جشن چهارشنبه آخر سال که هر ساله در شب چهارشنبه آخر سال یا به عبارتی سه شنبه شب بر پا می شود، یکی از جشن های سنتی پیش از نوروز است که از قدیم وجود داشته و به شکل زیبایی برگزار می شده است. با توجه به اینکه امروزه شکل برگزاری این نوع جشن ها به طور کلی تغییر کرده و تبدیل به آتش بازی های خطرناک شده، در ادامه قصد داریم شما عزیزان را با فلسفه چهارشنبه سوری آشنا نماییم.
فلسفه چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری یکی از آیین های نوروزی است که به چهارشنبه آخر سال نیز معروف می باشد. در کتاب ها و سندهای تاریخی مطالب زیادی در مورد این روز نوشته نشده و تنها در یک قرن اخیر در نوشته های مربوط به عید نوروز به این روز اشاره شده است.
در رابطه با چهارشنبه سوری می توان گفت؛ آیین چهارشنبه سوری در میان تمامی اقوام ایرانی در قدیم به یک شکل برگزار می شده و تنها با اختلافات ظاهری کوچکی ممکن بود، همراه باشد، به این صورت که در آخرین چهارشنبه سال یعنی غروب روز سه شنبه در بیرون از خانه و در فضای مناسبی در جلوی در، آتشی می افروختند و اهالی خانه، اعم از زن و مرد، جوان و کودک از روی آتش می پریدند و با گفتن جمله ی «زردی من از تو، سرخی تو از من» بیماری ها، ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش سپرده و سال جدید را با شادی و آسودگی شروع می کردند. همچنین یکی دیگر از رسوم مخصوص این روز شکستن ظروف سفالی کهنه از جمله کاسه، بشقاب و کوزه بود که آنها را پس از خانه تکانی، از پشت بام خانه به کوچه می انداختند. اسپند دود کردن، فال گرفتن، آجیل خوردن، فال گوشی و قاشق زنی از جمله سنت ها و باورهای گذشته است که در این روز وجود داشته و هریک نشانگر مفهوم خاصی بود، اما هم اکنون به باد فراموشی سپرده شده است.
امروزه جشن چهارشنبه سوری به یکی از جشن های شاخص ایرانیان در پیش از نوروز تبدیل شده است که با کمی اختلاف در شکل ظاهری آن در میان تمام اقوام ایرانی برگزار می شود، هر چند که برگزاری این جشن تغییر اساسی با شکل برگزاری آن در گذشته پبدا کرده است، اما آنچه که در این جشن نمود برجسته ای دارد و تنها نقطه اشتراک آن با جشن های قدیم است، وجود آتش می باشد.
آتش در میان اقوام ایرانی از قداست خاصی برخوردار بوده است و داستان ها و افسانه های زیادی در رابطه با آتش و تقدیس آن وجود دارد. عنصر آتش، روشنایی و آفتاب تجلی اهورامزدا می باشد و اهورا مزدا به وسیله نور تجلی می کند. نور مایه زندگی بوده و خورشید ابزاری برای زندگی می باشد.
جالب است بدانید که در تقویم و روز شمار ایرانیان در گذشته، روزهای هفته وجود نداشته و این مراسم آتش بازی در یکی از چند شب آخر سال برگزار می شده است و روز شمار کنونی بعد از ورود اعراب به ایران باب شده است، احتمالا در سالی که این جشن به صورت گسترده بر پا شده، مصادف با شب چهارشنبه بوده است و با توجه به اینکه در تقویم اعراب، چهارشنبه روزی نحس و نامبارک است، از این رو سعی می کردند که با برپایی جشن به شادمانی پرداخته تا بدین صورت نحسی چنین شب و روزی را از زندگی خود دور نمایند. بنابراین در مورد فلسفه چهارشنبه سوری می توان گفت که برپایی جشن و سرور در این روز به منظور دور کردن نحس و بد یمنی و شومی از زندگی افراد و نیز آرزوی خوشبختی و نیک اقبالی برای آینده آنها می باشد.
همانطور که گفتیم، آتش از نظر ایرانیان از تقدس خاصی برخوردار است و مظهر روشنی، پاکی، طراوت، سلامت، تندرستی و زندگی و نیز از بین رونده بیماری ها، زشتی ها، بدی ها، آفات و بلایا می باشد و آنها عقیده دارند که زمانی که آتش افروخته می شود، همه بیماری ها، فقر، بدبختی ها و ناکامی هایی که در پس تاریکی پنهان شده است، محو و نابود می شود و نیز آتش روشن کردن نشانه ای از راه یافتن روشنی و معرفت در روح و دل انسانها می باشد، برای این منظور جشن آخر سال را به روز چهارشنبه آخر سال منتقل کرده اند تا شروع سال نو را با شادکامی و خوشی آغاز نمایند، ضمن اینکه در دوره ساسانیان نیز مقدمه و شروع جشن های آنها با آتش افروزی همراه بود و با انداختن دانه های اسپند، کندر و عود در داخل آتش و نیز روشن کردن چراغ ها و آتش بازی به استقبال مراسم های خود می رفتند و این مساله اهمیت نور و روشنایی در زندگی فرهنگی و اجتماعی انسانها و نیز بازتاب آن در اندیشه های آنها را از گذشته تا به امروز نشان می دهد.
منبع : آرگا
