باید گفت پیوند ریه یک عمل جراحی سنگین و پیچیده می باشد، هدف از انجام این عمل جایگزین کردن ریه سالم با ریه بیمار یا از کار افتاده می باشد. در اکثر موارد ریه سالم از بدن فرد فوت شده دریافت می شود. عمل ریه برای سرطان ریه انجام نمی شود، زیرا سرطان می تواند موفقیت عمل پیوند را تحت تاثیر قرار دهد. در موارد بسیار کمی امکان دارد ریه از فرد زنده اهدا شود، در این صورت به دو اهدا کننده نیاز است، یک نفر ریه چپ و دیگری ریه راست را اهدا می کند. جراحی پیوند ریه عمل سنگین و پیچیده ای می باشد که شامل رعایت نکاتی قبل و بعد از انجام عمل برای کسب نتیجه بهتر است.
پیوند ریه گزینه مناسبی برای افرادی می باشد که دارو و سایر روش های درمانی برای آن ها جواب نمی دهد، انجام این جراحی مهم ممکن است، عوارض سختی به همراه داشته باشد، لازم به ذکر است، میزان بقای بیماران پیوند ریه در سال های اخیر بهبود یافته است. بر اساس گفته موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI)، نرخ بقای یکساله پیوندهای تک ریه نزدیک به ۸۰ درصد است و میزان بقای پنجساله بیش از ۵۰ درصد است و این اعداد ۲۰ سال پیش بسیار کمتر بود.
همه چیز درباره جراحی پیوند ریه
آسیب های ریوی در اکثر موارد با تحت درمان قرار گرفتن و استفاده از دارو و دستگاه های خاص تنفسی بهبود می یابد، هرگاه این اقدامات بی اثر باشد و یا کارکرد ریه ها خطرناک و تهدید آمیز شود، بسته به تشخیص پزشک متخصص پیوند تک ریه یا هر دو ریه تجویز می شود. برای دریافت ریه، فرد در لیست انتظار قرار می گیرد تا نوبت پیوند فرا برسد. پیوند ریه می تواند عوارض بسیاری داشته باشد همچنین این عمل تاثیر بسیاری بر کیفیت و طول عمر بیمار خواهد داشت.
دلایل پیوند
هرگاه ریه ها دچار آسیب شوند، دیگر قادر نخواهند بود اکسیژن لازم برای نفس کشیدن را به راحتی تولید کنند. اختلالات و بیماری های بسیاری می تواند منجر به آسیب عملکرد صحیح ریه شود. اصلی ترین دلایلی که پیوند ریه ضروری می باشد، شامل بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) مانند آمفیزم ریوی، اسکار ریه ها (فیبروز ریوی)، بیماری سیستیک فیروزیس، فشار خون ریوی یا فشار بالا در ریه ها می باشد. در صورت درمان نشدن آسیب ریه با دارو و دستگاه های تنفسی بیمار با تشخیص متخصص کاندید عمل پیوند ریه خواهد شد.
پیوند در افراد مبتلا به سرطان ریه
جراحی پیوند ریه معمولا برای بیماران سرطانی تجویز می شود که سرطان آن ها متاستاز نداده باشد و از سایر روش های درمانی جواب نگرفته باشد و فرصت کمی برای زندگی داشته باشند. امروزه بسیار کم شاهد انجام این جراحی برای بیماران سرطانی هستیم، مگر این که سرطان در مراحل اولیه باشد، در غیر این صورت این جراحی گزینه مناسبی برای بیماران مبتلا به سرطان ریه نیست.
دلیل این که انجام جراحی پیوند شش برای این دسته از افراد مناسب نمی باشد، این است که نه تنها نتیجه عمل در بیشتر موارد موثر نیست، بلکه می تواند ریسک و خطراتی را برای بیماری به همراه داشته باشد، از جمله این خطرات می توان به عود دوباره بیماری اشاره کرد. معمولا شیمی درمانی، ایمونوتراپی و درمان های هدفمند گزینه های بهتری نسبت به ابن جراحی در بیماران سرطانی هستند.
