با انواع گروه خونی و ویژگی های آن ها آشنا شوید

گروه خونی هر فرد به ژن هایی که از والدین خود به ارث برده بستگی دارد. شناخته شده ترین سیستم برای گروه بندی خونی، سیستم ABO می باشد. اگر مایلید تا با انواع گروه خونی و خطرات عدم سازگاری آن ها آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.

آشنایی با انواع گروه خونی

این اهمیت دارد که هر فردی گروه خونی خود را بداند. چهار گروه خونی اصلی وجود دارد. A، B، AB، O که علت دسته بندی آن با توجه به وجود یا عدم وجود پروتئین های خاص روی سطح سلول های خونی قرمز می باشد. دانستن گروه خونی اهمیت زیادی دارد زیرا از طریق آن می توان فهمید به چه افرادی می توان خون اهدا و از چه کسانی می توان خون دریافت کرد.

میزان خون هر انسان به اندازه بدن او بستگی دارد. همچنین ترکیب خون در بدن افراد با یکدیگر تفاوت دارد. این تفاوت در ساختار خونی سبب ایجاد انواع گروه های خونی متمایز می گردد. گروه خونی هر فرد به ژن هایی که از والدین خود ارث می برد، بستگی دارد.

شیوه های متعددی برای گروه بندی خون وجود دارد ولی شناخته شده ترین آن گروه بندی خونی ABO می باشد. در ادامه مطلب قصد داریم شما را با انواع گروه خونی و خطرات عدم سازگاری گروه های خونی آشنا نماییم.

گروه های خونی چگونه به وجود می آیند؟

اجزای اصلی خون شامل گلبول قرمز(حمل اکسیژن در سراسر بدن) گلبول سفید( کمک به سیستم ایمنی) پلاسما(مایع زرد رنگ حاوی نمک و پروتئین) و پلاکت(کمک به انعقاد خون) می باشد. نوع گروه خونی نیز به این بستگی دارد که کدام آنتی ژن روی سطح گلبول قرمز قرار دارد.

آنتی ژن ها مولکول قند یا پروتئین هستند. نوع و ویژگی آنتی ژن به علت تفاوت های ژنتیکی کوچک می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت است. آنتی ژن ها سبب انتقال مولکول ها به داخل و خارج سلول می شوند همچنین موجب حفظ ساختار گلبول های قرمز و شناسایی سلول های عامل بیماری می شوند.

دو نوع آنتی ژن ABO و Rh برای طبقه بندی گروه خونی توسط دانشمندان استفاده می شود. آنتی ژن و آنتی بادی ها در مکانیسم دفاعی سیستم ایمنی نقش دارند. گلبول سفید آنتی بادی تولید می کند. این آنتی بادی ها ممکن است آنتی ژن را جسم خارجی تلقی و به آن حمله کنند.

از این رو هنگام نیاز به تزریق خون مطابقت با گروه خونی الزامی است. به عبارتی اگر فردی گلبول قرمز با آنتی ژنی را دریافت که قبلا در بدنش وجود نداشته، بدنش گلبول قرمز جدید را پس زده و به آن حمله می کند. این اتفاق واکنش شدید و حتی مرگ را به دنبال دارد.

چند نوع گروه خونی وجود دارد؟

در این بخش به انواع گروه خونی اشاره می شود.

گروه خونی A مثبت

گروه خونی A مثبت، از رایج ترین انواع گروه خونی بوده و از هر سه نقر یک نفر دارای این گروه خونی است. یعنی ۳۵.۷ درصد جمعیت دنیا گروه خونی A مثبت دارند.

افراد با این گروه خونی می توانند هم به گروه خونی مشابه خود و هم به افرادی که گروه خونی AB مثبت دارند خون اهدا نمایند. این گروه خونی انواع یکسانی از پروتئین ها را دارند. به این ترتیب بدن آن ها به سلول های جدید حمله نمی کند.

در فرایند انتقال خون فرد با گروه خون A مثبت می تواند از گروه های خونی A  و O خون دریافت کند.

گروه خونی A منفی

گزارشات نشان می دهد درصد افراد با گروه خونی A منفی تقریبا ۶ درصد کاهش داشته یعنی از هر ۱۶ نفر یک نفر دارای گروه خونی A منفی است. این افراد می توانند به گروه های خونی A مثبت و منفی، AB مثبت و منفی خون اهدا کنند. ضمنا می توانند از گروه های خونی A منفی و O خون دریافت کنند.

*گروه خونی A، آنتی ژن نوع A را در سطح گلبول قرمز خود دارد و در پلاسمای خون هم آنتی بادی B (ضد آنتی ژن B) وجود دارد.

