تحریک پذیری یا زودرنجی احساسی است که ممکن است هر فردی در زندگی آن را تجربه کند. این تحریک پذیری بر روابط فرد با اطرافیان و دوستان تاثیر منفی دارد. از این رو باید نسبت به درمان زودرنجی زودتر اقدام کنید. با ادامه مطلب همراه آرگا باشید تا راهکارهای مفیدی در این باره را فرا بگیرید.
راهکارهای موثر جهت درمان زودرنجی
زودرنجی یا تحریک پذیری احساسی است که ممکن است هر فردی در زندگی آن را تجربه کند. ولی این حساسیت در زندگی می تواند بر روابط فرد با اطرافیان و دوستانش تاثیر منفی بگذارد. زودرنجی عواطف انسان را آلوده کرده و سبب می شود خلق و خو تغییر یابد و به فردی عصبی، پرخاشگر و در برخی مواقع بی حوصله تبدیل شویم.
در این شرایط همواره اطرافیان را مقصر آن چه رخ داده می دانیم و آستانه تحمل ما خیلی پایین می آید. انتقاد پذیر نیستم و همواره برای مسائل ایجاد شده دلیل غیر منطقی داریم که از نظر ما منطقی است. احساس می کنیم دیگران ما را درک نمی کنند.
اگر برای شما جای سوال است که آیا زودرنجی قابل درمان است؟ در پاسخ باید گفت بله قابل درمان است. ولی در ابتدا فرد زودرنج بایستی از مشکل خود شناخت کافی به دست آورد و به آن اقرار نماید سپس تصمیم خود برای درمان و انتخاب راه حل مناسب را اتخاذ نماید.
با دانستن ریشه و علت تحریک پذیری و حساسیت خود می توان نیمی از مشکل زودرنجی را حل کرد. در ادامه مطلب پیرامون زودرنجی و راهکارهای موثر جهت درمان این احساس بیشتر صحبت می کنیم.
مفهوم زودرنجی چیست؟
به طور کلی زودرنج کسی است که سریعا آزرده خاطر می شود و در اصطلاح عامیانه نازک دل و نازک نارنجی است. در روانشناسی زودرنجی تحت عنوان تحریک پذیری بسیار شناخته می شود و فردی که بیشتر از دیگران تحت تاثیر رخدادها و جریانات زندگی قرار می گیرد و هیجانات منفی پیدا می کند زودرنج نامیده می شود.
فرد زودرنج در برابر کنش های غیر منطقی و حتی منطقی واکنش نشان داده که به شکل تندخویی و پرخاشگری است. همه افراد گاهی مواقع تحریک پذیر می شوند و اصطلاحا حوصله ندارند یا احساس می کنند زودرنج شده اند.
اگر زودتر نسبت به درمان این حالت اقدام نکنیم این موضوع به یک عادت تبدیل شده و می تواند در آینده مشکلاتی را برای زندگی و روابط فرد به دنبال داشته باشد. ممکن است حرفی زده که بعدا پشیمان شود. ممکن است اطرافیان را با حرف های خود آزار دهید.
ممکن است سر کار به جای تمرکز بر کار خود حواستان به مسائلی باشد که با همکاران روی داده است. گاهی مواقع ممکن است به دلیل زودرنجی ارتباط خود با دوستان را هم قطع کنید که حتی می تواند بهترین دوست شما هم باشد.
تحریک پذیری می تواند سبب مشکلات غیر منتظره در زندگی فرد شده که دانستن علت آن و درمان به موقع این حالت می تواند کمک کند از بروز چالش ها و اتفاقات غیر منتظره در زندگی جلوگیری کنید.
علائم زودرنجی
از جمله علائم زودرنجی عبارت است از:
- در فعالیت ها و کارهای گروهی احساس ناآرامی می کنید و حس می کنید نقش سازنده ای در گروه ندارید.
- در مواجهه با ترافیک و دیگر اتفاقات ناخوشایند هیجانات منفی بیشتری را بروز می دهید.
- هنگامی که از اطرافیان خود برنجید آن ها را ترک می کنید.
- به نظرات اطرافیان درباره خود بسیار اهمیت می دهید و تابع دستورات آن ها هستید.
- در برابر تغییرات سریعا واکنش نشان می دهید.
- در جمع های دوستانه و خانوادگی یا کاری حس خوبی ندارید.
- هنگام شنیدن اخبار منفی نسبت به دیگران حس ناراحتی بیشتری دارید.
- در روابط احساسی بیش از حد نگران قضاوت از سوی همسر هستید.
- انتقاد پذیر نیستید حتی اگر منطقی باشد.
- اغلب احساس می کنید مورد قضاوت دیگران هستید.
- روال زندگی نرمال مختل شده و دائما استرس و بی قراری دارید.
- غم، خشم و اضطراب در چهره شما نمایان است.
- اختلال هراس یا فوبیا از افراد یا اشیا یا موقعیت را تجربه می کنید.
- در صورت نرسیدن به خواسته های خود احساس بی ارزشی و پوچی دارید.
- به علت مقایسه خود با دیگران احساس نارضایتی دارید.
- همیشه از طرد شدن هراس دارید حتی اگر مسئله جزئی روی دهد همواره نگران هستید.
- در کارها سردرگم بوده تمرکز ندارید.
- تنفس سریع یا سطحی دارید.
- افسردگی و استرس زیاد را تجربه می کنید.
- در افکار و احساسات منفی غرق می شوید.
دلایل زودرنجی چیست؟
دلایل مختلفی سبب زودرنج شدن و تحریک پذیری افراد می شود که برخی از آن ها زیستی، شخصیتی، محیطی می باشد که فرد در آن بزرگ شده و حتی شیوه تربیت والدین هم بر حساسیت پذیری تاثیر دارد. از علل درونی زودرنجی عبارت است از:
- کم خونی
- سندرم پیش از قائدگی
- تغییرات هورمونی
- کاهش قند خون
- کمبود ویتامین ب ۱ سبب پرخاشگری و زودرنجی می شود.
- کمبود کلسیم و ویتامین دی با خستگی، شکستگی سریع استخوان و زودرنجی همراه است.
برای رفع این عوامل می توانید از مکمل های آهن، مکمل ویتامین د و مکمل های گروه ویتامین ب استفاده کنید. همچنین مصرف گوشت قرمز، غلات، پسته، بادام، تخم مرغ و ماهی توصیه می شود.
چگونه زودرنجی خود را برطرف کنیم؟
در این بخش راهکارهای موثر جهت رفع زودرنجی ارائه می شود. از جمله این راهکارها عبارت است از:
۱. تنفس عمیق
بایستی افکار خود را کنترل نمایید. افکاری که من دیگر نمی توانم یک دقیقه اینجا را تحمل کنم یا بیشتر از این نمی توانم این فرد را تحمل کنیم نه تنها سبب بدتر شدن رنجش و عصبانیت شما می شود بلکه بدن با پاسخ به این افکار با رها کردن هورمون کورتیزول، موجب افزایش استرس می شود.
همچنین ضربان قلب و فشار خون بالا می رود و ممکن است تعریق نمایید. در این زمان بهترین راهکار این است که تنفس عمیق را انجام دهید. تنفس آرام می تواند پاسخ های فیزیولوژیکی که بدن می دهد را آرام سازد. به این ترتیب مغز نیز آرام شده و می توانید تصمیم بهتری بگیرید.
وقتی حس می کنید تحریک پذیری بر شما غالب شده سعی کنید چندین نفس پشت سر هم و آرام بکشید. اگر بتوانید نفس را ثانیه ای نگه دارید بهتر هم می شود. این کار را سه مرتبه انجام دهید و اطمینان یابید که تنفس عمیق راهکار موثری برای رفع زودرنجی خواهد بود.
۲. جویدن آدامس
شاید جویدن آدامس برای دندان ها مضر باشد ولی یکی از فواید آن کاهش سریع استرس است و می تواند رنجش زودهنگام شما را از بین ببرد. اگر دوباره عصبی شدید یک آدامس بجوید تا ببینید که چطور آرامتر می شوید.
۳. استراحت
هنگامی که خیلی خسته هستید، تحریک پذیری شدید می شود و ممکن است هر تنشی تاثیر چندین برابر بر شما داشته باشد. زیرا کار زیاد خود بخود سبب استرس بالا می شود در این شرایط حتی چند دقیقه استراحت می تواند تاثیر زیادی داشته باشد.
از این رو استراحت کنید و بدانید استراحت کردن یک راهکار موثر در رنجش زودهنگام است. در ضمن دقت کنید منظور از استراحت، استراحت برای مغز است. به این ترتیب این استراحت می تواند شامل خوابیدن هم باشد. می توانید به جای خواب، موسیقی گوش داده یا بازی انجام دهید.
۴. ورزش کردن
یکی از علل زودرنجی عدم تعادل در وضعیت فیزیولوژیکی بدن است. ورزش می تواند برای سلامت روان خیلی مفید باشد. به این ترتیب هر فعالیت بدنی می تواند درمان خوبی برای کاهش اضطراب و استرس، اختلالات خوردن و بهبود زودرنجی باشد. همچنین وقتی که زودرنجی از یک اختلال روانشناسی دیگر ناشی شده باشد، ورزش موثر خواهد بود.
البته بایستی تعادل را رعایت کنید. اگر ورزش انجام می دهید رژیم سخت غذایی نگیرید. یا اگر به رژیم نیاز است ورزش های خیلی سخت و طاقت فرسا انجام ندهید. رژیم غذایی ناسالم یا فعالیت زیاد ممکن است برای بدن مضر باشد در نهایت تحریک پذیری را تشدید کند.
۵. مدیریت افکار
می توان تا حدود بسیاری افکار خود را مدیریت نمود و آن ها را تغییر داد. نوع نگرش انسان به زندگی می تواند یک دلیل زودرنجی باشد. به طور مثال در صف خرید نان به جای این تفکر که از تلف کردن زندگی در صف های بی معنی متنفرم می توانید با کسی هم صحبت شده یا کتاب صوتی گوش دهید.