آمادگی برای عمل پیوند ریه
روند ارزیابی پیوند ریه معمولا طولانی و پیچیده می باشد، در مرحله اول پزشک بیمار را به یک مرکز پیوند منطقه ای ارجاع می دهد. در این مرکز سایر کارکنان، پزشکان، روانشناسان و مددکاران اجتماعی با فرد ملاقات و به کسب اطلاعات کافی می پردازند. این فرایند ممکن است تا هفته و یا ماه ها طول بکشد. این تیم علاوه بر وضعیت ریه بیمار، خانواده شخص و حمایت اجتماعی، وضعیت مالی، ساختار روانی و سایر شرایط پزشکی را در نظر می گیرند. در طی این ارزیابی پیوند ریه آزمایشات متعددی چون آزمایش عملکرد ریوی، تست استرس قلبی، کاتتریزاسیون شریان کرونری، تست تراکم مواد معدنی استخوان، گرافی قفسه سینه، سی تی اسکن قفسه سینه، آزمایش خون جهت ارزیابی عملکرد کلیه و کبد و شمارش سلول های خونی، گروه خون و آنتی بادی های خونی برای مطابقت با اهدا کنندگان احتمالی انجام می گیرد.
در صورتی وجود برخی شرایط معمولا پزشک انجام جراحی پیوند ریه را توصیه نمی کند، از جمله این شرایط می توان به بیماری قلبی یا کلیوی قابل توجه، سو مصرف الکل یا مواد مخدر، عفونت های مداوم، سرطان (با این حال در صورتی که بیماری قلبی قابل توجهی وجود نداشته باشد ممکن است برخی از بیماران برای پیوند قلب و ریه در نظر گرفته شوند) اشاره کرد. لازم به ذکر است، اگر فرد به سیگار کشیدن ادامه دهد نمی تواند پیوند ریه انجام دهد. برای پاسخ به این سوال که عوارض سیگار چیست؟، می توانید به مقاله مربوط به آن مراجعه کنید.
آمادگی قبل از پیوند شش
در صورتی که پزشک پس از از انجام معاینه بالینی و و بررسی و آزمایش های ضروری تشخیص دهد، انجام جراحی ریه ضروری است، بیمار را به مرکز انجام پیوند ارجاع می دهد تا در آن مرکز تحت معاینه کامل پزشک، روانپزشک و مددکار اجتماعی قرار بگیرد.
آمادگی های قبل از پیوند شش، شامل تست تراکم مواد معدنی استخوان، آزمایش عملکرد ریوی، تست استرس قلبی، آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و کلیه، تعیین گروه خونی، آنتی بادی و مطابقت با اهدا کننده، سی تی اسکن قفسه سینه، کاتتریزاسیون شریان کرونری می شود.
مراقبت های بعد از عمل
پس از انجام جراحی پیوند ریه بیمار باید مدتی را در ریکاوری و تحت نظارت دقیق بگذراند. پس از اطلاع یافتن از نبود مشکل خاصی به به اتاق مراقبت های ویژه منتقل می شود و تا چند روز باید با ونتیلاتور مکانیکی نفس بکشد. در طی این چند روز باید مایعات اطراف قلب و ریه ها با لوله های داخل سینه بیرون کشیده شود.
در صورت ثبات وضعیت بیمار و به تشخیص پزشک، بیمار به بخش عمومی بیمارستان منتقل می شود. در پاره ای از موارد ممکن است بیمار تا سه ماه اول پس از پیوند شش در بیمارستان و تحت نظر پزشک به سر ببرد. چکاپ های آزمایشگاهی، عکس از قفسه سینه، بیوپسی ریه، آزمایش عملکرد ریه و معاینه همگی از اقدامات مراقبتی بعد از این جراحی می باشند.
