رشته مهندسی انرژی یکی از رشته های جدید در ایران محسوب می شود که ترکیبی از مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی و فیزیک می باشد. اگر مایلید تا برای ادامه تحصیل در دانشگاه این رشته را انتخاب کنید و اطلاعات بیشتری از این رشته مورد نیاز شما است با ادامه مطلب همراه ما باشید.
آشنایی با رشته مهندسی انرژی
مهندسی انرژی یا مهندسی سیستم های انرژی ترکیبی از درس های عملی و نظری برای تعلیم کارشناسان آزموده جهت طراحی، توسعه، مدیریت و بهره برداری از سیستم های استخراج، فراورش، تبدیل، انتقال، توزیع و مصرف انرژی می باشد. به عبارتی مهندسی انرژی یک رشته میان شاخه ای از مهندسی برق، مهندسی شیمی، فیزیک و مهندسی مکانیک می باشد.
این رشته جزو رشته های جدید در ایران به شمار می رود. با توجه به افزایش مصرف انرژی و تعاملات انرژی در سراسر دنیا منابع انرژی رو به اتمام بوده و به تدریج، آلاینده های بسیاری به محیط زیست وارد می شود. از این رو نیاز به نیروهای متخصص در حوزه های مرتبط به انرژی برای جلوگیری از این آسیب ها هر روز بیشتر احساس می شود.
مهندسی انرژی ترکیبی از فعالیت های تخصصی از جمله محاسبه، برآورد و اجرا بوده که به جهت رسیدن به اهداف یک سازمان مرتبط با انرژی صورت می پذیرد و تمرکز اصلی آن روی اجرای پروژه های صرفه جویی است. دانش آموخته این رشته می توانند در سازمان های دولتی و خصوصی با توجه به مهارت و تخصص شان مشغول به کار گردند.
پیشینه مهندسی انرژی
ایجاد این رشته در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از دهه ۱۹۷۰ میلادی با توجه به افزایش سریع قیمت انرژی و لزوم تعلیم نیروهای متخصص در زمینه های مختلف انرژی شروع شد. از میانه دهه ۱۹۷۰ میلادی و بعد از شوک بازار جهانی نفت، با توجه به پیچیده بودن مسائل و مشکلات قسمت انرژی و احساس نیاز بحرانی کشورها به تعلیم نیروهای متخصص برای یافتن راهکار مناسب در زمینه های مختلف انرژی به مرور به ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی در این راستا در امریکا، کشورهای بزرگ عضو اتحادیه اروپا و بعضی کشورهای آسیایی شروع شد.
در حال حاضر فرایند رو به رشد تقاضای انرژی از طریق توسعه سیستم های عرضه انرژی و بهره برداری از منابع انرژی فسیلی تامین می گردد. رشد سریع مصرف انرژی و سهم بیشتر انرژی های فسیلی در تامین انرژی مورد نیاز قسمت های مختلف مصرف کننده انرژی سبب تسریع روند پایان پذیری منابع انرژی فسیلی و پخش حجم بسیاری از مواد آلاینده در محیط زیست شده است.
از طرفی ارتباط گسترده بخش انرژی با تحولات مختلف فنی، اقتصادی، علمی و اجتماعی سبب می شود طراحی، توسعه و بهره برداری از سیستم های انرژی به طور بهینه انجام شود.
مهندسی انرژی در ایران
برای نخستین بار در سال ۱۳۷۳ دانشگاه علوم و تحقیقات تهران در رشته مهندسی انرژی اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا نمود. گروه مهندسی انرژی این دانشگاه که در دانشکده محیط زیست و انرژی قرار دارد ۴ گرایش در مقطع ارشد و یک گرایش در مقطع دکترا ارائه می دهد
در ادامه در سال ۱۳۷۶ ضرورت راه اندازی این رشته در شورای دانشگاه صنعتی شریف و شورای تحصیلات تکمیلی به تصویب رسید و مجوز رسمی آن در سال ۱۳۷۸ از شورای گسترش در وزارت علوم و تحقیقات و فناوری دریافت شد. به این ترتیب از مهرماه سال ۱۳۷۸ پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی انرژی در دانشگاه شریف صورت گرفت.
گروه مهندسی انرژی از سال ۱۳۸۱ به جذب دانشجویان دکترا در چارچوب گرایش تبدیل انرژی در مهندسی مکانیک اقدام کرد. در سال ۱۳۸۸ برنامه دوره دکترا مهندسی سیستم های انرژی در دانشکده مهندسی انرژی تصویب و از سال ۱۳۹۰ پذیرش دانشجو در این رشته شروع شد.
