهلوی بوده است. گسترش قلمرو اعراب در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان و تاجیکستان، الفبای عربی نیز وارد این کشورها شد و حروف الفبای مرسوم این کشورها تغییر پیدا کرد، که دلیل این ادعا را می توان با ذکر چند مورد بررسی کرد.
۱- ادا کردن بسیاری از حروف عربی به گونه های متفاوت است. در حالی که در الفبای فارسی حروفی همچون ذ، ز، ض، ظ به یک شکل ادا می شود و به عنوان حروف هم واج به شمار می آیند. بنابراین در صورتی که این حروف در زبان فارسی ابداع می شد، دلیلی بر وجود ۴ نوع حرف برای یک واج همانند «ز» نبود.
۲- علاوه بر وجود ۲۸ حروف در ترتیب حروف الفبای عربی، این زبان دارای حروف خاص دیگری همچون اعراب، تنوین ها، تشدید و … نیز می باشد و امروزه این حروف را در زبان فارسی نیز آمده است و نشان از ورود این حروف خاص عربی به الفبای فارسی می باشد.
۳- بسیاری از حروف الفبا فارسی به یک شکل ادا می شوند (ذ – ز -ض – ظ)، (ث – س – ص)، (غ – ق)، (ت – ط) و (ح – ه) که تفاوتی در نوع بیان کردن آن ها وجود ندارد و تنها نوع نوشتن آن ها با یکدیگر تفاوت دارد. مثل حرف «ح» و «ه» در دو اسم «حسن» و «هومن».
نمایش صامت و مصوت ها در الفبای فارسی
مصوت ها که به آن ها «واکه ها» نیز گفته می شوند به دو دسته کوتاه و بلند تقسیم می گردند. «آ، او، ای» مصوت های بلند می باشند که برای نشان دادن سه صامت با سه حرف «الف کشیده»، «واو» و «ی» نمایش داده می شوند. همچنین از این حروف به عنوان حروف صدادار یاد می شود. مصوت های کوتاه نیز شامل «زِبَر یا فتحه»، «زیر یا کسره» و «پیش یا ضمه» می باشد و به صورت (ـَــِــُ) نمایش داده می شوند و جای در ترتیب حروف الفبا فارسی ندارند و به عنوان نشانه یا حرکت در زبان فارسی به کار گرفته می شوند.
۳۳ حروف الفبا در واقع نماینده ای برای نمایش صامت ها می باشند و به صورت زیر می باشند.
- نویسه: ا (ء)، ع نماینده آوایی فارسی ا (ء)
- نویسه: ب نماینده آوایی فارسی ب
- نویسه: پ نماینده آوایی فارسی پ
- نویسه: ت، ط نماینده آوایی فارسی ت
- نویسه: ث، س، ص نماینده آوایی فارسی س
- نویسه: ج نماینده آوایی فارسی ج
- نویسه: چ نماینده آوایی فارسی چ
- نویسه: ح، ه نماینده آوایی فارسی ح
- نویسه: خ نماینده آوایی فارسی خ
- نویسه: د نماینده آوایی فارسی د
- نویسه: ذ، ز، ض، ظ نماینده آوایی فارسی ذ
- نویسه: ر نماینده آوایی فارسی ر
- نویسه: ژ نماینده آوایی فارسی ژ
- نویسه: ش نماینده آوایی فارسی ش
- نویسه: غ، ق نماینده آوایی فارسی ق
- نویسه: ف نماینده آوایی فارسی ف
- نویسه: ک نماینده آوایی فارسی ک
- نویسه: گ نماینده آوایی فارسی گ
- نویسه: ل نماینده آوایی فارسی ل
- نویسه: م نماینده آوایی فارسی م
- نویسه: ن نماینده آوایی فارسی ن
- نویسه: و نماینده آوایی فارسی و
- نویسه: ی نماینده آوایی فارسی ی
همانطور که در این مطلب، ترتیب حروف الفبا در زبان فارسی را مورد مطالعه قرار دادید، برای آشنایی با مطالب مفید و خواندنی در زمینه های مختلفی علمی می توانید از قسمت دانستنی های علمی بازدید نمایید.
منبع : آرگا
