ماسراسیون یک روش عصاره گیری یا استخراج مواد موثره گیاهی می باشد که به صورت خیساندن انجام می شود. اگر مایلید تا با عصاره گیری به روش ماسراسیون کاملا آشنا شوید با این مطلب از آرگا همراه باشید.
آشنایی با عصاره گیری به روش ماسراسیون
ماسراسیون یک شیوه استخراج عصاره گیاهان است که در دمای اتاق صورت می گیرد. در این فرایند تماس بین یک گیاه و یک مایع حلال برای یک دوره زمانی حفظ می شود. این روش شامل غوطه وری گیاه در مایع (آب، الکل، روغن و … ) درون ظرف ضد هوا برای مدتی متغیر بر اساس مواد گیاهی و مایع است. در این مطلب با فرایند ماسراسیون به طور کامل آشنا می شوید.
ماسراسیون چیست؟
ماسراسیون یا خیساندن یک روش مناسب جهت عصاره گیری یا استخراج مواد موثره گیاهی می باشد که در مقابل گرما مقاوم نیستند. در این شیوه، گیاه را خشک و خرد کرده و در تایم های سه روز تا چند هفته در معرض حلالی که عموما آب یا الکل است قرار می دهند.
حلال فقط قسمت مورد نظر را به طور انتخابی حل می کند. با این وجود باقی ماندن زیاد برخی مواد موثره در حلال، فعالیت و اثربخشی آن را می کاهد.
ماسراسیون چگونه انجام می شود؟
شیوه عصاره گیری بر مبنای نوع ترکیب گیاهی و کاربرد آن انتخاب می شود. اصلی ترین روش برای این کار سوکسله، ماسراسیون و اسانس گیری است. در این روش ها مواد موثره گیاهی در یک حلال انتخاب پذیر حل خواهد شد.
به منظور مواد موثره گیاهی که مقاومت در مقابل حرارت بسیار ضعیفی دارند یا هدف تولید داروهای گیاهی می باشد نیاز است که حتی المقدور ماده ای حذف نشود. در بین این روش ها، ماسراسیون بهترین گزینه است. در این روند زمان یک پارامتر کلیدی می باشد و هرچه زمان بیشتر باشد، مقدار استخراج ماده موثره هم بیشتر خواهد بود.
البته باید دقت کرد که باقی ماندن مواد موثره برای زمان طولانی در حلال می تواند فعالیت آن را تحت شعاع قرار دهد. مواد موثره گیاهان گوناگونی مانند نعناع، بابونه، آویشن، زنجبیل و … را از این روش ها استخراج می کنند. در این روش ابتدا گیاه را خشک و بعد پودر می کنند.
در مرحله بعد، گیاه را در حجم معنی از حلال غوطه ور ساخته و دمای مورد نیاز دمای محیط است. گیاه تحت تلاطم برای مدتی در معرض حلال قرار می گیرد. حداقل زمان فرایند نیز به طور معمول سه روز است. بعد از طریق سیستم های صافی، مواد موثره استخراج شده را جداسازی می کنند.
در نهایت آن را تغلیظ نموده یا از طریق خشک کردن مواد موثره را خشک می سازند. بعد توسط یک حلال انتخاب پذیر که تنها آن جزء گیاه را حل می سازد، آن را از گیاه جدا می نمایند. به نسبت روش سوکسله، ماسراسیون زمان بر است. و استفاده از حلال های مختلفی در این شیوه مرسوم می باشد. عموما حلال ها بر پایه آب یا الکل هستند.
ماسراسیون روش مناسب برای استخراج ترکیبات فنولی گیاهان است. در مواقعی نیاز است گیاه قبل از شروع عصاره گیری، از آلودگی تمیز کنیم. هر چه گیاه خردتر شود، سطح تماس گیاه با حلال بیشتر می شود و روند عصاره گیری موثرتر خواهد بود.
با این وجود خرد کردن اندازه معینی دارد. نباید مواد موثره فرار از این طریق حذف شوند. ضمنا جداسازی گیاه در اثر خرد کردن و پودرسازی گیاه دشوار خواهد بود. ماسراسیون به شکل گرم هم قابل انجام است. به این طریق که یا آب جوش به گیاه اضافه می شود یا آب سرد اضافه و بعد آن را روی حرارت قرار داده تا به جوش آید. همچنین می توان درب ظرف را بسته و آن را تحت نور آفتاب قرار داد.
پیش از فراوری، گیاه باید خوب شسته شده تا از مواد خارجی مثل خاک سطحی، سنگریزه، مواد غیر مناسب و … برای عصاره گیری جدا شود. مواد گیاهی را می توان با توجه به محصول مدنظر به شکل تازه یا خشک مورد استفاده قرار داد.
نکات مهم عصاره گیری از طریق ماسراسیون
عصاره حل شده که شکل مایع است از تفاله و باقی مانده گیاهی جدا شده و بعد حلال پرانی می شود. عصاره در ویال یا فالکون تحویل خواهد شد. زمان لازم برای عصاره گیری به این شکل از چند روز تا ۲-۳ هفته متغیر است. برای افزایش تماس بین ماده گیاهی عصاره گیری شده و حلال گیاه باید به قطعات کوچک خرد شود.
قطعات گیاه خیلی بزرگ نباشند وگرنه حلال نمی تواند به سلول های داخلی آن نفوذ کند. همچنین نباید خیلی گیاه خرد شود که سبب از دست رفتن مواد فعال فرار(روغن های اساسی) موجود در گیاه می گردد. حلال باید بر مبنای ماهیت شیمیایی ترکیبات موجود گیاه انتخاب شود.
زمان انتخاب حلال، بایستی محلول بودن و استفاده مطلوب از عصاره مدنظر قرار گیرد. یعنی شناخت حلالیت آن ها و استفاده مطلوب از استخراج. الکل یکی از مواد پرمصرف است زیرا بخش بیشتری از مواد فعال موجود در گیاه از جمله مولکول های آب دوست، محلول در آب را استخراج می کند.
اگر بخواهید تنها قسمت های چربی دوست گیاه جدا شود از یک روغن گیاهی استفاده می شود در حالی که آب تنها برای استخراج مواد آب دوست مورد استفاده قرار می گیرد.
در پایان این مطلب همچنین می توانید برای آشنایی با روش عصاره گیری قهوه با موکاپات و اسانس گیری از گیاه از این مقالات نیز بازدید نمایید.
منبع : آرگا
