هنر از هر نوعی، از دیرباز در زندگی انسان‌ها جای داشته است. گچبری از زیرشاخه‌های هنر معماری است که تا به الان محبوبیت خود را حفظ کرده است. در هر دوره‌ی زمانی و هر منطقه، هنر گچبری دستی نقش و نگار مخصوص به خود را داشته است. معماری ایرانی یکی از برجسته‌ترین معماری‌ها در جهان است که معماران خارجی بسیاری در طول تاریخ از آن الهام گرفته‌اند. امروزه نیز هنر گچبری ایرانی در دیزاین داخلی بسیاری از خانه‌ها به شیوه‌های مختلف صورت می‌گیرد. با خلق کنده‌کاری‌های به‌ظاهر ساده بر روی گچ، تحولی زیادی در دکوراسیون داخلی خانه ایجاد می‌شود.
گچبری چیست؟
قبل از اینکه با انواع گچبری دستی آشنا شویم، به تعریف دقیق‌تر این هنر معماری می‌پردازیم. هنر کنده‌کاری و بریدن بر روی گچ را “گچبری” یا “گچکاری” می‌گویند. ویژگی چسبندگی و شکل‌پذیری گچ سبب کنده‌کاری آسان می‌شود و می‌توان آن را در هر محیط و ساختاری اجرا کرد. گچ، ماده اصلی به‌کار رفته در این هنر است و به دلیل ارزانی، زیبایی و کاربرد آسان، استفاده از آن در هنرهای تزئینی، بسیار پرطرفدار است. مهارت و تخصص گچکار در استفاده از ابزارهای گچبری، تضمین‌کننده یک طرح گچی بی‌نظیر و خاص است.
گچبری دستی چیست؟
گچبری دستی از سنتی‌ترین شیوه‌های گچکاری از زمان گذشته تا امروز است. تمامی مراحل گچبری از صفر تا ۱۰۰ با دستان گچکار انجام می‌شود. گچکار در ابتدا با مخلوط کردن آب و گچ، خمیری انعطاف‌پذیر را درست می‌کند و سپس با کمک ابزارهای مخصوص طرح‌های موردنظر را ایجاد می‌کند. در گچکاری دستی برای ایجاد طرح و نقش زمان محدود است چراکه گچ پس از مدتی سفت خواهد شد و دیگر امکان کار بر روی آن وجود ندارد. درنتیجه، مهارت گچکار در زمینه مخلوط کردن آب و گچ به نسبت‌های دقیق و استفاده از ابزارها بسیار مهم است.
چه لوازمی در گچبری دستی استفاده می‌شود؟
در گچکاری مانند سایر هنرهای معماری نیازی به ابزارهای پیچیده و گران‌قیمت نیست:
- ماله: اولین و ضروری‌ترین ابزار کار برای گچبری، ماله است و از آن برای پخش کردن گچ استفاده می‌کنند.
- بومخوار: برای تمیز کردن زمینه کار و بوم از بومخوار استفاده می‌شود.
- وردنگی: این ابزار نوعی قلم در هنر گچبری دستی است و کاربرد آن در خط انداختن بر روی گچ است. درواقع عمل خط انداختن، باعث می‌شود گچکار پس از آن به‌سادگی عمل برش را انجام دهد.
- دَمبُر: دمبر ظاهری شبیه به چاقو دارد و نوک آن بسیار تیز و بُرنده است. کاربرد اصلی این ابزار بریدن گچ و ایجاد برجستگی یا فرورفتگی است. زیبایی نهایی نقش و طرح گچبری ارتباط مستقیمی با مهارت گچبر در استفاده از دَمبُر دارد.
- قلم بومگِرد: گچبر برای ایجاد لبه‌های قاشقی و گرد بر روی دیوار و سقف از قلم بومگرد استفاده می‌کند.
گچبری سنتی چه نوع سبکی است؟
گچبری سنتی را معمولاً در معماری خانه‌های قدیمی پیدا خواهید کرد. در گذشته برای خلق طرح‌های مختلف در سقف و دیوار از هنر گچبری دستی استفاده می‌کردند. گچبری کلاسیک شامل نقوش و طرح‌های پر رنگ و لعاب با جزئیاتی ظریف و شلوغ است. در سبک سنتی، رنگ‌آمیزی گچبری‌ها اهمیت خاصی داشت. کنده‌کاری‌ها معمولاً با رنگ‌های قرمز، سبز و طلایی مزین می‌شدند.
سبک گچبری معرق: این سبک از گچبری سنتی بسیار خاص است و نیاز به مهارت زیادی دارد. در گچبری دستی معرق، گچکار ملات گچ رنگی را برش و هر برش را مانند تکه‌های پازل در کنار هم قرار می‌دهد. درنهایت، برای یکدست شدن طرح، مقداری ملات گچ سفید در پشت گچبری‌ها ریخته می‌شود.
سبک گچبری هشته یا برهشته: برهشته تلفظ سنتی کلمه «برجسته» است و به خلق نقوش و طرح‌های برجسته در هنر گچبری سنتی اشاره دارد.
