ساختار لباس ضد حریق یا مقاوم در برابر آتش چگونه است؟

لباس هایی که برای آتش نشانان یا دیگر افرادی که در صنایع نفتی، گازی و … در نظر گرفته می شوند باید ضد حریق یا مقاوم در برابر حریق باشند. جهت آشنایی با ساختار لباس ضد حریق با ادامه این مطلب همراه ما باشید.

  

ساختار لباس های ضد حریق یا مقاوم به حریق

در صنایعی که نیروهای انسانی آن ها در معرض شرایط خطرناک یا خطرات محیط کار مانند حریق قرار دارند ، استفاده از نوع خاصی لباس محافظتی جهت اطمینان از امنیت و حفاظت شخصی، توسط پرسنل ضروری می باشد. این قوانین و سطوح حمایتی که در مشاغل متعدد رعایت می شود، تحت تاثیر استانداردهایی می باشد که توسط مقامات محلی کشورهای مختلف وضع می شوند.

از این رو نیاز به پوشیدن لباس های حفاظتی مانند لباس های ضد حریق یا مقاوم به حریق  در صنایعی مانند نفت، گاز، برق، معدن، جوشکاری، صنایع تولیدی و … در حال افزایش می باشد. همانطور که می دانید آتش نشانان با خطر روبرو می شوند و به دل آتش می زنند تا جان و مال مردم را نجات دهند. در این میان باید لباس هایی به تن داشته باشند که خطری آنها را تهدید نکند.

این تصور که تنها خطری که آتش نشانان با آن روبرو هستند آتش می باشد باید اشاره کرد که وظایف آتش نشانان گسترده تر از این بوده و بنابراین لباس هایی که برای آن ها در نظر گرفته شده نیز متنوع بوده و بر اساس شرایطی که در آن قرار دارند، استفاده می شود. در ادامه مطلب با ساختار لباس ضد حریق و ویژگی های لباس مخصوص آتش نشانان آشنا می شوید.

ساختار لباس ضد حریق

پیش از پرداختن به ساختار لباس ضد حریق باید گفت که این لباس محافظتی خاص که به آن لباس ضد آتش یا مقاوم به آتش اطلاق می شود ، فقط یک لباس محافظتی نبوده بلکه شامل لوازم جانبی دیگری نظیر دستکش، چکمه و کلاه ایمنی هم می شود. نماد FR به خصوصیات مقاومت در مقابل حریق یا شعله و خصوصیات حرارتی لباس ها اشاره می کند.

پارچه این لباس می تواند در مقابل سوختن یا ذوب شدن در اثر حریق و آتش مقاومت کند و حتی بعد از حذف منبع احتراق نیز خود به خورد خاموش گردد. افراد شاغل در چنین صنایعی به لباس های مقاوم به آتش، FRC می گویند. اساسا برای تهیه  لباس مقاوم به حریق  از دو نوع پارچه استفاده می شود که تحت عنوان پارچه FR «ذاتی» یا عمل آوری شده از یکدیگر متمایز می گردند.

پارچه نوع اول، پارچه طبیعی یا مصنوعی بوده که بعدا با ترکیبات مواد شیمیایی ضد حریق تحت عمل آوری قرار می گیرند. این عمل سبب شده تا این پارچه ها در نهایت مقاوم به آتش شوند. ولی پارچه های ذاتا FR از الیافی ساخته می شوند که در برابر آتش مقاوم بوده و این مقاومت با مهندسی ترکیبات بازدارنده در ساختار مولکولی الیاف عجین و سرشته شده است.

مسئله ای که به یک تغییر شیمیایی دایمی در درون هسته توخالی الیاف سبب شده و در نهایت موجب تولید یک پارچه کاملا جدید با مشخصات FR می گردد. با این وجود، کیفیت مقاومت هر نوع پارچه در برابر  حریق به عواملی مانند بافت، ساختار، وزن و استحکام پارچه یا مواد بازدارنده ای که در عمل آوری پارچه ، استفاده شده اند، بستگی دارد.

از این رو فاکتورهای مختلفی در ارزیابی شیوه مقاومت پارچه با لباس FR در برابر حریق نقش دارند. بعضی از این فاکتورها عبارتند از کیفیت ساختار پارچه، کیفیت الیاف استفاده شده برای تولید پارچه، مقاومت بازدارنده های ضد حریق مورد استفاده در عمل آوری پارچه و اقدامات مراقبتی و احتیاطی زمان شستشو و خشک شویی این لباس ها می باشد.

گاه به لباس مقاوم در برابر حریق، لباس ضد حریق نیز اطلاق می شود. کاری که زیاد معمول نبوده و از لحاظ فنی هم درست نیست. قابل ذکر است یکی از موادی که در تولید لباس نسوز مورد استفاده قرار می گیرد، پنبه نسوز یا آزبست می باشد که در برابر آتش مقاومت زیادی دارد.

آزبست ، ترکیبی از سیلیکات های معدنی نظیر سیلیکات منگنز و سیلیکات آهن با ترکیبات پیچیده الیافی و کریستالی است. لایه خارجی و پوشش روی لباس نسوز دارای جنس کولار آلومینیومی بوده و این خاصیت آینه بودن آن، سبب انعکاس پرتو و تشعشعات حرارتی و جذب گرما می شود.

ویژگی لباس مخصوص آتش نشانان

همانطور که می دانید ، آتش نشانان غالبا با آتش سر و کار زیادی دارند از این رو باید لباس های مخصوصی داشته باشند که حرارت را منعکس و از جنس الیاف نسوز درست شده باشد ولی باید اشاره کرد که این فقط بخشی از خصوصیات لباس آتش نشانی می باشد. از دیگر ویژگی های لباس مخصوص آتش نشانان موارد زیر می باشند.

• لباس مخصوص آتش نشانی باید در برابر اجسام برنده و تیز مقاوم باشد و از مانع از ورود رطوبت یا آب شود.
• وزن مناسبی داشته که هنگام کار با آن، فرد با سختی روبرو نشود. معمولا وزن لباس مخصوص آتش نشانی دو کیلو ۴۰۰ گرم است.
• در برخی قسمت های لباس ، پارچه شب رنگ دوخته شده باشد تا در شرایط خطرناک دیده شوند.
• سایز لباس مخصوص آتش نشانی باید در اندازه های مختلف باشد تا هر آتش نشان دقیقا طبق سایز خود لباس به تن نماید. باید آستین لباس ، مماس بر مچ دست بوده تا خطری ایجاد نشود.
• لایه داخلی لباس باید طوری باشد که انتقال هوا به خوبی صورت گرفته و حداقل تعریق آتش نشان را به دنبال داشته باشد.
• در قسمت بیرونی لباس آتش نشانی باید جیب دوخته شده باشد تا آتش نشان بی سیم و تجهیزات مورد نیازش را در آن قرار دهد.

انواع لباس آتش نشانان

پس از این که با ویژگی لباس مخصوص آتش نشانان آشنا شدید در این بخش به انواع لباس آتش نشانان می پردازیم.

۱. لباس عملیاتی در حریق

لباسی که بیشترین استفاده را دارد لباس عملیاتی در حریق می باشد. همه آتش نشانان در مقابله با حریق، این لباس را می پوشند. این لباس کار عملیاتی از شلوار و اورکت تشکیل شده که به طور جداگانه و تکه ای یا سرهم و یکسره می باشد. لباس عملیاتی آتش نشانان، به طور معمول سه لایه دارد و از جنس الیاف نسوز است تا در مقابل شعله و حرارت مقاوم باشد.

جنس لایه داخلی این لباس از گورتکس بوده که سبب جریان هوا شده و تعریق آتش نشان را کاهش می دهد. همه لباس های عملیاتی آتش نشانان باید مجهز به استانداردهای جهانی مخصوص آتش نشانی باشد زیرا در صورت نداشتن کیفیت مناسب، آتش نشان با خطر مرگ روبرو می شود.

رنگ لباس آتش نشان عملیاتی متنوع بوده ولی قرمز، نارنجی، زرد، طوسی و سورمه ای معمول ترین آن است. افرادی که به دل آتش می زنند رنگ قرمز و نارنجی به تن دارند و سایر افراد بخش پشتیبانی معمولا دارای لباس های به رنگ سورمه ای و طوسی هستند.

۲. لباس عملیاتی تماس با حریق

لباس کار آتش نشانانی که با حریق مقابله می کنند و آتش نشانی که باید وارد حریق شود و آتش را لمس کند، متفاوت است. این لباس کار حداکثر ایمنی را داشته تا علیرغم نسوز بودن از بخش های دیگری مانند صورت و دست و پای فرد هم محافظت کند. کلاه ایمنی، اورکت و شلوار، دستکش،کفش مناسب در ساختار این لباس دیده می شود که البته الیاف آن ضد گرما بوده و نسوز است.

جنس این لباس از آلومینیوم فایرتکس و فایبرگلاس نسوز بوده که تا حدود زیادی حرارت را منعکس می کند. نوع دیگری از لباس آتش نشانی در این شکل وجود دارد که از الیاف نسوز تولید شده ولی کارایی تماس با حریق را نداشته و فقط برای عبور آتش نشان از آتش مناسب می باشد.

۳. لباس برای عبور از محیط های دارای الکتریسیته

در صورتی که محیط قرار گیری آتش نشان در عملیات با خطر برق گرفتگی همراه است. این لباس به طور ایمن، الکتریسیته را به زمین منتقل می کند.

۵. لباس برای محیط مرطوب خطرناک

این لباس کار نیز که به شکل یکسره یا اورال می باشد، همانند لباس کار مقاوم در برابر الکتریسیته می باشد. این لباس دارای دستکش مخصوص، کلاه و چکمه است که در محیط های با بخارات سمی و اسیدهای خطرناک ، ایمنی فرد را تضمین می کند.

نکته:

همه اجزای لباس آتش نشانان این بافت ها را شامل می شود. شلوار، تی شرت، لباس های یکسره و .. ضمنا جنس کفش ها هم چرم ضد حریق بوده و با نخ کولار دوخته می شود. دستکش ها نیز از چرم نرم یا نومکس ساخته شده و کلاه ایمنی از جنس پلاستیک مقاوم در مقابل حرارت تولید شده و از کولار یا نومکس جهت محافظت از گوش ها استفاده می گردد.

در ضمن علیرغم سبک و انعطاف پذیری ، کولار موجب افزایش دوام، استحکام لباس و مقاومت در مقابل خراش می گردد. کولار پنج برابر از فولاد قوی تر بوده ولی وزنی معادل آن دارد. نومکس آثار شگفتی به همراه دارد زیرا هنگام داغ شدن، ضخیم شده از این رو می تواند بین آتش با پوست مانعی ایجاد کند.

تفاوت لباس ضد حریق و لباس مقاوم به حریق

لباس محافظتی واقعی همواره در برابر آتش با شعله مقاوم است و از اصطلاح ضد حریق فقط در پاره ای اوقات برای توصیف این لباس استفاده می شود. ولی اهالی صنعت معمولا این اصطلاح را به کار نمی برند زیرا که این امر می تواند گمراه کننده باشد. از این رو لباس ضد حریق در واقع همان لباس مقاوم به آتش است.

اصطلاح لباس ضد حریق، به نوع خاصی از لباس اشاره داشته که نه می سوزد و نه آتش می گیرد. ولی این صحت ندارد. یک لباس مقاوم به آتش هر چند به طور قطع می تواند در مقابل حریق و حرارت مقاوم باشد و خطر صدمات احتمالی ناشی از سوختن پوست را کاهش دهد ولی اگر منبع آتش از بین نرود، ممکن است بسوزد.

