یکی از مشکلاتی که برای نوزادان هنگام تولد ممکن است روی دهد فلج ارب می باشد. خبر خوب این که حدود ۸۰-۹۶ درصد نوزاد مبتلا به این فلج با روش های درمانی مختلف در طی یک سال و کمتر بهبود می یابند. برای دانستن بیشتر در مورد فلج ارب در نوزادان با ادامه مطلب با ما همراه باشید.
فلج ارب چیست؟
فلج ارب یا فلج دوشن در اثر آسیب نوزاد حین زایمان سخت ایجاد می شود. در این عارضه اعصاب بازو و دست نوزاد دچار آسیب می شوند. این مسئله معمولا به علت وزن بسیار بالا یا جثه بزرگ نوزاد هنگام تولد اتفاق می افتد. خبر خوب این که حدود ۸۰-۹۶ درصد کودکان مبتلا به این عارضه با روش های درمانی مختلف و در طی یکسال و حتی کمتر کاملا بهبود می یابند.
برخی نوزادان در ۳-۶ ماه اول ممکن است به طور خودبخود درمان شوند ولی بعضی دیگر با روش های درمانی مخصوص بهبود می یابند. فلج دوشن نوعی آسیب عصبی است که در طی یک زایمان سخت رخ می دهد. در این عارضه گردن و بازوی نوزاد به یک سمت کشیده شده و شبکه عصبی براکیال متصل به بازو آسیب پیدا می کند.
این آسیب دیدگی در نهایت به ضعف و کاهش محدوده حرکتی بازو منجر می شود. براکیال شبکه ای از اعصاب می باشد که پیام هایی را از ستون فقرات به شانه، بازو و دست ها می فرستد و حرکت این اندام ها را سبب می شود.
این اعصاب در ستون فقرات و پشت گردن هستند. فلج دوشن زمانی رخ می دهد که این عصب ها به خصوص اعصاب فوقانی C5 و C6 حین زایمان آسیب ببینند. این عارضه فقط مختص کودکان نبوده و در بزرگسالان هم ممکن است روی دهد. فلج دوشن در بزرگسالان معمولا به خاطر ضربه به بازو، در رفتگی شانه، تصادف و زمین خوردن اتفاق می افتد.
فلج دوشن خطرناک است؟
این عارضه خطرناک نبوده و قابلیت سرایت در بدن را ندارد. فلج دوشن صرفا موجب ناتوانی یا کم توانی در بازوهای نوازد می گردد که با تشخیص و درمان به موقع قابل رفع شدن است. مطالعات نشان داده در یک سال ابتدایی، بین ۸۰-۹۶ درصد کودکان مبتلا به این عارضه کاملا درمان شده اند.
گزارش شده عارضه ارب به هیچ وجه منجر به مرگ یا بروز عارضه جسمی خطرناکی نشده است.
عوامل مسبب فلج ارب در نوزادان
عوامل متعددی مسبب بروز فلج دوشن هستند. ولی به طور کلی سه عامل اصلی در بروز این عارضه دخیل هستند از جمله:
تناسب نداشتن سر با لگن
فلج دوشن معمولا به علت کشش زیاد سر و شانه های نوزاد حین زایمان رخ می دهد. عدم تناسب سر با لگن یعنی نوزاد نسبت به اندازه لگن مادر بزرگ بوده یا این که لگن مادر کوچک و غیر عادی است. این عدم تناسب احتمال آسیب عصبی و بروز فلج دوشن را افزایش می دهد.
دیسوتشی شانه
دیسوتشی شانه هنگامی رخ می دهد که سر نوزاد از رحم مادر خارج نمی شود زیرا یک یا هر دو شانه نوزاد پشت استخوان لگن مادر گیر افتاده و این وضعیت سبب کشیده شدن اعصاب بازویی نوزاد و در نهایت فلج دوشن می شود.
زایمان بریچ
عارضه ارب همچنین می تواند به علت فشار بر بازوهای نوزاد حین زایمان بریچ روی دهد. در حالت عادی ابتدا سر نوزاد از رحم خارج می شود ولی در زایمان بریچ ابتدا پاهای نوزاد از رحم خارج شده که این امر می تواند به شانه های نوزاد آسیب وارد کند.
