درخت عناب در کشور ما تحت کشت و پرورش می باشد و یکی از موضوعات مهم درباره این درخت هرس آن می باشد تا شاخه های ضعیف و مزاحم حذف شده و قدرت رشد و باروری آن افزایش یابد. برای آشنایی با فرم های هرس درخت عناب با ادامه مطلب همراه ما باشید.
فرم های هرس درخت عناب
درخت عناب بومی کشور چین می باشد و در کشورهای دیگر با اسامی خرمای قرمز، خرمای چینی و سنجد گرم شناخته می شود. میوه این درخت تقریبا کوچک، قرمز رنگ و با بافت سفت و شیرین مزه می باشد. عناب خواص فراوانی از جمله تقویت معده، آرامش بخش، ملین و غنی از ویتامین ث می باشد. از این رو به شکل دارویی و خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد.
این درخت در بیشتر نقاط دنیا قابل کشت می باشد ولی در نواحی گرمسیری بهترین عملکرد را نشان می دهد. از خصوصیات ظاهری درخت عناب این است که به صورت درختچه ای با ارتفاع ۵ تا ۱۲ متر رشد می کند و دارای تنه چوبی محکم با پوست ناهموار، شاخه های خاردار و رشد سریع بوده و شاخه هی فرعی بسیاری تولید می کند.
این درخت در پاییز خزان داشته از این رو به هرس نیاز دارد تا به باردهی مطلوب رسیده و برداشت میوه راحت تر شود. درخت عناب یکی از مهمترین درختان نواحی معتدله و گرمسیری می باشد و سهم زیادی در صادرات کشورهای تولید کننده دارد. یکی از مشکلات عمده در عناب کاری، عدم توجه به هرس است.
هرس سبب کنترل اندازه درخت، حفظ قدرت رشد و باروری، تولید شاخه های جدید جهت جایگزینی شاخه های پیر و کم بارور و حذف شاخه های ضعیف، خشک و مزاحم می شود. به منظور افزایش سطح آگاهی عناب کاران از هرس برای برداشت بیشتر محصول به تربیت افراد ماهر در زمینه هرس درخت عناب نیاز است.
در مقالات قبلی با هرس درخت گردو و هرس درخت انار آشنا شدید در ادامه قصد داریم پیرامون هرس درخت عناب اطلاعات و نکات مفیدی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. با هرس این درختان به تدریج شاهد اصلاح و بهبود وضعیت و افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول در باغات خواهیم بود.
همچنین صادرات نیز افزایش پیدا می کند. این درخت به شرایط نامساعد محیطی از جمله تنش آبی و خشکی مقاومت زیادی دارد و کاشت آن در حال گسترش می باشد.
هرس درختان عناب
کشور چین بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده عناب در سطح دنیا است. در ایران نیز بیشتر از ۹۸ درصد سطح زیر کشت عناب به خراسان جنوبی تعلق دارد. درخت عناب خزان کننده بوده و پوست تنه آن ناهموار است. چوب این درخت بسیار محکم بوده و شاخه های آن خاردار است.
درخت عناب دو نوع شاخه دارد. برخی شاخه ها خزان کننده و برخی دائمی هستند. شاخه های خزان کننده در فصل زمستان از درخت جدا شده و شبیه برگ ها به زمین می ریزند. گل و میوه ها روی این شاخه های انعطاف پذیر ایجاد می شوند. شاخه های دائمی رشد سالانه درخت را سبب می شوند.
این شاخه ها قطور بوده و دارای تعدادی شاخه های خزان کنده می باشند. در محل گره هر شاخه ، شاخه های کوتاهی است که در ابتدای تشکیل مانند جوانه درشت به نظر می رسند. این سیخک ها شاخه های مادری باردهی می باشند که فقط چند میلی متر رویش داشته و چندین سال قدرت باروری دارند.
به این ترتیب درختان عناب به حذف شاخه های اضافی از طریق هرس نیاز دارد. در فرایند هرس با قطع و کوتاه کردن شاخه های درخت ارتفاع آن کنترل شده و درختان پیر جوانتر می شوند همچنین اندازه و میزان میوه دهی بیشتر خواهد شد. هرس عناب با روش کاشت و شرایط منطقه تحت کشت آن ارتباط دارد.
در گذشته در نواحی کوهپایه ای این درختان را در فواصل کم می کاشتند. در این شرایط برای ایجاد فضای بیشتر میان درختان شاخه های پایین تر را حذف کرده تا درخت به شکل عمودی رشد نماید ولی در باغات جدید فواصل کاشت رعایت شده و هرس درختان طوری صورت می گیرد که محصول راحت تر برداشت شود.
هرس درختان به روش های مختلفی صورت گرفته و با توجه به نیاز هر یک از این روش ها استفاده می شود. به طور مثال در نواحی کوهپایه ای که فاصله کاشت کم است از روش هرس جامی و در نواحی معتدل برای نورگیری بهتر نیز روش جامی کارایی دارد.
در نواحی گرمسیری از هرس شلجمی استفاده شده به این خاطر که تاج درخت بسته تر شده تا تراکم شاخه ها بیشتر شود و میوه در برابر نور شدید خورشید محافظت شود.
انواع فرم هرس عناب
همانطور که اشاره شد هرس عناب به فرم های مختلفی صورت می گیرد که با توجه به محل کاشت و امکان برداشت راحت تر محصول این فرم ها انتخاب می شوند. اشکال مختلف هرس برای عناب عبارت است از:
هرس جامی
این نوع هرس که به هرس مرکز باز نیز معروف است بهترین روش هرس عناب به شمار می رود. روش هرس به شکلی است که روی تنه ۳-۴ بازو یا شاخه اصلی حفظ شده و روی این بازوهای اصلی دو شاخه فرعی اولیه باقی می ماند و روی هر یک از این شاخه فرعی اولیه یک شاخه فرعی ثانویه قرار می گیرد.
موقع انتخاب بازوهای اصلی دقت کنید که این شاخه ها از یکدیگر فاصله ۲۰-۲۵ سانتی متری داشته باشند.
هرس شلجمی
هرس شلجمی یا پیشاهنگ تغییر یافته رشد طولی تاج درخت را محدود می سازد. بدین منظور نوک نهال درخت از ارتفاع ۱۲۰-۱۵۰ سانتی متر حذف شده و در سال بعد شاخه های نزدیک به نوک شاخه اصلی که زاویه بسته با آن دارند حذف می شوند و ۳-۵ شاخه اصلی به فاصله ۲۰-۳۰ سانتی متر با زاویه بازتر نسبت به تنه حفظ شده و این شاخه ها هم از ارتفاع ۳۰ سانتی متر حذف شده تا روی آن ها شاخه های فرعی اولیه ایجاد شود.
در این هرس هیچ شاخه ای نقش پیش آهنگ ثابت را ندارد و بعد از رشد نوک آن قطع می شود. در نهایت درخت شاخه های جانبی قوی پیدا می کند.
هرس سندانی
در این هرس شاخه ها و تنه های پیر، بیمار و خشک شده چندین بار بریده شده و در نهایت فرم سندان یا ذوزنقه وارونه پیدا می کنند.
هرس دوکی
در هرس دوکی یا هرمی شاخه مرکزی به صورت طبیعی نسبت به شاخه های فرعی رشد بیشتری داشته و زاویه شاخه ها با تنه ۳۰-۶۰ درجه است. پایین ترین شاخه از سطح زمین حداقل ۵۰ سانتی متر فاصله دارد و در نهایت درخت فرم دوکی پیدا می کند.
هدف از هرس درختان عناب چیست؟
در این بخش به اهداف هرس این درخت اشاره می شود:
- درختان عناب سیستم خود تنظیمی دارند. به این معنی که هر ساله به طور متناوب باردهی داشته از این رو هرس برای افزایش باردهی نبوده و از سویی چون شاخه های عناب خارهای قوی دارند به این ترتیب هرس آن برای اصلاح فرم درخت می باشد و شاخه های خشک شده، آفت زده، مزاحم، تنه جوش ها و … می بایست طوری حذف شوند که تاج درخت فرم مناسب پیدا کند.
- هدف دیگر هرس به منظور حفظ ارتفاع مناسب درخت بوده که با سرزنی مناسب امکان پذیر است.
- پاجوش های درخت عناب با ارزش بوده و می توان از آن ها درآمدزایی داشت از این رو باید حفظ شوند.
- با هرس شدید می توان درختان مسن و قدیمی عناب را جوان تر نمود تا باردهی آنها افزایش پیدا کند.
- در باغات قدیمی که کاشت درخت عناب به صورت فشرده و متراکم بوده روش محور باز یا محور تغییر شکل یافته مورد استفاده قرار می گیرد.
زمان مناسب هرس
هرس عناب به جهت کنترل ارتفاع درخت، نورگیری بهتر و برداشت راحت تر میوه صورت می گیرد. توصیه شده هرس در زمانی که درخت در خواب است صورت گیرد که بهترین زمان زمستان است.
روش درست هرس
در سال اول بعد از کاشت نهال عناب، تنه اصلی را از ارتفاع ۶۰-۸۰ سرزنی نموده و ۳-۵ شاخه قوی جانبی یا بازوی قوی باقی بماند. بعد بلندترین شاخه از اولین گره حذف شده به این علت که امکان رشد طولی و تشکیل محور اصلی به شکل صاف و عمودی برای درخت میسر بوده و بقیه شاخه ها را از گره دوم حذف می کنی. به این علت که در سال بعد امکان رشد طولی فراهم گردد.
شاخه های پایین تر از محل اتصال به تنه اصلی را می توانید نگه داشته یا قطع کنید ولی به علت غالب بودن تنه اصلی این شاخه ها رشد نمی کنند و برای حفظ تعادل میان ریشه و اندام هوایی منطقی است که حفظ شوند. در سال دوم تنه اصلی به رشد طولی ادامه داده و شاخه های فرعی جدید تولید می شود.
عملیات هرس شبیه سال قبل اجرا شده و دوباره شاخه ها از گره دوم حذف شوند تا در سال بعد نیز رشد طولی داشته باشد و شاخه فرعی تولید شود. هر سال این روند هرس تکرار تا هم رشد طولی تنه اصلی فراهم شده و هم بازوهای جدید با زاویه مناسب نسبت به تنه اصلی که رشد طولی دارد به وجود آید.
هنگامی که ارتفاع درخت به سه متر رسید از رشد طولی درخت جلوگیری شود و با این روش نهال در سال پنجم فرم کاملی داشته و سعی می شود انشعابات اصلی بازوها به شکل افقی هرس شده تا میزان باردهی بیشتر گردد. در طی زمان با افزایش سن درخت لازم است بازوهای درخت هرس شده تا رشد دوباره ایجاد شود.
با این شیوه هرس درختانی با تنه مسن و قوی ولی شاخه های فرعی جوان خواهید داشت.
سخن پایانی
در احداث باغ عناب برای برداشت بیشترین و باکیفیت ترین محصول فقط خرید نهال باکیفیت کافی نبوده و لازم است در همه مراحل رشد مورد رسیدگی قرار گیرد. به عبارتی علاوه بر تامین نیازهای غذایی و محیطی این درخت برای رشد خوب به هرس هم نیاز دارد. با هرس اصولی و بجا فرم درخت بهتر شده و برداشت محصول بیشتری را تجربه می کنید. البته انجام هرس به مهارت و تخصص نیاز دارد. در این صورت اگر مهارت کافی در این زمینه را ندارید از افراد متبحر در امر هرس عناب کمک بگیرید.
منبع : آرگا
