معرفی پرطرفدارترین صنایع دستی ایران

ایران به عنوان سرزمینی وسیع، هزاران هنر دستی و آثار هنری را ارائه می دهد که فرهنگ پربار ایرانی را تجلی می دهد. معرفی همه صنایع دستی ایران در یک کارنامه کوتاه کار آسانی نیست، اما در اینجا با تعدادی از پرطرفدارترین صنایع دستی ایران که در دنیا از شهرت بالایی برخوردار هستند، مطالعه خواهید کرد.

پرطرفدارترین صنایع دستی ایران کدامند؟

در صنایع دستی هر شهر و کشوری می توان فرهنگ و تمدن آن شهر و کشور می باشد. ایران از جمله کشورهای است که آثار بسیار متنوع، فاخر و  ارزشمندی در این زمینه را دارد که از جمله آن ها می توان به هنر زیبای میناکاری، خاتم کاری، قلم زنی، قالی بافی، مینیاتور، ظروف سفالی، ترمه بافی و بسیاری دیگر از این صنایع زیبا و بی نظیر اشاره کرد. در ادامه به معرفی پرطرفدارترین صنایع دستی ایران پرداخته ایم.

• خاتم کاری

خیمه سازی با چوب، فلز، استخوان خاتم کاری می نامند که به عنوان یکی از نفیس ترین صنایع دستی ایران به شمار می آید. هنر خاتم کاری قطعات کوچک چوب، استخوان یا فلز بر روی سطوح مختلف است. نقش های خاتم‌کاری به مانند اشکال هندسی به‌ویژه ستاره‌ای است که در این هنر دست‌ساز ایرانی با چوب‌های نازک به مانند چوب آبنوس، ساج، پرتقال و گل رز، برنج در قسمت‌های طلایی، استخوان شتر و قطعات سفید آن تولید می‌شود. در ادامه نیز میله‌ها در تیرهای مثلثی که خودشان به ترتیبی دقیق چسبانده می‌شوند جمع می‌شوند تا استوانه‌ای هندسی شکل به مانند یک ستاره شش‌ شاخه که در یک شش ضلعی قرار دارد، ایجاد کنند. استوانه ها به صورت کوتاه تر بریده شده و سپس بین دو صفحه چوبی فشرده و خشک می شوند.

در میان تمام صنایع دستی ایران، خاتمکاری بسیار استادانه است. بدین صورت که در هر سانتی متر مکعب فضا، تقریباً ۲۵۰ قطعه فلز، استخوان معمولاً استخوان شتر، عاج و چوب در کنار هم قرار می گیرند. خاتم کاری که قدمت آن به دوران صفویه می رسد یکی از قدیمی ترین صنایع دستی ایرانی است که هنوز در اصفهان، شیراز و کرمان رواج دارد.

• قلم زنی

حکاکی روی فلز چکش و میخ یکی از زیباترین هنرهای ایرانی و پرطرفدارترین صنایع دستی ایران است. این هنر نقش های دقیق و پر زرق و برق ایرانی بر روی فلزات مختلف از جمله مس، برنج، نقره و طلا با چکش و اسکنه (قلم) است. حکاکی فلزکاری ایرانی به عنوان مستندترین رسانه هنری ایران در دوره اسلامی شناخته شده است. اکتشافات تاریخی این صنایع دستی سنتی ایران به دوران باستان و دوره های ساسانی، سلجوقیان و صفویان برمی گردد. این هنر دستی ایرانی سپس توسط استاد محمد عریضی و استاد محمدتقی ذوفان در ۸۰ سال گذشته احیا شد.

اکنون می توانید اشیاء و ظروف مختلفی از جمله بشقاب، سینی، جعبه آب نبات، شمعدان و … را پیدا کنید که در مغازه های صنایع دستی ایران به ویژه اصفهان، شیراز و تهران به زیبایی حکاکی شده است.