علاوه بر این سه عامل اصلی عوامل دیگری هم خطر بروز فلج دوشن در نوزاد را افزایش می دهند از جمله:
- شکل غیر طبیعی لگن مادر: اگر لگن مادر کوچک یا غیر طبیعی باشد، خارج شدن نوزاد دچار مشکل شده و ممکن است سبب آسیب به بازوی نوزاد و فلج دوشن گردد.
- زایمان طولانی: اگر بازه زمانی مرحله دوم زایمان بیشتر از یک ساعت طول بکشد، زایمان طولانی شده و ممکن است موجب فشار بیش از حد به نوزاد و ایجاد فلج دوشن شود.
- وزن زیاد نوزاد: وزن زیاد یا بزرگ بودن جثه نوزاد خروج از رحم مادر را دشوار می کند. از این رو فشار بیشتری به بازوی نوزاد وارد شده و این فشار مضاعف ممکن است باعث بروز فلج دوشن شود.
- دیابت : ابتلای مادر به بیماری دیابت در بارداری ممکن است سبب افزایش وزن نوزاد و البته افزایش احتمال زایمان دشوار گردد.
انواع فلج دوشن
فلج دوشن با توجه به شدت آن به انواع مختلفی دسته بندی می شود. تشخیص درست شدت این عارضه به تصمیم گیری در مورد نوع و پیش بینی روند درمان نوزاد کمک کننده است. شدت فلج دوشن به میزان آسیب شبکه عصبی بستگی دارد. این عارضه به ۴ دسته کلی زیر تقسیم می شود:
۱. Neuropraxia
در این نوع آسیب دیدگی، اعصاب دچار کشیدگی شده ولی پاره نمی شوند. Neuropraxia معمولا در مدت سه ماه یا کمتر به خودی خود بهبود می یابد.
۲. Neuroma
Neuroma وقتی روی می دهد که عصب بعد از کشیدگی به خوبی بهبود نیافته و یک بافت اسکار روی عصب به وجود می آید. در نتیجه به اعصاب سالم فشار وارد می کند. بیشتر کودکان مبتلا به Neuroma، به طور کامل بهبود پیدا نمی کنند.
۳. Rupture
این وضعیت هنگامی رخ می دهد که عصب کاملا پاره شود. در این وضعیت، پارگی به خودی خود بهبود نیافته و حتما باید جراحی پیوند عصبی صورت گیرد تا اعصاب آسیب یافته مجددا به یکدیگر متصل شوند.
۴. Avulsion
Avulsion شدیدترین نوع آسیب شبکه بازویی بوده و وقتی رخ می دهد که رشته های عصبی به‌طور کامل از نخاع پاره شده و سبب ضعف یا کاهش شدید محدوده حرکتی گردند. با جراحی امکان ترمیم اعصاب پاره شده وجود دارد.
فلج دوشن چطور تشخیص دهیم؟
ممکن است والدین نوزاد با مشاهده علائمی مانند بی حرکتی یا سختی در حرکت دست و بازو نوزاد به فلج دوشن مشکوک شوند. ولی فقط متخصص ارتوپد می تواند این فلج را به طور دقیق تشخیص دهد. بعد از مراجعه به پزشک معمولا معاینه و عکسبرداری برای تشخیص دقیق این عارضه صورت می گیرد که شامل موارد زیر است:
معاینه فیزیکی
در معاینه فیزیکی پزشک هر نوع نشانه فیزیکی آسیب عصبی مانند موارد زیر را بررسی می کند.
- ضعف عضلانی در یک بازوی نوزاد
- توانایی محدود نوزاد در گرفتن اجسام
- استفاده از یک دست برای برداشتن اجسام
- رشد محدود عضلانی یا عصبی در بازو یا دست نوزاد
- وضعیتی که کف دست نوزاد به عقب چرخیده و انگشتان حالت خمیده دارند.