در هر دو حالت تایم معینی را منتظر خرید نان هستید ولی در حالت دوم فکر خود را مدیریت نموده و به بهبود زودرنجی کمک کرده اید. در ضمن باید با خود روراست بود. این را بدانید که پخت نان زمان بر است و افراد زیادی به نان نیاز دارند بنابراین طبیعی است که صف ایجاد شود یا خرید نان زمان بر باشد.
۶. روان درمانگر
تحریک پذیری به تنهایی اختلال روانشناسی نبوده ولی در بیشتر موارد می تواند نشانه ای از بیشتر مشکلات سلامت روان باشد. به این ترتیب اگر تایم زیادی است که احساس زودرنجی دارید یا اگر افراد بسیاری به شما می گویند زودرنج هستید از یک روان درمانگر کمک بگیرید.
چگونه می توان از زودرنجی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از زودرنجی بایستی موارد زیر را مدنظر قرار دهید:
- والدین بایستی فرزندان را طوری تربیت کنند که در هر سنی در برابر کوچکترین مشکل منطقی برخورد کنند و شکننده و آسیب پذیر نباشند.
- لحن، نوع کلام و زبان بدن بایستی متناسب با نیازها و شخصیت افراد باشد.
- پس از هر جر و بحثی سعی کنید به آن فکر نکنید. از نشخوار ذهنی پرهیز کنید.
- سعی کنید دیگران را از شرایط روحی خود مطلع کنید. مثلا بگویید این رفتار شما سبب ناراحتی من شده است.
- در هر مسئله ای انتظار بدترین برخورد را از افراد داشته باشید تا وقتی برخورد بهتری صورت می گیرد خشنود و راضی باشید.
- برای ارزیابی یک رفتار سعی کنید با افراد با تجربه و با منطق مشورت کنید این کار آرامش شما را به همراه دارد.
برخی اوقات ریشه زودرنجی فرد بسیار مشخص است و گاهی منشا آن مشخص نیست. به طور مثال ممکن است برخی اتفاقات که شما آن ها را دوست ندارید دلیل زودرنجی شما هستند. در مواردی ممکن است دلیل زودرنجی به مشکلات جسمی مربوط باشد.
در مواردی ممکن است فرد از دلیل زودرنجی خود کاملا بی اطلاع باشد در حقیقت استرس و اضطراب عامل این حالت هستند. باید به دنبال علت زودرنجی خود باشید تا مشکلات دیگری که ایجاد شده را نیز بتوانید کشف کنید. در مواقعی گرسنگی یا تغذیه نادرست هم می تواند به زودرنجی منجر شود.
کافئین زیاد می تواند استرس را بیشتر کرده و موجب زودرنجی شود. البته دقت کنید همواره علت زودرنجی بیرونی نبوده و مواقعی می تواند نتیجه تغییرات هورمونی و یا ناشی از انواع اختلال سلامت روان باشد.
سخن پایانی
زودرنجی علاوه بر آن که سبب مختل شدن زندگی فرد می شود او را از یک انسان شاد و فعال به یک انسان منفعل و غمگین تبدیل نموده و سبب کاهش اعتماد به نفس و استرس های زیاد در او می شود. فرد زودرنج از حرف دیگران سریعا ناراحت می شود و نگرش منفی نسبت به سایرین دارد.
این افراد ترجیح می دهند از جمع های دوستانه و خانوادگی دور باشند در حالی که گوشه گیری و انزوا سبب تشدید احساسات منفی می شود. برای رفع این حالت می توانید با نگرش مثبت خود را در موقعیت جدید قرار داده و از واقعیت گریزان نباشید.
دقت کنید در تربیت فرزندان، توجه زیاد یا خیلی کم سبب زودرنجی می شود. شیوه برخورد والدین بر زودرنجی فرزند تاثیر زیادی دارد. همچنین وسواس فکری یا رفتاری خود را برطرف کنید. از ذهن خوانی دوری کنید و احساسی به استدلال نپردازید. در ضمن از اختلاف نظر اجتناب کرده و شتاب زده تصمیم گیری نداشته باشید.
ورزش منظم، رژیم غذایی مناسب، استراحت و خواب کافی، وقت گذراندن با دوستان و اعضای خانواده همگی می تواند در بهبود تحریک پذیری شما موثر باشند. رفع زودرنجی و حساسیت پذیری به یادگیری مهارت تنظیم هیجان و کنترل احساسات نیاز دارد.
به منظور شناسایی علت و برطرف کردن حس تخریب گر زودرنجی بهتر است به یک روانشناس مراجعه نموده تا علل و ریشه آن به طور دقیق مشخص شود سپس با راهکارهای اصولی نسبت به بهبود این حالت اقدام شود. همچنین در پایان این مطلب می توانید در صورت تمایل از مقالات دلایل زودرنجی زنان باردار و حل مشکل زودرنجی در کودکان نیز بازدید نمایید. تنها کافی است روی این لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