مراحل انجام جراحی پیوند شش
به محض در اختیار داشتن ریه های اهدا کننده سازگار، شخص کاندید پیوند فورا به مرکز پیوند فرا خوانده می شود تا آماده جراحی شود. اعضای تیم جراحی برای کسب اطمینان از مناسب بودن ریه های اهدا کننده متوفی به بررسی آن ها اقدام می کنند. در صورت تشخیص مناسب بودن ریه، همزمان با انتقال ریه به مرکز پیوند، انجام جراحی بر روی فرد گیرنده آغاز می شود. ممکن است جراحان، پیوند یک ریه یا دو ریه را انجام دهند، انجام گرفتن هر کدام از این گزینه با مزایا و معایب مخصوصی همراه است. این انتخاب جراح به سایر عوامل و شرایط بیمار ریوی گیرنده بستگی دارد.
ایجاد برش در قفسه سینه توسط جراح بسته به نوع پیوند متفاوت خواهد بود، در صورتی که جراحی، به منظور پیوند یک ریه انجام گیرد، تنها یک برش در یک طرف قفسه سینه ایجاد می شود و برای پیوند دو ریه یک برش در کل عرض قفسه سینه یا یک برش در دو طرف توسط جراح ایجاد خواهد شد. در طول جراحی بیهوشی کامل با ایجاد بیهوشی عمومی حفظ می شود.
برای برخی از بیماران مورد جراحی پیوند، باید بای پس قلبی و ریوی نیز انجام شود. در بای پس خون به جای قلب و ریه ها توسط دستگاه پمپ و با اکسیژن غنی می شود. لازم به ذکر است ایران جزو کشور هایی می باشد که پیشرفت های زیادی در انجام این جراحی داشته است و از سال ۱۳۷۹ جراحی پیوند ریه در ایران انجام می شود.
مزایا و عوارض پیوند ریه
از جمله مزایای این جراحی باید گفت پیوند شش به نوعی آخرین راه درمان نارسایی ریه می باشد، که در صورت آسیب شدید ریوی مانند انسداد مزمن ریوی تجویز می شود، انجام این جراحی به بهبود تنفس، بهبود عملکرد ریه ها و ارتقای زندگی بیماران ریوی کمک می کند.
انجام عمل پیچیده و سنگینی مانند پیوند ریه می تواند خطرا جدی به همراه داشته باشد، از جمله این خطرات می تواند پس زدن پیوند یا عفونت باشد، احتمال پس زدن پیوند بلافاصله پس از انجام جراحی بیشتر است و با گذشت زمان به مرور از این خطر کاسته می شود. معمولا افرادی که این جراحی را انجام داده اند باید تا آخر عمر داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف کنند، مصرف این دارو کمک می کند تا بدن عضو پیوندی را پس نزند.
مصرف دارو های ضد رد پیوند می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد، که شامل رویش موی زائد روی صورت، افزایش وزن و مشکلات معده می باشد. در برخی از موارد مصرف این دارو ها می تواند باعث ایجاد فشار خون بالا، پوکی استخوان، دیابت، آسیب کلیوی و سرطان شود. می توانید به مقاله مربوط به علائم پوکی استخوان مراجعه کنید تا اطلاعاتی بیشتری در این زمینه کسب کنید.
یکی از خطرات جدی انجام جراحی پیوند ریه عفونت می باشد. مصرف داروهای پس از عمل پیوند ریه، منجر به سرکوب سیستم ایمنی بدن می شود و این امر احتمال ابتلا به عفونت را مخصوصا در شش ها افزایش می دهد. پزشک برای کاهش این احتمال توصیه هایی مانند مسواک زدن منظم دهان و دندان، محافظت از پوست در برابر زخم و خراش، شستشوی منظم دست ها، پرهیز از حضور از جمع های بیمار و دریافت واکسن را به شما گوشزد خواهد کرد.
منبع : آرگا