• مینا کاری

میناکاری و نقاشی مینا روی مس، نقره، طلا یکی از مشهورترین صنایع دستی ایران است که بیشتر در اصفهان و شیراز انجام می شود. میناکاری هنر رنگ آمیزی و تزیین سطح فلزات و حتی سفال ها با آمیختن رنگ های درخشان بر روی آن ها است. گفتنی است که مینا برگرفته از مینو به معنی بهشت و به عنوان پوشش رنگی شیشه ای تعریف می شود که می تواند با حرارتی معمولاً بین ۷۵۰ تا ۸۵۰ درجه سانتیگراد روی فلزات مختلف مانند مس ثابت شود. این هنر باشکوه تولید شده توسط بسیاری از عرضه کنندگان صنایع دستی ایرانی در ساخت بشقاب های دیواری، دکوراسیون منزل، ظروف آب نبات، گلدان و جواهرات کاربرد دارد.

مینا کاری به عنوان یکی از صنایع دستی شناخته شده ساسانی در ایران، بر در و لوسترهای کاخ‌ها، عمارت‌ها و زیارتگاه‌های قدیمی دیده می‌شود که می‌توانید در سفر تاریخی ایران از آن ها دیدن کنید.

• فیروزه کوبی

منبت سنگ فیروزه در میان نفیس ترین صنایع دستی ایران قرار دارد. همچنین فیروز کوبی یکی از صنایع دستی بسیار محبوب است که این صنایع دستی ایرانی یکی از سوغاتی‌های ایرانی است که توسط تعداد زیادی از عرضه کنندگان صنایع دستی ایرانی تولید می‌شود. در هنر منبت کاری فیروزه، تکه های کوچک فیروزه را به صورت موزاییکی بر روی سطح فلزات مختلف مانند، برنج، نقره و طلا قرار می دهند تا زیبایی خاصی به آن ها ببخشند.

نه تنها ظروف و ظروف تزیینی، بلکه لوازم ظریفی از جمله گردنبند، انگشتر، گوشواره و غیره را نیز می توان با تکه های کوچک این سنگ قیمتی تزئین می گردد. ظروف منبت کاری شده با سنگ فیروزه یکی از مقرون به صرفه ترین صنایع دستی ایران است و بسیاری از خارجی ها هنگام خرید از ایران آن را خریداری می کنند.

• مینیاتور

مینیاتور یک نقاشی دست ساز نفیس ایرانی بر روی کاغذ و یا مهمتر از آن بر روی تکه استخوان شتر است. فنون این هنر دستی ایرانی با سنت های غربی و مینیاتوری در نسخه های خطی تذهیب شده قابل مقایسه نیست. رنگ‌آمیزی درخشان و اصیل این صنایع دستی ایران یکی از بارزترین ویژگی‌های آن است. تابلوهای مینیاتور به عنوان یکی از بهترین صنایع دستی ایران در بسیاری از مغازه های صنایع دستی ایران یافت می شود. نقاشی مینیاتور در قرن سیزدهم با نفوذ چینی ها به یکی از صنایع دستی مهم ایرانی تبدیل شد و در قرن پانزدهم و شانزدهم رونق گرفت.

این سنت تحت برخی تصورات غربی ادامه یافت و به تأثیری غالب بر دیگر سنت‌های مینیاتوری اسلامی، به ویژه مینیاتور عثمانی در ترکیه و مینیاتور مغول در شبه قاره هند تبدیل شد.

• قالی بافی

قالی بافی از دیگر پرطرفدارترین صنایع دستی ایران به شمار می آید که یا گره زدن تارهای ابریشمی و پشمی فرش ایرانی راوی هنرهای ایرانی از بهترین صنایع دستی ایران است. این صنعت شهرت جهانی دارد و شما می توانید این هنر دستی گرانبهای ایرانی را در گوشه و کنار جهان پیدا کنید. در این رابطه الکساندر پوپ چنین می‌گوید: فرش‌های ایرانی نماد تجمل شاعرانه است و کاملاً درست می‌گوید! این صنایع دستی اصیل ایرانی که با طرح‌های جذاب طراحی شده‌اند، در طیف وسیعی از تنوع بافته می‌شوند. هر شهری با توجه به ذائقه فرهنگی دستان ماهر بافنده، سبک فرش خود را نشان می دهد.

فرش ایرانی اولین بار در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد ذکر شده است همچنین در، زمانی که منسوجات ابریشمی ایران در کلیساهای اروپایی به عنوان پوششی برای آثار نگهداری می‌شد. در اغلب فرش‌های ایرانی، نخ‌های پشم و ابریشم گوسفندی گره‌بندی می‌شوند تا طرح‌های جذابی ایجاد کنند. در ادامه نیز فرش های مرغوب قم، تبریز، کاشان، نایین و اصفهان پرزهای تمام ابریشمی است که گاهی به عنوان دیوارکوب نیز استفاده می شود. هر چه تعداد گره ها بیشتر باشد، کیفیت بالاتری خواهد داشت.

• ترمه بافی

منسوجات لحافی و ترمه، از صنایع دستی ساخته شده با نخ های مرغوب، منسوجات رنگارنگ دستبافت با نقش و نگارهای خاص، عمدتاً گل گلی است که خاستگاه آن یزد است. صنایع دستی ترمه پارچه ای نرم و ظریف است که از نخ های مختلف از جمله ابریشم، پشم و کرک درست می شود. صنعت ترمه به دلیل محبوبیت و کاربردهای متفاوت آن در طبقات بالای جامعه بسیار رونق داشت تا اینکه پوشاک و منسوجات کارخانه ای وارد بازار شد. بافت کاردستی ترمه کاری دقیق و زمان بر است. ترمه بافی که قدمت آن به اوایل دوران صفویه می رسد، از صنایع دستی قدیمی ایران است.

• قلم کار

منسوجات چاپ دستی پارچه قلمکار از انواع طرح های منسوجات چاپی طرح دار ایرانی است. این پارچه با استفاده از مهرهای چوبی طرح دار، از چوب گلابی که انعطاف و تراکم بهتری برای کنده کاری و کاربرد طولانی مدت دارد، چاپ می شود. یک ملیله بسته به تراکم و اندازه آن ممکن است بین صدها تا ده ها هزار بار مهر شود. مثلاً یک قطعه دو متری در ۱.۴ متر در یک کار شیک باید حدود ۵۸۰ بار تا ۴۰۰۰ بار مهر شود. قلم کار یکی از محبوب ترین صنایع دستی ایران است که بیشتر در اصفهان تولید می شود.

• گیوه بافی

یکی از کفش های دستباف سبک و راحت ایرانی است که در آن مواد خاصی به معمول از نخ فرش توسط دستان ماهر مردان و زنان روستایی بافته می شود.

این هنر به عنوان یک صنعت کوچک خانگی یکی از صنایع دستی سنتی ایران است. این کفش تا چند دهه پیش در سرتاسر کشور بسیار محبوب بود. مواد به کار رفته در بافت گیوه اجازه می دهد تا هوا از منافذ ریز آن به گردش درآید. بنابراین برای روزهای گرم تابستان بسیار مناسب است. این صنایع دستی ایرانی در رنگ های مختلف در شهرهای مختلف ایران از جمله کرمانشاه، زنجان، شیراز و … تولید می شود.

• ظروف سفالی

وسایل سفالی از دیگر پرطرفدارترین صنایع دستی ایران به شمار می آید و در گفتنی می باشد که هنر سفالگری در ایران به دوران باستان در حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد. زمانی که کشاورزی به وجود آمد و کشت در فلات ایران توسط نژادهای بدوی این سرزمین آغاز شد و مردم برای رفع نیازهای خود ظروفی از گل پخته می ساختند.

قبل از اینکه شیشه سازی فراگیر شود، بیشتر ظروف مورد استفاده انسان‌ها مانند پارچ و کاسه سفالی بود. سفالگری امروزه به یکی از محبوب ترین صنایع دستی سنتی ایران تبدیل شده است. بهترین خاک برای این صنایع دستی ایرانی خاک رس است که دارای مقدار زیادی قرمز آهن است. صدها عرضه کننده صنایع دستی ایرانی در همدان و یزد در حال تولید سفال های نفیس رنگارنگ هستند.

پس از آشنایی با پرطرفدارترین صنایع دستی ایران برای مطالعه دیگر مطالب همچون مهم ترین جشن های ایران باستان و تاریخچه پرچم ایران بر روی این مطالب کلیک نمایید.

منبع : آرگا