- بی حسی یا گزگز در شانه، بازو یا دست نوزاد
- لنگی بازو، مچ دست یا دست نوزاد
- فلج جزئی یا کامل بازوی نوزاد
نوار عصب و عضله
اصلی ترین روش تشخیص این عارضه استفاده از نوار عصب و عضله است. در این روش فعالیت الکتریکی عضله در پاسخ به تحریک ارزیابی می شود و وجود آسیب در شبکه عصبی مشخص می شود.
سی تی اسکن
در این روش از چندین زاویه بدن عکس گرفته می شود تا آسیب به بافت های نرم مانند شبکه عصب بازویی بررسی شود.
اسکن ام آر آی
برای تشخیص دقیق محل آسیب دیدگی عصب، از ام آر آی استفاده می شود. این اسکن از بافت های داخلی بدن برای بررسی آسیب عصب شبکه بازویی عکسبرداری می کند.
قابل ذکر است که بر اساس تشخیص پزشک، می توان از ترکیب این روش ها با هم برای تشخیص دقیق تر بهره برد. در صورتی که فلج دوشن از نوع اول باشد بعد از مدتی به خودی خود رفع می شود. ولی در دیگر انواع عارضه مذکور به درمان و مدیریت نیاز است.
این فلج در مواردی فقط با چند جلسه فیزیوتراپی کاملا رفع می شود ولی گاهی به عمل جراحی نیاز می شود. نکته کلیدی در بهبود کامل این عارضه، شروع زودهنگام روند درمان است. طبق آمار، همه کودکانی که در ۴ هفته اول زندگی درمان را شروع کرده اند، کاملا بهبود یافته اند.
روش های درمان فلج ارب برای نوزاد
با تشخیص درست و درمان به موقع بیشتر نوزادان مبتلا به فلج دوشن در طی یک سال کاملا درمان شده اند. همانطور که پیشتر اشاره شد بر اساس شدت آسیب به شبکه عصبی و تشخیص پزشک، روش های متعددی برای درمان این عارضه وجود دارد از جمله:
۱. نظارت مستقیم ارتوپد
معمولا نخستین مرحله درمانی این عارضه بعد از معاینه و تشخیص نوع و شدت آسیب عصبی، نظارت مستقیم ارتوپد می باشد. اگر آسیب از نوع خفیف و اولیه باشد پزشک نوزاد را به مدت ۶ ماه تحت نظارت قرار می دهد. چنانچه در این مدت بهبود حاصل نشد پزشک روش درمانی متناسب با شدت آسیب را تجویز می کند.
۲. بریس
بریس تجهیزاتی است که به نوزاد کمک کرده تا بازوی آسیب دیده اش را به درستی حرکت بدهد. این تجهیزات همچنین ممکن است به بازوی سالم نوزاد هم بسته شده تا تشویق شود از بازوی آسیب دیده اش استفاده کرده و عضلات آن بازو تقویت گردند و محدوده حرکتی افزایش یابد.
۳. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی خشکی بازو و شانه های کودک را بهبود می بخشد. میزان تاثیر این درمان در هر نوزاد تفاوت دارد. بعضی نوزادان سریعتر بهبود یافته و برخی دیگر به مدت طولانی تری فیزیوتراپی نیاز پیدا می کنند. در این روش از ماساژ، تمرینات و حرکات اصلاحی جهت بهبود حرکت و تقویت عضلات بازوی آسیب دیده استفاده می شود.
در مواردی که آسیب عصبی شدید است اول آسیب عصبی را با جراحی درمان نموده و سپس از فیزیوتراپی به منظور بهبود حرکت بازوی نوزاد استفاده می شود. انجام حرکات اصلاحی به بهبود وضعیت نوزاد کمک می کند. این حرکات سبب افزایش قدرت، انعطاف پذیری و دامنه حرکت بازوی آسیب دیده می شوند.
۴. کار درمانی
کار درمانی در مواردی که فلج دوشن بعد از ۲-۴ ماه خود بخود بهبود نیابد یا نوزاد جراحی انجام داده باشد تحت استفاده قرار می گیرد. کار درمانی رشد مهارت های حرکتی ساده را دنبال می کند. پزشک با در نظر گرفتن فعالیت های ساده مثل گرفتن انگشت پدر و مادر سعی می کند محدوده حرکتی دست و بازوی نوزاد را افزایش دهد.