دانشگاه تهران هم با توجه به نیاز زیاد کشور به مهندسی این رشته و اهمیت و جایگاه بالای آن سیستم انرژی در دنیا در سال ۱۳۸۷ جذب دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی انرژی در گرایش فناوری، سیستم های انرژی و محیط زیست را شروع کرد.
ضمنا این دانشگاه در سال ۱۳۹۰ به جذب دانشجو دکترا هم در این سه گرایش اقدام کرد. دانش آموختگان این رشته در دانشگاه تهران بیشتر با توجه به دانش و سطح آموزش بالای این رشته اغلب برای ادامه تحصیل به بهترین دانشگاه های دنیا عزیمت می کنند. گفتنی است دانشگاه صنعتی قم و دانشگاه صنعتی قوچان هم برای اولین بار در مهر ۱۳۹۲ و دانشکده مهندسی انرژی و فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر از سال ۱۳۹۴ به جذب دانشجو در مقطع کارشناسی مهندسی انرژی اقدام کردند.
گرایش های مهندسی انرژی
مهندسی انرژی دارای سه گرایش زیر می باشد:
۱. سیستم های انرژی
در این گرایش دانشجو با فراگیری تکنیک های شبیه سازی سیستم های ترکیبی شامل چرخه تولید، توزیع و مصرف انرژی همانند سیستم های ترکیبی تولید حرارت و قدرت یا تولید همزمان و .. با هدف ارزیابی جایگاه حامل های انرژی گام تخصصی در راستای بررسی سیستم ها از دیدگاه مهندسی انرژی بر می دارد.
در ضمن مشکلات قسمت انرژی با دیدگاه سنجش فنی و اقتصادی پروژه ها گام بعدی و کامل کننده این تحقیقات می باشد. همچنین در گرایش سیستم های انرژی توسط قوانین اساسی علوم مکانیک، ترمودینامیک و برق قدرت به عنوان مبنای مدلسازی اولیه برای تراز انرژی سیستم ها جهت گیری فناوری های فعلی را به سمت بهینه سازی و حداقل نمودن مصرف انرژی می برد.
ضمنا می توان در مدیریت کلان قسمت انرژی، تصمیم گیری نهاد و سازمان های مربوط، دیدگاه های تلفیقی برنامه ریزی در صنایع و قسمت های انرژی از جمله وزارت نفت، وزارت نیرو کارامد باشد. همچنین مدیریت برنامه ریزی کشور با لحاظ کردن موضوعات فنی مرتبط با فرایند انرژی را یاری دهد.
۲. فناوری های انرژی
در این زمینه تحقیقاتی روش های مختلف طراحی مفهومی سیستم های تبدیل انرژی پیشرفته، سیستم های تولید همزمان برق و حرارت و برودت و ضمنا قابلیت انواع سیستم های انرژی تجدید پذیر توسط ابزارهای تحلیلی مختلف مانند مدل های برنامه ریزی ریاضی، مدلسازی دینامیک سیالات محاسباتی و انجام آزمایشات تجربی تحت بررسی قرار خواهد گرفت.
در ضمن دانش آموخته این رشته می تواند با شناخت انواع فناوری های پیشرفته انرژی و قابلیت های منابع انرژی تجدید پذیر در کشور علیرغم توسعه دانش فنی در این حوزه تدوین برنامه های توسعه استفاده از فناوری های نوین در کشور را هم بر عهده بگیرد.
۳. انرژی و محیط زیست
در این گرایش تحقیقاتی هم ارتباط متقابل انرژی و محیط زیست توسط ابزارهای تحلیلی همچون معادلات مکانیک سیالات، معادلات انتقال جرم و حرارت با در نظر گرفتن اثر مسائل اقتصادی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در ضمن مدل پخش انواع آلاینده ها توسط روش های مختلف دینامیک سیالات محاسباتی تحت بررسی قرار می گیرد و دانشجو می تواند با مطالعه و بررسی روش های بازیافت انرژی از ضایعات و پسماندها با توجه به مسائل زیست محیطی در حفظ و نگهداری از محیط زیست و کاهش آلودگی های محیطی نقش مهمی داشته باشد.
با توجه به این که قسمت عمده ای از آلودگی های محیط زیست ناشی از احتراق سوخت های فسیلی برای تامین انرژی است. اصول و روش های کاهش آلودگی های زیست محیطی و ارزیابی فنی اقتصادی آن ها از مهمترین موضوعاتی است که در این راستا مورد بررسی قرار می گیرد.
قانون ها و مقررات زیست محیطی، تجارت کردن، بهینه سازی مصرف آب و حفظ منابع آبی، تصفیه و استفاده از پساب های صنعتی، سیاست گذاری ساختاری و در نهایت اعمال استانداردهای زیست محیطی از مواردی هستند که در این گرایش مدنظر قرار می گیرند.