گروه خونی B مثبت

حدود ۸.۵ درصد افراد در دنیا این گروه خونی را دارند. یعنی از هر دوازده نفر یک نفر گروه خونی اش B مثبت است. این گروه خونی می تواند به افراد با گروه خونی مشابه خود و AB مثبت خون اهدا کند. ضمنا این گروه می تواند از گروه خونی B یا گروه خونی O خون دریافت کند.

باید اشاره کرد گروه خونی B مثبت تاثیر زیادی بر اهدای خون دارد و می تواند به جمعیت کثیری از این دو گروه خونی، خون اهدا نماید.

گروه خونی B منفی

این گروه خونی تقریبا نادر بوده و از هر ۶۷ نفر یک نفر گروه خونی B منفی دارد. گروه خونی مذکور می تواند به افراد با گروه های خونی B مثبت و منفی و AB مثبت و منفی خون اهدا کند ولی تنها می تواند از گروه خونی خود یا O منفی خون دریافت نماید.

*در گروه خونی B آنتی ژن نوع B در سطح گلبول های قرمز قرار دارد و در پلاسمای خون نیز آنتی بادی A (ضد آنتی ژن B ) وجود دارد.

گروه خونی AB مثبت

این گروه خونی از نادرترین گروه های خونی بهشمار می رود. از هر ۲۹ نفر یک نفر گروه خونی AB مثبت دارد. یعنی ۳.۴ درصد کل جمعیت دنیا دارای این گروه خونی هستند. گروه خونی AB مثبت تنها به گروه خونی مشابه خود، خون اهدا می کند ولی می تواند از همه گروه های خونی، خون دریافت کند.

گروه خونی AB منفی

گروه خونی AB منفی نیز از نادرترین گروه خونی دنیا به شمار می رود و تنها ۰.۶ درصد جمعیت دنیا دارای این گروه خونی هستند. گروه خونی مذکور می تواند به AB منفی و AB مثبت خون اهدا کند و از همه گروه های خونی می تواند خون دریافت کند.

*در گروه خونی AB آنتی ژن A و B در سطح گلبول های قرمز وجود دارد و در پلاسمای خون آنتی بادی وجود ندارد.

گروه خونی O مثبت

افراد زیادی در دنیا گروه خونی O مثبت دارند و رایج ترین گروه خونی به شمار می رود. حدود ۳۷.۴ درصد مردم دنیا گروه خونی O مثبت دارند. افراد با این گروه خونی می توانند به همه گروه های خونی مثبت خون اهدا نموده و تنها از گروه خونی O مثبت یا منفی خون دریافت می کنند.

گروه خونی O منفی

گروه خونی O منفی از از اهدا کنندگان معروف دنیا محسوب می شود. افراد با این گروه خونی معمولا با همه انواع گروه های خونی سازگاری دارند. به این ترتیب جزو نیازهای بیمارستانی به شمار می روند. درصد افراد با این گروه خونی ۶.۶ درصد کل جمعیت است.

بنابراین از هر ۱۵ نفر یک نفر گروه خونی O منفی دارد. این گروه خونی می تواند به همه خون اهدا کند ولی تنها از گروه خونی خود یعنی O منفی خون دریافت می کند.

* در گروه خونی O هیچ کدام از آنتی ژن ها در سطح گلبول های قرمز نیستند ولی پلاسما هر دو آنتی بادی A و B را دارند.

سیستم های مهم گروه خونی

گروه های خونی روشی جهت تقسیم بندی خون ها بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی بادی در خون یا آنتی ژن های ارثی روی سطح گلبول قرمز خون می باشد. این آنتی ژن ها با توجه به سیستم گروه خونی ممکن است پروتئین، کربوهیدرات، گلیکوپروتئین یا گلیکولیپیدها باشند.

بعضی از آنتی ژن ها در سطح سلول های دیگر بدن هم قرار دارند. تعدادی از آنتی ژن های موجود روی گلبول قرمز می توانند فقط از یک الل منشا گرفته و در مجموع گروه خونی را ایجاد کنند. دو سیستم مهم گروه خونی ABO و Rh است که با توجه به طبقه بندی اول به گروه های خونی A، B، AB، O و بر مبنای طبقه بندی دوم به صورت + و – نشان داده می شوند.

این دو طبقه بندی اساس روند انتقال خون می باشند. گروه های خونی ارثی بوده و از والدین به ارث می رسند. تا سال ۲۰۲۲ در مجموع ۴۴ سیستم گروه خونی انسان توسط انجمن بین المللی انتقال خون به رسمیت شناخته شد.

طبقه بندی سیستم گروه های خونی ABO بر اساس تفاوت آنتی ژن ها در گلبول قرمز و آنتی بادی در پلاسما می باشد. جهت تعیین اینکه کدام گروه خونی برای انتقال گلبول قرمز با بدن افراد مطابقت دارد از سیستم ABO با وضعیت آنتی ژن RhD استفاده می شود.

چهار دسته ABO عبارت است از:

• گروه A : سطح گلبول های قرمز در این گروه، حاوی آنتی ژن های A می باشد و پلاسما دارای آنتی بادی آنتی B دارد. آنتی B به سلول های خونی حمله می کند که حاوی آنتی ژن B می باشند.
• گروه B : سطح گلبول های قرمز در این گروه دارای آنتی ژن های B است و پلاسما حاوی آنتی بادی آنتی A می باشد. آنتی A به سلول های خونی حمله می برد که آنتی ژن A داشته باشند.
• گروه AB : گلبول های قرمز در این گروه، هر دو آنتی ژن A و B را دارند ولی پلاسما فاقد آنتی بادی آنتی A و آنتی B است. افراد با گروه خونی AB می توانند از هر سه گروه خونی ABO خون دریافت کنند.
• گروه O : پلاسما در این گروه، آنتی بادی های آنتی B و آنتی A را دارد ولی سطح گلبول های قرمز فاقد آنتی ژن های A یا B می باشد. بنابراین چون این آنتی بادی ها حضور ندارند، تمام افراد با انواع گروه های خونی ABO می توانند از این گروه خون دریافت نمایند.

بعضی از گلبول های قرمز فاکتور Rh دارند که به عنوان آنتی ژن RhD شناخته می شود. این فاکتور بعد دیگری را به گروه های خونی وارد می کند. اگر گلبول قرمز دارای RhD باشد RhD مثبت بوده و اگر فاقد RhD باشد به آن RhD منفی اطلاق می شود.

پزشکان هم ABO و هم Rh  را برای گروه های خونی مختلف در نظر می گیرند. به این ترتیب هشت گروه خونی اصلی در سیستم گروه خونی ABO/ Rh وجود خواهد داشت که برخی رایج تر هستند.

گروه های خونی اهدا کننده و گیرنده فراگیر

همانطور که اشاره شد گروه خونی O منفی فاقد آنتی بادی های A و  B  یا آنتی ژن های RhD است. تقریبا هر فردی با هر گروه خونی می تواند از این گروه خونی، خون دریافت کند. فرد با گروه خونی O منفی یک اهدا کننده فراگیر می باشد.

• فرد با گروه خونی O منفی تقریبا به همه گروه های خونی می تواند خون بدهد.
• فرد با گروه Rh منفی می تواند به شخص با Rh منفی یا Rh مثبت خون بدهد.
• فرد با Rh مثبت می تواند تنها به افراد با Rh مثبت خون بدهد.

به این ترتیب تقاضا برای گروه خونی منفی زیاد است. قوانین برای اهدای پلاسما برعکس Rh بوده و فردی که گروه خونی O دارد می تواند یک اهدا کننده فراگیر باشد. ضمنا گروه خونی AB مثبت تنها به گروه خونی مشابه خود، خون اهدا می کند ولی می تواند از همه گروه های خونی، خون دریافت کند. بنابراین این گروه خونی یک گیرنده فراگیر می باشد.

خطرات عدم سازگاری گروه های خونی

پیش از آنکه خونی اهدا شود باید سازگاری این خون آزمایش شود. تزریق گروه خونی اشتباه به فردی می تواند منجر به تهدید زندگی فرد و عوارض دشواری می شود. اگر شخص با آنتی ژن گروه ب گلبول قرمز از فرد با آنتی ژن گروه آ دریافت کند بدن پاسخ ایمنی را شروع و خون تزریقی را پس می زند.

اگر پلاسمای گیرنده به سلول های اهدا کننده حمله کرده و از بین ببرد ممکن است با تجمع خون روبرو شویم. این اتفاق منجر به لخته شدن خون و مسدود شدن رگ های خونی می شود. در صورت شکستن رگ ها و نشت هموگلوبین سمیت ایجاد می شود.

دیگر عوارض جانبی شامل واکنش های آلرژیک و آنافیلاکسی می باشد. گاهی مواقع بدن می تواند با آن مبارزه کند ولی در اکثر مواقع زندگی فرد تهدید می شود. برخی واکنش ها یکباره روی می دهند ولی برخی ممکن است ۲۸ روز زمان ببرد.

ضمنا خون برخی مواقع  دارای آنتی بادی، ویروس و انگل های غیر منتظره است. اهدا کننده ممکن است علامت خاصی نداشته باشد ولی این خون می تواند سلامت دریافت کننده را تهدید کند. از این رو متخصصان پزشکی قبل از دریافت خون، پلاسما یا دیگر فرآورده های خونی اهدا شده به آزمایش و غربالگری دقیق می پردازند.

در پایان این مطلب همچنین می توانید برای اطلاع از تغذیه گروه خونی o و تغذیه گروه خونی ab  روی لینک ها کلیک و از این مطالب بازدید نمایید.

منبع : آرگا