سبک گچبری لایه‌ای: این سبک از گچبری دستی نیز بسیار جذاب و خیره‌کننده است. در این سبک، هر لایه از گچ، دارای رنگ متفاوتی است و بعد از کشیدن لایه‌ها، گچکار با ابزارهای گچبری طرح موردنظر را خلق می‌کند.
سبک گچبری کلوخی: این نوع سبک را بیشتر در کاخ‌ها و عمارت‌های دوره قاجار به‌خصوص، دوره ناصرالدین‌شاه می‌توان دید. ویژگی سبک گچبری کلوخی وجود برجستگی‌ها بیش از حد و اغراق‌آمیز آن است.
سبک گچکاری مدرن چیست؟
امروزه سبک گچکاری مدرن را می‌توان در معماری داخلی آپارتمان‌ها و ساختمان‌های اداری دید. در سبک مدرن به‌جای استفاده از نقش‌های سنتی گل، مرغ و رنگ‌های شاد، تمرکز بر روی طرح‌هایی با خطوط راست و زاویه قائم یا خطوط منحنی است. در گچبری دستی مدرن هدف تنها خلق زیبایی بر روی سطوح نیست، بلکه از آن برای پنهان کردن اشکالات ساخت و فضای بی‌استفاده نیز بهره می‌برند. همچنین ترکیب گچبری با نورپردازی از شیوه‌های پرطرفدار سبک مدرن است که به‌وفور در معماری داخلی فضاها استفاده می‌شود.
در انتخاب نوع گچبری به چه نکاتی باید توجه کرد؟
همان‌طور که اشاره کردیم، سبک و الگوهای مختلفی برای گچبری دستی وجود دارند. علاوه بر سلیقه در انتخاب سبک و طرح، باید به نکات مهم دیگری نیز توجه کرد:
توجه به ارتفاع سقف
برای سالن‌هایی با سقف بلند و پنجره‌های قدی، بهترین سبک گچبری دستی، طرح‌های شلوغ و سنگین است تا شکوه فضا را چندین برابر کند. برای فضاهایی با سقف‌های کوتاه‌تر بهتر است از طرح‌های مدرن و ساده با خطوط منحنی یا قائم استفاده شود.
متراژ داخلی فضا
متراژ داخلی فضا، معیار تعیین‌کننده‌ای در انتخاب سبک گچکاری است. معماران در فضاهایی کوچک معمولاً از گچبری‌هایی با نقوش ظریف و مینیمال استفاده می‌کنند.
طرح کلی دکوراسیون
زمانی که دارید طرح و سبک گچبری دستی خود را انتخاب می‌کنید، باید یک طرح کلی از دکوراسیون فضا را نیز در ذهن خود داشته باشید. درواقع برای انتخاب سبک گچکاری علاوه‌بر سلیقه باید طراحی دیزاین داخلی را نیز دخیل کرد. برای فضاهایی با دکوراسیون مدرن، سبک گچکاری مدرن نیز پسندیده‌تر است.
رعایت تناسب در استفاده از گچبری‌ها
از افراط و تفریط در استفاده از گچبری‌ها پرهیز کنید. یک یا دو طرح گچبری را انتخاب کنید و آن را در فضاها و گوشه‌های مورد نظر اجرا کنید. تناسب و هماهنگی گچکاری، زیبایی بیشتری به طراحی داخلی محیط خواهد داد.
انتخاب رنگ هماهنگ با فضای داخلی
اگر به گچبری دستی با سبک سنتی علاقه دارید، می‌توانید از رنگ نیز برای جلوه بیشتر طرح‌ها استفاده کنید. دقت کنید که رنگ‌ها را متناسب با طرح و سبک کلی دکوراسیون انتخاب کنید. گچبری با رنگ‌های خاص حس اصالت بیشتری به فضا می‌بخشد.
گچبری سقف، محبوب‌ترین سبک گچکاری
گچبری سقف از رایج‌ترین گچکاری‌ها در معماری داخل ساختمان است. گچکاری سقف را بسته به سلیقه سفارش‌دهنده می‌توان به‌صورت سنتی، مدرن یا پیش‌ساخته انجام داد. در گچبری دستی سنتی از طرح‌های شلوغ و برجسته بیشتر استفاده می‌شود، اما در سبک مدرن تمرکز بر نقوش با طرح‌های ساده است. در سبک مدرن گچبری سقف به‌جای استفاده از رنگ از خطوط منحنی استفاده می‌کنند.
برای ایجاد جلوه بصری به فضا می‌توان از گچبری‌های ساده در مرکز سقف و حاشیه دیوارها استفاده کرد. گچکاری هنر ظریفی است که همیشه در معماری خانه‌های ایرانی استفاده شده است. شما می‌توانید انواع سبک‌های مدرن و سنتی را برای فضای خود انتخاب کنید.
جهت هماهنگی و بازدید و مشاوره رایگان با استاد رضا پارسائی در تماس باشید موبایل : ۰۹۱۲۱۶۷۵۶۰۱
منبع : آرگا