در واقع کار درمانی و فیزیوتراپی مکمل هم بوده و اغلب همزمان استفاده می شوند. فیزیوتراپی به رشد مهارت های حرکتی بزرگ، افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمک می کند. در حالی که کار درمانی سبب رشد مهارت های روانه و هماهنگی بین اندام ها می شود.
۵. روش NMES
در روش NMES به تحریک الکتریکی عصبی عضلانی پرداخته می شود به این صورت که از یک جریان الکتریکی جهت تحریک عضلات در ناحیه آسیب دیده استفاده می شود. تحریک الکتریکی جریان خون را در ناحیه آسیب دیده بهبود بخشیده و سبب تقویت عضله می شود.
۶. تزریق بوتاکس
بوتاکس به طور موقت عضلات محل تزریق را فلج می کند. پزشکان بوتاکس را جهت بی حرکت کردن عضلات سالم تجویز تا به عضلات ضعیف تر نوزاد فرصت رشد بیشتری داده شود. البته تاثیر بوتاکس بعد از ۳-۴ ماه از بین می رود و بهتر است از دیگر روش ها در کنار این روش استفاده کرد.
۷. آب تراپی
آب تراپی فشار وارد شده به ساختار اسکلتی عضلانی را کاهش می دهد. به این ترتیب نوزاد می تواند با سختی کمتری حرکت کرده و در عین حال عضلات هم تقویت می شوند. آب درمانی به تشویق حرکات طبیعی بازوی آسیب دیده نوزاد کمک می کند.
البته گاهی مواقع آب تراپی فقط به منظور آرامش بخشیدن به کودک صورت می گیرد و حالت تفریحی دارد. از این رو آب درمانی به عنوان روش مکمل در کنار فیزیوتراپی استفاده می شود.
۸. جراحی
جراحی آخرین روش برای درمان فلج دوشن می باشد و برای مواردی تجویز شده که شدت آسیب به شبکه عصبی خیلی زیاد است. متخصصان معمولا اول از روش های غیر تهاجمی مثل فیزیوتراپی استفاده می کنند و اگر بهبود حاصل نشد جراحی صورت می گیرد. جراحی به دو روش زیر انجام می شود:
جراحی رفع فشار عصبی
در این جراحی، پزشک یک برش کوچک ایجاد و به کمک ابزارهای خاص، فشار روی عصب آسیب دیده را بر می دارد. این نوع جراحی برای درمان آسیب دیدگی متوسط فلج دوشن مناسب است.
جراحی پیوند عصبی
این جراحی هنگامی صورت می گیرد که عصب آسیب دیده همچنان به نخاع متصل باشد و پارگی از نوع Avulsion یا شدید نباشد. در این روش، یک عصب سالم از بخش دیگری از بدن جهت ترمیم اعصاب آسیب دیده نوزاد برداشته شده و در محل عصب آسیب دیده پیوند زده خواهد شد.
به این ترتیب اعصاب می توانند از طریق این پیوند دوباره به یکدیگر متصل شده و بهبود یابند. این جراحی معمولا عملکرد عضلانی را بازیابی نموده و معمولا برای آسیب دیدگی Avulsion یا شدید اعصاب انجام می شود.
سخن پایانی
قابل ذکر است اگر فلج دوشن در زمان مناسب تشخیص داده نشود یا به صورت درست درمان انجام نشود، نوزاد دچار ضعف و کاهش شدید محدوده حرکتی در بازو و انگشتان می شود. این عارضه بر جنبه های مختلفی از زندگی نوزاد از سنین کم تا بزرگسالی تاثیر منفی گذاشته و گزارش شده بین ۲۰-۳۰ درصد نوزادانی که در زمان مناسب درمان نشده اند در آینده نقص دائمی عملکردی هم پیدا می کنند.
در پایان همچنین می توانید برای اطلاع از اختلال ساق پای نوزادان و تپش قلب در نوزاد روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