دروس مرتبط مهندسی انرژی
از جمله دروسی که در این رشته تدریس می شود عبارت است از:
- مبانی اقتصاد
- برنامه ریزی ریاضی پیشرفته
- تحلیل سیستم های انرژی
- مهندسی فرایند
- مدلسازی انرژی
- تحلیل جریان انرژی
- فناوری پینچ
- مهندسی پالایش نفت
- انرژی و محیط زیست
- تبدیل انرژی
- صنایع انرژی بر
- ممیزی انرژی
- مبانی تحلیل سیستم های انرژی
- تحلیل ریسک و قابلیت اطمینان
- طراحی سیستم های حرارتی
- ترمو دینامیک ۱ و ۲
- طراحی سیستم های تولید همزمان برق و حرارت
- مبانی انتگراسیون فرآیند
- توسعه بهینه سیستم های انرژی الکتریکی
- نیروگاه های حرارتی، هیدروژنی و خورشیدی
- مهندسی پالایش نفت
دانشگاه های مجری مهندسی انرژی در ایران
در سال ۱۴۰۲ دانشگاه و مراکز آموزشی معدودی به پذیرش ورودی جدید در این رشته اقدام کردند. نحوه پذیرش دانشجو در بیشتر این داشنگاه ها نیز بر اساس سوابق تحصیلی داوطلب بوده است. در ادامه فهرستی از برخی دانشگاه های مجری این رشته در سال ۱۴۰۲ کشور ارائه می شود:
- دانشگاه صنعتی قوچان
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر – تهران
- دانشگاه صنعتی قم
- موسسه غیر انتفاعی نبی اکرم (ص) – تبریز
- مرکز آموزش عالی لامرد
- موسسه غیر انتفاعی سینا – کاشان
- دانشگاه غیر انتفاعی علامه محدث نوری – نور ، استان مازندران
- موسسه غیر انتفاعی جامی – نجف آباد ، استان اصفهان
- موسسه غیر انتفاعی صنعتی فولاد – فولادشهر اصفهان
- موسسه غیر انتفاعی هدف – ساری
- موسسه غیر انتفاعی جهاد دانشگاهی – اصفهان
- موسسه غیر انتفاعی فخرالدین اسعد گرگانی – گرگان
- دانشگاه غیر انتفاعی صنعتی سجاد – مشهد
- موسسه غیر انتفاعی انرژی – ساوه
- موسسه غیر انتفاعی ارشاد – دماوند
- موسسه غیر انتفاعی پویا – یاسوج
- موسسه غیر انتفاعی اسرار – مشهد
- موسسه غیر انتفاعی پاسارگاد – شیراز
- موسسه غیر انتفاعی گیل – رودبار
- موسسه غیر انتفاعی احرار – رشت
بازار کار مهندسی انرژی
مهندسان این رشته در راستای تولید منابع انرژی در صنایع نفت، گاز و مصرف انرژی جدید با جمع آوری نیروهای آبی، خورشیدی و بادی فعالیت دارند. بعضی از این فعالیت ها، طراحی تجهیزات جدید و آزمایش آن ها، ایجاد راه های بهبود بهره برداری و استخراج نفت و کاهش آسیب های زیست محیطی و اقتصادی ناشی از استخراج منابع انرژی طبیعی است.
از جمله مراکزی که دانش آموختگان مهندسی انرژی در آن می توانند شاغل شوند عبارت است از:
- وزارت نفت
- وزارت نیرو
- شرکت های توسعه نیروگاه ها
- شرکت های خدمات انرژی
- شرکت های مهندسی انرژی صنایع نیروگاهی
- شرکت های طراحی سیستم های بهینه سازی مصرف انرژی در صنایع و ساختمان
- شرکت های طراحی سیستم های انرژی های تجدیدپذیر (توربین های بادی، سیستم‌های حرارتی و…)
- نهادهای تصمیم گیری در بخش انرژی کشور
- وزارت راه و شهرسازی
- شرکت بهینه سازی مصرف سوخت
- وزارت صنعت و معدن و تجارت
- سازمان انرژی های نو ایران
- سازمان حفاظت از محیط زیست
- سازمان انرژی اتمی ایران
- موسسه مطالعات بین المللی انرژی
- شرکت ملی نفت ایران
- وزارت راه و شهرسازی
- سازمان بهره وری انرژی
در پایان از همراهی شما با این مطلب سپاسگزاریم. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با رشته مهندسی عمران و رشته مهندسی پزشکی روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
