بی خوابی و اختلال خواب نوجوانان می تواند به افزایش اضطراب، پرخاشگری ، حواس پرتی و … منجر شود. بدن انسان به خواب کافی نیاز دارد و در صورت عدم تامین این شرایط دچار اختلالات و بروز مشکل جسمی و روحی می شود. در این مطلب به بررسی دلیل اختلال خواب نوجوانان و درمان آن می پردازیم.
دلیل اختلال خواب نوجوانان چیست؟
مشکلات شایع خواب در نوجوانان امروزه بسیار جدی شده و این مشکلات به علل زیستی، اجتماعی و فضای مجازی ایجاد می شوند. نوجوان به علل زیستی و هورمونی کمی دیرتر به رختخواب می رود و این مسئله کاملا طبیعی است.
مشکل زمانی اهمیت پیدا می کند که بین نیازهای زیستی و داشتن خواب کافی ناهماهنگی ایجاد می شود. و این موضوع سلامت جسم و روان نوجوان را در خطر قرار می دهد. از این رو لازم است نسبت به ریشه یابی اختلال خواب نوجوانان و درمان آن اقدام اساسی صورت گیرد.
منظور از بی خوابی در نوجوانان چیست؟
مشکل به خواب رفتن یا بیدار شدن مکرر در طول شب را بی خوابی یا بی نظمی خواب می گویند. این مشکل در برخی از دوره های زندگی بیشتر می گردد. نوجوانانی از دوره هایی است که در آن اختلال خواب بیشتر می شود. بی نظمی خواب نیاز به روانشناسی دارد.
مطالعات نشان می دهد شیوع اختلال خواب در نوجوانان ۲۴ درصد بوده یعنی از هر چهار نفر یک نفر دچار اختلال خواب است. بی خوابی موجب افزایش اضطراب، پرخاشگری، حواس پرتی و حتی افسردگی نوجوانان می شود. بنابراین متخصصان سلامت روان با شناسایی به موقع علائم این اختلال، از وخیم شدن اوضاع جلوگیری می کنند.
علائم بی نظمی خواب نوجوانان
از جمله علائم بی نظمی خواب نوجوانان عبارت است از:
- مشکل در خواب رفتن
- بیدار شدن مکرر در طی شب
- بیدار ماندن تا دیروقت
- احساس خستگی بعد از بیدار شدن یا کیفیت پایین خواب
- خستگی، تحریک پذیری و عدم تمرکز در طی روز
- مشکل در چرت زدن روزانه با وجود خستگی
- بیدار شدن در سحرگاه و ناتوانی در خوابیدن
برخی علائم بی خوابی ممکن است زودگذر باشد ولی برخی دیگر ممکن است ماه ها و سال ها طول بکشد. اختلال طولانی مدت تاثیر بسیاری بر کیفیت زندگی و عملکرد شغلی، تحصیلی، شخصی و اجتماعی دارد.
انواع بی نظمی خواب نوجوانان
مشکلات خواب حداقل سه ماه باید مداوما دیده شود تا تشخیص روانپزشکی صورت گیرد. البته دوره های زمانی کوتاه نیز به رسیدگی و درمان نیاز دارد. اختلال خواب متعدد بوده و در این جا مشکلات شایع خواب دوره نوجوانی ارائه می شود.
۱. اختلال ریتم خواب: در این اختلال میزان کلی خواب تغییری نمی کند ولی نظم آن مختل می شود. به این ترتیب نوجوان خیلی زود یا خیلی دیر به خواب می رود.
۲. بی خوابی: نوجوان در شروع و ادامه خواب مشکل دارد. به طوری که سخت خوابش می برد و هم بارها از خواب بیدار می شود.
۳. بی خوابی فیزیولوژیک: مشکل تنها در شروع خواب بوده و فرد به سختی می خوابد ولی حین خواب بیدار نمی شود.
۴. پر خوابی: نوجوان یا بیش از حد می خوابد یا در طول روز خواب آلود بوده و عملکرد پایینی دارد.
۵. بی خوابی کاذب: نوجوان به طور طبیعی می خوابد ولی تصور می کند به اندازه کافی نخوابیده شبیه کسی که نخوابیده و در طول روز خسته و کلافه می باشد.
دلایل مشکلات خواب نوجوانان
این که دقیقا چه عاملی سبب افزایش مشکلات خواب نوجوانان می شود به مجموعه ای عوامل زیستی، اجتماعی و محیطی بستگی دارد. بنابراین لازم است این عوامل را شناخته تا از بروز آن ها جلوگیری کرد. از جمله دلایل بی نظمی خواب نوجوانان عبارت است از:
عوامل زیستی
در دوران بلوغ، هورمون ملاتونین دیرتر در شب آزاد می شود. این هورمون تنظیم کننده چرخه خواب است. هورمون ملاتونین معمولا قبل از خواب به طور طبیعی در بدن ترشح می شود و فرد برای خوابیدن آماده می شود. یکی از علل دیر خوابیدن نوجوانان، تغییر در ترشح این هورمون می باشد. بنابراین مشکل بی خوابی شبانه در نوجوان تا حدودی ناشی از عوامل زیستی است. درک نوجوانی و برخورد صحیح والدین با فرزند در این دوره اهمیت بسیاری دارد.
فضای مجازی
مشکل بعدی برای بروز اختلال خواب در نوجوان گشت و گذار در فضای مجازی و انواع شبکه های اجتماعی است. گوشی، تبلت و لپ تاپ با تولید نور آبی از ترشح ملاتونین یا هورمون خواب جلوگیری می کنند. بنابراین باید در استفاده از این وسایل زمان بندی منظمی صورت گیرد.
برنامه های افراطی
برخی نوجوانان همزمان با کلاس مدرسه در چندین کلاس هنری یا کنکور شرکت می کنند. بعضی حتی به طور پاره وقت کار می کنند. از این رو تایمی برای استراحت مغز وجود ندارد. بنابراین تا دیر وقت بیدار مانده تا به تکالیف یا دروس دیگر برسند و در ترشح هورمون ملاتونین اختلال ایجاد می شود.
درمان مشکلات خواب نوجوانان
رعایت بهداشت خواب تاثیر بسیاری در بهبود مشکلات خواب نوجوانان دارد. در ادامه به نکاتی در راستای درمان و بهبود مشکلات خواب نوجوانان اشاره می شود:
۱. عادات روزانه خود را اصلاح کنید.
مشخص کردن زمان معینی برای بیدار شدن در روز و پایبندی به آن همراه با ورزش منظم روزانه مثل دوچرخه سواری یا پیاده روی
۲. محدود کردن نوشیدنی های کافئین دار
بعد از بهبود بخشیدن عادات روزانه و پایبندی به برنامه خواب ثابت و ورزش منظم لازم است مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین و نیکوتین را محدود نمایید زیرا این مواد مانع از خواب کافی بدن می شود.
۳. محیط خواب مناسب
برای داشتن خوابی آرام باید ذهن و بدن برای خواب آماده شوند. اطمینان یابید که اتاق خواب شما آرام، تاریک و خنک است. ضمنا در اواخر شب از خوردن غذاهای سنگین و مایعات زیاد خودداری کنید. حمام گرم، گوش دادن به موزیک ملایم هم کمک کننده بوده همچنین یک ساعت قبل خواب حتما گوشی یا تبلت را از خود دور کنید.
اگر در طول شب از خواب بیدار شده و برای برگشت به خواب مشکل دارید بر روی تنفس، مدیتیشن و تمرین های آرامش بخش متمرکز شوید. باید یاد بگیرید موقع خواب به مسائل نگران کننده توجه نداشته و آن را به بعد موکول کنید. ضمنا تا زمان احساس خستگی کافی به رختخواب نروید.
در پایان همچنین برای اطلاع از نکات طلایی تنظیم خواب و بازدید از مدل های تخت خواب نوجوان به این مقالات هم سر بزنید.
منبع : آرگا
