سیستم گردش خون وظیفه به جریان درآوردن خون در بدن را بر عهده دارد. این سیستم با قلب، عروق خونی و از طریق آن ها با همه سیستم های بدن در ارتباط است. در این مطلب با آناتومی سیستم گردش خون آشنا خواهید شد.
آشنایی با آناتومی سیستم گردش خون
سیستم گردش خون یا سیستم قلبی عروقی مواد غذایی، گازها و مواد زائد را به سلول ها وارد و از آن ها خارج می سازد. همچنین با بیماری ها مبارزه کرده و موجب تثبیت دما و پی اچ خون می گردد. آناتومی سیستم گردش خون شامل قلب خون و رگ ها می باشد.
سیستم گردش خون انسان و دیگر مهره داران بسته است. یعنی خون هرگز از شبکه سرخرگی، سیاهرگی و مویرگی خارج نمی شود. و همانطور که اشاره شد اجزای اصلی سیستم گردش خون عبارت است از قلب، خون و رگ ها.
قلب همچون پمپی خون را در درون رگ ها جریان داده و رگ ها مانند لوله هایی خون را به بخش های مختلف بدن می رسانند. این رگ ها شامل سرخرگ، سیاهرگ و مویرگ هستند. رگ های خارج کننده خون از قلب سرخرگ یا شریان نام دارند که دارای دیواره ضخیم و ماهیچه ای می باشند.
منظور از سیاهرگ، رگ هایی هستند که خون را به قلب می آورند. دیواره سیاهرگ ها نازک بوده و باید اشاره کرد رگ در تمام بخش های بدن وجود دارد و خون در آن ها جاری می باشد. خون مواد غذایی سلول های مختلف بدن را فراهم می نماید و مواد زائد را خارج می کند.
در صورت نبود رگ یا اگر خون در آن ها جریان نداشته باشد سلول های بدن با مشکل تغذیه روبرو و بعد از مدت کوتاهی از بین می روند. هنگامی که سرخرگ قلب وارد اندامی گردد شبیه ریشه گیاه شاخه شاخه شده و در آخر به رگ های خیلی ظریفی می رسد که دیواره بسیار نازکی دارند. به این رگ های کوچک و ظریف مویرگ اطلاق می شود.
مویرگ های قلب خون را میان سلول ها توزیع می نمایند. یعنی غذا و اکسیژن را به سلول ها ارائه و مواد زائد و دی اکسید کربن را از آن ها خارج می سازند. رگ های قلب خاصیت ارتجاعی داشته و منقبض یا منبسط می شوند. به طور مثال وقتی عضلات موقع کار به غذای بیشتری نیاز دارند رگ ها منبسط شده تا خون بیشتری به عضلات ارسال شود.
سیستم گردش خون وظیفه جریان بخشیدن خون در بدن را بر عهده دارد. آناتومی این سیستم را می توان شبیه سیستم آب شهری دانست که دارای یک ایستگاه پمپ مرکزی یعنی قلب و شبکه ای از لوله ها شامل عروق خونی می باشد که با همه بخش های بدن در ارتباط می باشد.
بعد از این که محتوای اکسیژن خون در ریه ها بیشتر شد، خون روشن به قلب ارسال که آن را به بقیه بخش های بدن پمپ نماید. سلول های بدن هم اکسیژن و مواد غذایی را از خون جذب کرده و مواد زائد دفعی را به داخل آن رها می نماید. خون این مواد را جهت دفع به ریه و کلیه می برد.
در ریه، خون دی اکسید کربن را با اکسیژن تبادل کرده و چرخه گردش آن مجددا آغاز می شود. بعد خون به قلب می آید و بطن چپ قلب که عضلانی ترین حفره قلب می باشد خون را به دیگر بخش های بدن پمپاژ می سازد. شریان ها خون را با فشار بالا از قلب خارج کرده به این دلیل دیواره شان ضعیف است.
شریان هایی که به قلب نزدیک هستند تقریبا بزرگ بوده ولی با دور شدن از قلب کوچکتر می شوند. شریان های بزرگ بدن شامل شریان گردن، شریان ران و شریان مچ می باشند. با توجه به این که این شریان ها میان یک ساختار استخوانی و پوست قرار دارند برای لمس نبض بیمار استفاده می شوند.
همانطور که اشاره شد مویرگ ها کوچکترین اجزا در آناتومی سیستم گردش خون می باشند که در سطح مویرگی اکسیژن و مواد غذایی را از سلول های خونی به داخل سلول های بدن می فرستند و دی اکسید کربن و دیگر فراورده های دفعی از سلول های بافت به سلول های خونی ارسال می شود و بعد به ریه باز می گردد.
سیاهرگ یا وریدها نیز خون را به قلب باز می گردانند. خون ترکیبی از گلبول قرمز، گلبول سفید، پلاسما و پلاکت ها می باشد. گلبول قرمز اکسیژن را از ریه به طرف بافت های بدن می برد و دی اکسید کربن را به ریه ارسال می کند. گلبول های سفید هم با باکتری ها و دیگر ارگانیزم های به وجود آورنده بیماری مبارزه و آن ها را از بین می برند. پلاکت ها نیز شروع کننده فرایند انعقاد خون می باشند.
قلب
قلب توسط یک دیواره تقریبا عمودی به دو بخش راست و چپ تقسیم می شود. هر یک از این بخش های قلب نیز توسط یک دیواره افقی دریچه دار به دو حفره تحتانی و فوقانی دسته بندی می شود. حفره های تحتانی بطن و حفره های فوقانی را دهلیز می نامند.
دهلیز راست با بطن راست و دهلیز چپ با بطن چپ قلب از طریق دریچه ها ارتباط دارد. از این رو قلب دارای چهار حفره می باشد. دو حفره در بالا به اسم دهلیز و دو حفره در در پایین به اسم بطن راست و چپ. بخش راست قلب دارای خون سیاهرگی و بخش چپ خون سرخرگی دارد.
انواع گردش خون
در آناتومی سیستم گردش خون این فرایند به دو شکل گردش خون ریوی و گردش خون سیستمیک صورت می پذیرد. گردش خون ریوی به شکل یک حلقه از ریه ها عبور و در این بخش اکسیژن گیری می کند. در حالت سیستمیک به صورت یک حلقه در همه بخش های دیگر بدن جریان یافته و خون حاوی اکسیژن را در اختیار اندام ها قرار می دهد بعد خون فاقد اکسیژن را به قلب باز می گرداند.
دو نوع مایع توسط سیستم گردش خون در بدن جریان می یابد. خون و لنف. قلب و رگ های خونی سیستم قلبی عروقی را ساخته و رگ و لنف و گره های لنفاوی سیستم لنفاوی را به وجود می آورند. سیستم قلبی عروقی و سیستم لنفاوی با هم سیستم گردش خون را تشکیل می دهند.
در گردش خون سیستمیک قسمتی از دستگاه قلبی عروقی خون اکسیژن دار را از قلب به بدن رسانده و خون بدون اکسیژن را به قلب باز می گرداند. همواره سرخرگ ها خون را بدون توجه به اکسیژن دار بودن یا نبودن از قلب خارج و سیاهرگ ها خون را به قلب بر می گردانند.
در رگ های ریوی همانطور که اشاره شد عکس این جریان روی می دهد یعنی سرخرگ ریوی خون بدون اکسیژن را از قلب به ریه ارسال و سیاهرگ خون اکسیژن دار را از قلب به ریه می فرستد. خون در بدن به گردش درآمده و اکسیژن و مواد غذایی از خون به سمت سلول های اطراف مویرگ ها و دی اکسید کربن از سلول های مویرگی به درون خون انتشار می یابد.
در گردش خون ریوی قسمتی از سیستم قلبی عروقی خون فاقد اکسیژن را از قلب به ریه برده و خون اکسیژن دار را به قلب باز می گرداند. خون اکسیژن دار به دهلیز راست وارد شده و در درون بطن راست قلب جریان یافته و از آن جا از طریق سرخرگ های ریوی به ریه ارسال می شود.
سیاهرگ ریوی خون سرشار از اکسیژن را به دهلیز چپ قلب باز گردانده و بعد خون از دهلیز چپ به بطن چپ قلب رفته و از آنجا توسط سرخرگ آئورت به همه بدن می رسد. گردش خون ریوی از رگ های کرونر قلب تشکیل شده و خون را به عضلات قلب ارسال می کند.
در پایان این مطلب اگر علاقمند هستید با آناتومی سیستم لنفاوی و آناتومی سیستم عصبی آشنا شوید روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
