دسته ها
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

راهنمای خرید ساز دیوان و آشنایی با تاریخچه و اجزای این ساز

  • بهجت فلاح
  • ۱۶ اسفند ۱۴۰۱
  • ۰

ساز دیوان از جمله سازهای قدیمی ایران است که پیشینه آن به استان کردستان باز می گردد. این ساز نوعی ساز زهی-مضرابی بوده که معمولا به وسیله سرانگشتان یا مضراب پلاستیکی نواخته می شود. صدای این ساز بسیار سوزناک و دلنشین است. ساز دیوان دارای ۹ سیم بوده که در هر ردیف آن ۳ سیم وجود دارد. در این مقاله قصد داریم ضمن آشنایی با این ساز، اشاره ای به راهنمای خرید ساز دیوان داشته باشیم.

ساز دیوان نوعی ساز زهی- مضرابی بوده که توسط سر انگشتان (شرپه، شلپه) یا مضراب پلاستیکی نواخته می شود. از این ساز در کشور ترکیه به باغلاما نیز یاد می شود. دیوان از نظر ساختار ظاهری از خانواده ساز تنبور بوده و مقداری از آن بزرگ تر می باشد. علاوه بر کردستان ترکیه، استفاده از این ساز در کردستان ایران، کردستان سوریه و کردستان عراق نیز رواج دارد. با این حال شباهت فرهنگی کردستان ایران، کردستان عراق و کردستان ترکیه موجب رواج ساز دیوان در مناطق مذکور شده است. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا شما را با تاریخچه، ویژگی ها، ساختار و راهنمای خرید ساز دیوان آشنا کنیم.

آشنایی با تاریخچه ساز دیوان

پیشینه ساز دیوان به چیزی در حدود ۴۰۰ سال پیش در شهر فیرورق از توابع خوی باز می گردد. بیشترین رواج این ساز اصیل ایرانی در کشور ترکیه و در میان اقوام ترک آناتولی است. ساز دیوان در اندازه های مختلفی ساخته شده که کوچک ترین سایز آن “جرا” نام دارد. “باغلاما” اندازه متوسط این ساز است و “دیوان” در مقایسه با دو نوع دیگر بزرگ تر بوده و دسته بلندتری دارد. هم چنین کاسه دیوان از ساز سه تار بسیار بزرگ تر است. ۹ سیم داشته و هر کدام از ردیف های آن ۳ سیم دارد. ساز دیوان دارای ۳ ری یا پرده می باشد.

جالب است بدانید به دلیل بزرگ بودن کاسه ساز دیوان، امکان ساخت آن به صورت یک تکه وجود ندارد. به همین خاطر معمولا به شکل پروانه ای و با چسباندن قسمت های هلالی شکل چوب خم شده ساخته می شود. به طور معمول جنس چوب این ساز از گردو، توت سیاه یا گلابی می باشد. دیوان دارای دسته ای کشیده و بلند است و از صدایی بسیار گیرا و بلند برخودار می باشد.

راهنمای خرید ساز دیوان (باغلاما)

اجزای سازنده ساز دیوان

  • کاسه طنینی بزرگ: کاسه این ساز بسیار بزرگ بوده و به صورت پروانه ای با چسباندن بخش های هلالی شکل چوب ساخته می شود. جنس آن از چوب درخت گلابی، توت سیاه، سرخ دار یا گردو می باشد.
  • گوشی: محل قرارگیری گوشی ها بر روی سر دسته ساز می باشد. این ساز دارای ۷ عدد گوشی بوده که ۳ گوشی در قسمت کناره ها و ۴ گوشی بر روی صفحه گوشی ها قرار دارد. به طور معمول کوک سیم ها که به دور گوشی ها پیچیده شده اند، توسط گوشی ها انجام می شود.
  • دستان: دستان معمولا بر روی دسته ها بسته شده و متشکل از سیم های نایلونی می باشد.
  • سیم ها: دیوان دارای ۹ سیم است که معمولا به ۳ ردیف ۳ سیمی تقسیم شده است. جنس سیم های ساز دیوان از فولاد می باشد.
  • دسته: دسته ساز دیوان در مقایسه با باغلاما بسیار بلند است. دسته ساز به دلیل فشار انگشتان دست نوازنده باید استحکام زیادی داشته باشد. ساز دیوان متشکل از ۲۴ پرده بوده که به راحتی قابل جابجا شدن هستند.
  • خرک ساز: منظور از خرک ساز قطعه بسیار ظریف با شیارهای کم عمق است که قابل نصب بر روی صفحه کاسه می باشد. این قسمت کمک می کند فاصله سیم ها از یکدیگر کم و مشخص باشد. خرک جنسی از عاج فیل، چوب یا استخوان دارد.
  • شیطانک: شیطانک قطعه ای باریک و کوچک است که بین دستان و سرپنجه قرار می گیرد.
  • سیم گیر: سیم گیر در قسمت انتهایی صفحه و روی کاسه واقع شده که محل عبور سیم ها می باشد. در حقیقت سیم گیر سیم ها را در میان شیارها نگه می دارد تا ثابت بمانند.
  • مضراب: مضراب ها از جنس پلاستیک بوده و به منظور نواختن مورد استفاده قرار می گیرند.

راهنمای جامع خرید ساز دیوان

مهم ترین اصول یادگیری ساز دیوان چیست؟

اصل مهم در یادگیری تمام سازها انتخاب ساز مناسب می باشد. در حال حاضر ساز دیوان انواع مختلفی دارد که هرکدام از ساختار و جنس متفاوتی برخوردار می باشند. یادگیری این ساز زیبا و گوش نواز توسط استادی مجرب و متخصص علاوه بر سرعت یادگیری، انگیزه هنرجو را بیشتر خواهد کرد. از مهم ترین اصول یادگیری ساز دیوان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  •  مبل و میز
  •  آرون گروپس
  • نت خوانی
  • همراه گروه
  • چگونگی گرفتن ساز در دست
  • شناخت اجزای سازنده ساز
  • کوک دیوان
  • نوازندگی دیوان

راهنمای خرید ساز دیوان ترکی

بزرگ ترین نوازندگان ساز دیوان چه کسانی هستند؟

با وجود این که دیوان سازی ایرانی است، اما از محبوبیت زیادی در میان اغلب کشورهای کردنشین همسایه برخوردار است. نواختن این ساز در بیشتر مراسمات مذهبی و آیینی این مناطق مرسوم است. بزرگ ترین نوازندگان این ساز عبارتند از:

  • احمد کوچ
  • اورهان گنجه بای
  • اردال ارزینجان
  • دیار درسیم
  • ارکان اوغور
  • دسکو هرکی
  • نشئت ارتاش
  • ارول پارلاک
  • عثمان آکیول
  • چتین آکدنیز

چه تفاوت هایی میان ساز دیوان و ساز باغلاما وجود دارد؟

اگرچه بسیاری از افراد باغلاما و دیوان را یکی می پندارند، اما میان این دو ساز تفاوت هایی وجود دارد. زادگاه و اصالت هر دو ساز به یک منطقه باز می گردد. با این حال صدای سازها و ظاهر کلی آن ها بی شباهت به یکدیگر نیست. در حقیقت دیوان نوعی ساز باغلاما با دسته بلندتر و کاسه بزرگ تر می باشد. تفاوت این دو ساز به نحوه نواختن آن ها باز می گردد. معمولا دیوان توسط مضرابی پلاستیکی نواخته می شود. در حالی که مضراب باغلاما از جنس چوبی یا پلاستیکی بوده و گاهی با سر انگشتان نواخته می شود.

چگونگی نواختن ساز دیوان

نگاهی به راهنمای خرید ساز دیوان

چنانچه علاقمند به نواختن ساز دیوان می باشید، بهتر است در انتخاب ساز مناسب دقت کنید. راهنمای خرید ساز دیوان از این جهت اهمیت دارد که نوازنده را در انتخاب ساز بهتر راهنمایی می کند. از این رو بهتر است با کمک فردی مجرب و تخصص نسبت به خرید ساز دیوان اقدام کنید. نخستین گام در خرید ساز، ساخت ساز و کیفیت صدای آن می باشد. این مهم کمک می کند که با انگیزه بیشتری از نواختن لذت ببرید. توجه داشته باشید اگر به عنوان فردی تازه کار تصمیم به آموختن و نواختن ساز دیوان دارید، خرید سازی گران قیمت لزومی ندارد.

بهتر است خرید ساز خود را با توجه به سطح مهارت خود انجام دهید. در حقیقت طبقه بندی اغلب سازها براساس سه دسته مشقی، نیمه حرفه ای و حرفه ای صورت می گیرد. طراحی هرکدام از این سازها با توجه به نیاز نوازنده می باشد. ساز باغلاما که اندازه ای کوچک تر از ساز دیوان دارد، از صدایی دلنشین برخوردار است و بی شباهت به ساز قوپوز آذری نیست. اما اندازه دیوان از باغلاما بزرگ تر بوده و از صدای بسیار گرمی برخوردار است. شایان ذکر است این ساز اغلب در ایران تولید نمی شود و قیمت آن ارتباط مستقیمی با مارک و جنس ساز دارد.

منبع : آرگا


مطالب مرتبط
مطالب داغ
همچنین ببینید
مشاهده دیدگاه های این مطلب
دیدگاه های مطلب
۰ دیدگاه برای این نوشته

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *