بدن انسان را سیستم غدد درون ریز و برون ریز همراهی می کنند تا فعالیت ها تنظیم و هماهنگ اجرا شوند. در صورت اختلال در این غدد بیماری های غددی مختلفی ایجاد می شود. برای آشنایی با این بیماری ها با ادامه مطلب همراه ما باشید.
آشنایی با انواع بیماری های غددی
سیستم غدد بدن از مجموعه غدد درون ریز و برون ریز تشکیل شده است که در کنار یکدیگر فعالیت های مهم بدن را تنظیم و هماهنگ می کنند. برخی غدد وظیفه دارند هورمون ترشح کنند و اگر دچار اختلال شوند عملکرد بعضی اندام ها مختل می شود.
رایج ترین بیماری های غددی مربوط به غدد درون ریز است. چرا که این غدد وظیفه تولید هورمون را بر عهده دارند. این هورمون ها سیگنال های شیمیایی را توسط جریان خون ارسال یا ترشح می کنند. هورمون ها در بدن فرایندهای مثل اشتها، تنفس، رشد، زنانگی، مردانگی، تعادل مایعات و وزن را کنترل می کنند.
غدد درون ریز شامل هیپوفیز، هیپوتالاموس، غدد فوق کلیوی و تیروئید، لوزالمعده، تخمدان و بیضه ها می باشد. در معده، کبد و روده نیز هورمون های مربوط به هضم ترشح می شوند.
در این مطلب قصد داریم به رایج ترین انواع بیماری های غددی چه غدد درون ریز و چه برون ریز اشاره نماییم. با ما همراه باشید.
۱. بیماری های مربوط به غده هیپوفیز
غده هیپوفیز در پایه مغز و در پشت سینوس ها واقع است. این غده در کار اکثر غدد دیگر بخصوص تیروئید تاثیر می گذارد. مشکلات غده هیپوفیز بر رشد استخوان، چرخه قاعدگی و ترشح شیر مادر تاثیر می گذارد. از جمله بیماری های مربوط به غدد هیپوفیز عبارت است از:
سندروم کوشینگ
تولید بیش از اندازه هورمون از غده هیپوفیز سبب فعالیت بیش از حد غده فوق کلیوی می گردد. سندروم کوشینگ در افرادی که دوز بالایی از داروهای کورتیکواستروئیدی را مصرف می کنند، اتفاق می افتد. این بیماری اکثر در بچه ها مشاهده می شود.
کورتیزول هورمون استروئیدی قوی است که افزایش تولید آن تاثیرات مضری را به همراه دارد. وقتی غده هیپوفیز هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک زیادی ترشح نماید منجر به اختلال در غدد آدرنال یا فوق کلیوی و ترشح کورتیزول بالا می شود.
با اندازه گیری میزان کورتیزول دفع شده در طی یک شبانه روز بیماری کوشینگ تشخیص داده می شود.
غول پیکری و آکرومگالی
این بیماری ها نیز در اثر اختلال عملکرد غده هیپوفیز رخ می دهند. در بیماری آکرومگالی هورمون رشد بیش از حد ترشح می شود. این بیماری سبب رشد بیش از حد دست و پا می شود. تفاوت آکرومگالی و غول پیکری در این است که ترشح زیاد هورمون رشد در غول پیکری از ابتدای دوره رشد بروز می کند از این رو شایع ترین علامت آن قد خیلی بلند فرد است.
در حالی که آکرومگالی ممکن است در بزرگسالی نیز ایجاد شده و اگر پس از دوره رشد صورت گیرد منجر به قد بلند نمی شود. هورمون رشد در میزان نرمال به رشد سالم بدن کمک می کند. ولی میزان زیاد آن نشانگر اختلال جدی در سیستم غدد درون ریز می باشد.
شایان ذکر است این بیماری بعد از مدتی اکثر اندام های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
۲. بیماری های مربوط به غده تیروئید
غده تیروئید یک غده کوچک و پروانه ای شکل در جلو گردن می باشد. وظیفه این غده کنترل متابولیسم است. اکثر بیماری های مهم و شایع غدد جزو بیماری های غده تیروئید هستند. از جمله رایج ترین بیماری مربوط به تیروئید، کم کاری و پرکاری تیروئید است.
کم کاری تیروئید
در این بیماری غده تیروئید نمی تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید ترشح کند. کم کاری سبب خستگی، یبوست و خشکی پوست می شود. تیروئید کم کار در کودکان منجر به کندی رشد خواهد شد.
پرکاری تیروئید
وقتی غده هیپوفیز بیش از حد هورمون ترشح می کند سبب پرکاری تیروئید می شود. ترشح مفرط هورمون تیروئید منجر به کاهش وزن، ضربان قلب شدید و تعریق می گردد. شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید اختلال خود ایمنی به اسم بیماری گریو است.
هاشیموتو
یکی از رایج ترین بیماری های غدد تیروئید، هاشیموتو است. تیروئیدیت هاشیموتو علاوه بر این که شایع ترین نوع التهاب غده تیروئید است بلکه شایع ترین اختلال تیروئید هم می باشد. این بیماری خودایمنی اکثرا زنان را درگیر می کند.
تیروئیدیت هاشیموتو یا تیروئیدیت خود ایمنی نوعی بیماری مزمن غده تیروئید است که در آن سیستم ایمنی بدن غده تیروئید را هدف قرار می دهد. از این رو منجر به کم کاری تیروئید و تولید کم هورمون تیروئید می شود. وقتی غده تیروئید تحت حمله سلول های ایمنی قرار گیرد ساخت هورمون تیروئید مختل می شود.
ولی کم کاری تیروئید تنها عارضه این بیماری نبوده و در برخی افراد سبب می شود غده تیروئید به حدی بزرگ و ملتهب شده که گواتر ایجاد شود.
۳. بیماری های مربوط به غده پانکراس و غده فوق کلیوی
غده پانکراس یا لوزالمعده سبب هضم غذا و کمک به تنظیم قند خون می شود. از جمله شایع ترین بیماری مربوط به غده پانکراس عبارت است از:
دیابت شیرین
دیابت شیرین یکی از شایع ترین بیماری غدد درون ریز است. این بیماری وقتی رخ می دهد که غده پانکراس نمی تواند انسولین کافی تولید کند یا بدن نمی تواند از انسولین موجود استفاده نماید. بدن برای استفاده درست از گلوکز به انسولین احتیاج دارد.
هورمون انسولین توسط غده پانکراس یا لوزالمعده تولید می شود. بدن فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ قادر به تولید انسولین نیست. از این رو نیاز است که انسولین زیر پوست تزریق شود.
نارسایی آدرنال
نارسایی آدرنال یا بیماری آدیسون وقتی رخ می دهد که غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول و گاهی مواقع آلدسترون خیلی کمی ترشح می کند. از علائم نارسایی آدرنال می توان به ناراحتی معده، خستگی، کم آبی بدن اشاره کرد.
علت بیماری آدیسون نیز به مشکل در غده فوق کلیوی یا مشکل در ارسال سیگنال های مغز به آدرنال ها بر می گردد. بدن افراد مبتلا به این بیماری معمولا به اندازه کافی هورمون آلدسترون تولید نمی کند. از این رو علاوه بر مصرف جایگزین کورتیزول به جایگزین آلدسترون هم نیاز است.
۴. بیماری های مربوط به غدد جنسی
غدد جنسی هورمون استروژن و پروژسترون تولید می کنند. با کاهش سطح این هورمون ها استخوان به تدریج تحلیل می رود. از رایج ترین بیماری های مربوط به غدد جنسی عبارت است از:
پوکی استخوان
از مهمترین علل ابتلای خانم ها به بیماری پوکی استخوان کاهش سطح هورمون استروژن در دوره یائسگی است. هورمون تستوسترون در مردان با افزایش سن کاهش یافته و منجر به پوکی استخوان می شود. به طور کلی اختلال غدد درون ریز در بروز بیماری پوکی استخوان موثر است.
در پوکی استخوان، استخوان ها متخلخل می شوند. پوکی استخوان علت معینی ندارد ولی عواملی مانند تعادل طولانی مدت منفی کلسیم، اختلال در عملکرد غدد جنسی و غده آدرنال، سبک زندگی کم تحرک و کمبود هورمون استروژن منجر به پوکی استخوان می شود.
شایان ذکر است اختلال در غده پاراتیروئید نیز منجر به پوکی استخوان می شود. دقت کنید پرکاری غده پاراتیروئید گاهی به علت پرکاری غده تیروئید رخ می دهد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
تولید بیش از اندازه آندروژن در رشد تخمک و رها شدن آن از تخمدان در عملکرد تخمدان ها اختلال به وجود می آورد. یکی از علل اصلی ناباروری سندرم تخمدان پلی کیستیک بوده که این بیماری خطر ابتلا به بیماری دیابت و مشکلات قلبی را به همراه دارد. با تغییر سبک زندگی و برخی داروها امکان کنترل بیماری وجود دارد.
منبع : آرگا