تنها پارچه ای که حقیقتا ضد حریق می باشد، پارچه شیشه ای است که صد درصد از الیاف شیشه ای بسیار ظریف ساخته شده و به آن شیشه بافته شده یا فایبرگلاس اطلاق می شود. قابل ذکر است که کیفیت پارچه از مقاومت زیاد آن در مقابل حرارت و گرما (بالاتر از ۱۱۲۱ درجه سانتی گراد) ناشی می شود و این عامل است که سبب شده تا پارچه ضد حریق شود.

با این وجود از فایبرگلاس تنها برای ساخت منسوجات FR با کارکرد زیاد مانند پتو و پرده استفاده می شود نه لباس های محافظت شخصی. از این رو تاکنون عملکرد لباس های فایبرگلاس در مقابل مخاطرات محیط کار، در محیط های واقعی تحت ارزیابی قرار نگرفته است.

آن طور که اشاره شد همه لباس های مقاوم به آتش در مقابل سوختن و گرما تاب آورده ولی همچنان احتمال می رود در صورت قرار گرفتن مستقیم در معرض آتش ، سوخته و از بین روند. لباس های مقاوم در برابر حریق، باید بتوانند طبق استانداردهای انجمن بین المللی حفاظت در برابر آتش، ریسک صدمات را به ۵۰ درصد تقلیل دهند.

تنها در این حالت است که این لباس ها می توانند آزمون انطباقی را طی کنند. از این رو هر نوع تضمینی درباره بازدارندگی پارچه در برابر آتش از طرف تولید کننده پارچه به معنای بهبود مقاومت پارچه در مقابل حریق و حرارت است. به این ترتیب، طبق استانداردهای تعیین شده، حضور گواهی بازدارندگی شعله تایید کننده مقاومت پارچه در برابر آتش و حریق خواهد بود. و از لحاظ انطباق جهت به حداقل رساندن آتش سوزی و خاموش شدن خودکار در هنگام حذف منبع آتش تست شده است.

پارچه مقاوم به حریق، که گاهی به پارچه ضد حریق نیز شناخته می شود پارچه ای است که با مواد ضد حریق عمل آوری شده تا بتواند در برابر آتش و حرارت مقاوم باشد. پارچه ها حتی اگر در مقابل حریق مقاوم باشند باز هم به خودی خود ضد حریق نخواهند بود.

ناگفته نماند برخی از مواد عمل آوری نشده مانند ابریشم و پشم به طور طبیعی در برابر آتش مقاوم هستند. این مواد به فقط به سختی مشتعل می شوند بلکه خود بخود نیز خاموش می گردند. در صورتی که موادی مانند پنبه و لینن به سرعت شعله ور شده و دائما حریق آن ها نیز گسترش می یابد. با این حال الیاف مصنوعی مانند برخی پلی استرهای خاص خیلی دیر شعله ور شده و ممکن است خود به خود خاموش شوند.

در حقیقت این الیاف به جای سوختن، ذوب می شوند. ازاین رو بهتر است به یاد داشته باشید پارچه هایی که از ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی مانند مخلوط پلی استر- پنبه ساخته می شوند، کارایی خوبی نداشته زیرا به خاطر ترکیب ویژگی های احتراقی الیاف طبیعی و خاصیت ذوب شدگی الیاف مصنوعی، مستعد سوختن سریع و افزایش دامنه آتش سوزی می باشند. به این ترتیب در هنگام آتش سوزی ، آسیب های زیادی را به همراه می آورند.

در صورت تمایل برای دانستن تاریخچه آتش نشانی ایران و جهان،  انواع کاربرد پنبه نسوز و  انواع عایق حرارتی ساختمان روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا