نمک خوراکی به صورت جامد در معادن و ذخایر زیرزمینی یا محلول در آب دریا یافت می شود. در این مطلب قصد داریم در مورد مراحل تولید نمک طعام صحبت کنیم. در واقع نمک یک ماده معدنی متشکل از کلرید سدیم است.
آشنایی با مراحل تولید نمک
نمک طعام یکی از مرسوم ترین و در عین حال بحث برانگیزترین مواد معدنی روی زمین می باشد. بدون نمک امکان زندگی وجود ندارد و افراط در مصرف آن نیز سبب مرگ می شود. در گذشته نمک یک کالای گران قیمت محسوب می شد ولی امروزه سهم عمده آن در مصارف صنعتی است.
نمک خوراکی به صورت جامد در معادن و ذخایر زیرزمینی یا محلول در آب دریا یافت می شود. در کشور ما معادن نمک در مناطق مختلف دیده می شود که به صورت کوه های نمکی می باشند و گاها رگه های ضخیم نمک در آن ها به چند کیلومتر می رسد.
این ماده معدنی از سدیم کلرید تشکیل شده است. در حالت طبیعی سنگ نمک یا هالیت گفته می شود. نمک برای تغذیه انسان ها اهمیت زیادی دارد. ید یک ریز مغذی مهم برای انسان ها بوده و کمبود آن مشکلات بی شمار هورمونی را به همراه دارد.
در این مطلب با مراحل تولید نمک خوراکی آشنا می شوید. همچنین می توانید با کلیک روی لینک از مقالات خواص نمک آبی و مزایا نمک صورتی نیز بازدید نمایید.
نمک از چه منبعی به دست می آید؟
نمک از دو منبع سنگ نمک و آب شور به دست می آید. سنگ نمک به سادگی نمک متبلور بوده و به اسم هالیت هم شناخته می شود. سنگ نمک نتیجه تبخیر اقیانوس ها طی میلیون ها سال می باشد. گاهی مواقع فشار اعمال شده از اعماق زمین، توده های بزرگی از سنگ نمک را وادار به تشکیل گنبدهای نمکی می کند.
آب شور دارای غلظت زیادی از نمک بوده و آشکارترین منبع آن آب شور اقیانوس می باشد. ضمنا می توان از دریاچه های نمکی مثل دریاچه نمک و از استخرهای زیرزمینی آب، نمک به دست آورد. ذخایر عظیم آب شور در فرانسه، اتریش، بریتانیا و … یافت می شود.
آب شور همچنین ممکن است به صورت مصنوعی با حل کردن سنگ نمک استخراج شده یا با پمپاژ آب به چاه های حفر شده در سنگ نمک ایجاد شود. برای تولید نمک خوراکی مواد افزودنی به آن اضافه شده و اکثر نمک های طعام یددار شده تا عنصر کمیاب ید در رژیم غذایی تامین شود.
مراحل تصفیه نمک در کارخانه
فرایند تولید نمک در کارخانه تصفیه شامل مراحل زیر است:
- آسیاب سنگ نمک یا استفاده مستقیم از نمک تبخیری و انحلال آن در آب خالص و تهیه محلول اشباع آب نمک
- افزودن مواد شیمیایی برای رسوب کامل کلسیم و منیزیم و خارج کردن مواد نامحلول
- عبور محلول آب نمک از فیلترهای شنی به منظور حذف ذرات ریزتر از ۳۰ میکرون
- تبخیر محلول اشباع نمک و تولید بلورهای خالص نمک و جداسازی آن ها به کمک سانتریفوژ
- شستشوی نهایی بلورهای نمک در سانتریفوژ و افزودن ید به آن
- خشک کردن بلورهای نمک در خشک کن به کمک هوای گرم و انتقال نمک به سیلوهای ذخیره
روش های اصلی تامین نمک
از روش های زیر نمک به دست می آید:
۱. روش استخراج محلول: در این روش روی منابع نمک، چاه زده و آب تازه به آن ها تزریق می شود تا نمک در آن حل شود. بعد نمک محلول را خارج کرده و برای تبخیر به کارخانه های مخصوص منتقل می کنند. بیشتر نمک مصرفی از این روش به دست می آید.
۲. روش تبخیر خورشیدی: این روش سنتی تر و ساده تر برای حصول نمک است. وظیفه تبخیر نمک بر عهده خورشید و باد است. از این روش سالی یک مرتبه که نمک به غلظت معینی رسید در آب و هوای خاص استفاده می شود.
۳. روش دستی: در برخی مناطق به حدی در کف دریا یا دریاچه، نمک وجود دارد که می توان به شیوه دستی آن را استخراج نمود.
۴. روش استخراج عمیق محور: در این روش نمک مثل هر ماده معدنی دیگری از معدن استخراج می شود. معدن های نمکی زیر لایه های قدیمی کف دریا وجود داشته و می توان آن را استخراج نمود.
جالب است بدانید کشورهای چین، هند، کانادا و آلمان به ترتیب بیشترین تولید کننده نمک هستند.
تولید نمک به روش تبلور مجدد
تولید نمک با روش تبلور مجدد شامل مراحل زیر است:
آسیاب سنگ نمک
در این مرحله سنگ نمک های با درصد ناخالصی بالا، از دیگر سنگ نمک ها جدا شده و سنگ نمک توسط سنگ شکن پودر می شود.
انحلال پودر نمک
پودر نمک از طریق تسمه نقاله به مخزن انحلال وارد می شود. سپس در آب حل شده و سنگ و گل و لای به همراه پودر سنگ نمک سنگین شده و در بخش پایین مخزن انحلال جای می گیرند و سر ریز این آب به سوی صافی ها هدایت می گردد.
تصفیه آب نمک خروجی
آب نمک خروجی از تانک انحلال، به مخزن واکنش وارد می شود. در این مخزن، آب نمک تحت تاثیر سود برای حذف منیزیم قرار گرفته و در این مخزن، مواد انعقاد کننده برای حذف گل و لای حاصل از واکنش با سود اضافه می شوند و آب نمک با منیزیم حدود ۱۵۰ میلی گرم بر لیتر به دست می آید.
صاف شدن محلول نمک
آب نمک در مرحله سه دارای گل و لای و مواد منعقد کننده است که به یون منیزیم متصل هستند. این مواد سنگین شده و به پایین رسوب می کنند. این آب نمک، به ساختاری به اسم لاملا وارد شده و با کاهش سرعت محلول و داشتن سطوح شیب دار موجب جدا شدن این مواد از آب نمک می گردد.
پس از این مرحله آب نمک، به منظور حذف مواد ناخالص باقی مانده احتمالی وارد فیلتر شنی شده و آب نمک با غلظت ۲۴-۲۳ درصد به وجود می آید. این آب نمک بعد از این مرحله به پیش گرم کن وارد شده و با دمای حدود ۴۰-۶۰ درجه به مسیر سیرکولاسیون وارد می شود.
سیرکولاسیون
در این مرحله، آب نمک مسیر سیرکولاسیون را طی کرده و ضمن رسیدن به درجه بسیار اشباع از ساختاری به اسم پرچ عبور کرده و با توجه به تفاوت چگالی کریستال نمک نسبت به کریستال سولفات کلسیم، بلورهای سولفات کلسیم از نمک جدا می شود.
آب گیری از نمک
در این مرحله، آب نمک خروجی از کریستالایزر به سانتریفیوژ وارد شده و آبگیری از نمک توسط این دستگاه صورت می گیرد. بعد نمک مرطوب به سمت واحد ید زنی منتقل می شود.
ید زنی و خشک کردن
در این مرحله نمک مرطوب خروجی از سانتریفیوژ به روش اسپری تحت تاثیر محلول اشباع ید قرار گرفته که مقدار خروجی ید از این اسپری با توجه به خروجی نمک از سانتریفیوژ می باشد. در ادامه نمک برای حذف رطوبت به خشک کن وارد شده و تحت تاثیر هوای گرم، خشک می شود.
سیلو و بسته بندی نمک
از نمک خروجی خشک کن تحت فن های مکنده پودر نمک جدا شده و محصول نمک با درجه خلوص بیشتر با دانه بندی ۴۰۰-۵۰۰ میکرون به سیلو وارد می شود. از سیلو به طور مستقیم نمک به مجاری دستگاه های بسته بندی وارد شده و در سلفون های سه لایه بسته بندی می شود.
منبع : آرگا
