÷کود حیوانی یا دامی مواد آلی است که از فضولات دام هایی مانند گاو، گوسفند، طیور و اسب به دست می آید. استفاده از این نوع کود به حفظ محیط زیست کمک بیشتری می کند. در ادامه مطلب مزایای کود حیوانی را بر می شمریم.
آشنایی با مزایای کود حیوانی
کود دامی به خاطر داشتن مواد مغذی و آلی به عنوان کود طبیعی و تهویه کننده خاک در کشاورزی و باغبانی کاربرد بسیاری دارد. فضولات دامی دارای میزان قابل توجهی عناصر غذایی برای گیاهان هستند. حفظ این عناصر از نظر بهداشت و آلودگی کمتر محیط زیست اهمیت دارد.
این مسئله از نظر اقتصادی هم مورد توجه قرار می گیرد. نیاز است تا به فضولات دامی با دید یک کالای اقتصادی و نه زباله نگریست. در این مطلب به مزایای کود حیوانی اشاره می شود.
کود حیوانی چه نوع کودی است؟
کود حیوانی به عنوان فضولات دامی یا سرگین هم شناخته می شود. این کود شامل مواد آلی است که از فضولات دام هایی مانند گاو، گوسفند، طیور و اسب به دست می آید. آماده سازی خاک توسط کود حیوانی و تامین مواد غذایی خاک از طریق کودهای ارگانیک بهترین روش برای ایجاد فرایندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاه است. این کار به حفظ محیط زیست نیز بیشتر کمک می کند.
کود حیوانی چه مزایایی برای خاک و گیاهان دارد؟
ممکن است برای شما هم جای سوال باشد چرا کودهای شیمیایی مانند قبل اثرگذاری ندارند؟ در پاسخ باید گفت قسمتی از آن به علت کاهش چشمگیر ماده آلی زمین های کشاورزی است. ماده آلی خاک در واقع بخش فعال و مهمترین قسمت خاک است. در حال حاضر میانگین ماده آلی خاک های کشور نیم درصد است در حالی که استاندارد جهانی ۲ درصد می باشد.
از این رو استفاده از کود حیوانی توصیه می شود. یکی از ویژگی های کود دامی، تقویت و غنای خاک مزرعه می باشد. این نوع کود به دلیل خواص طبیعی و فواید بسیار همیشه مورد توجه کشاورزان و باغداران بوده است. کود حیوانی علیرغم تامین عناصر مورد نیاز گیاه، خواص بی نظیری هم برای خاک دارد.
از مزایای کود حیوانی برای خاک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود نفوذپذیری و نگهداری آب در خاک
- افزایش هوادهی و تهویه خاک
- افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک
- اضافه کردن عناصر قابل جذب به خاک به طور تدریجی
- ارتقای قابلیت جذب عناصر توسط افزایش ماده آلی خاک
- بهبود دانه بندی و ساختمان خاک با افزایش ماده آلی خاک
شایان ذکر است در حال حاضر بهترین و قابل دسترس ترین کود آلی برای تامین ماده آلی خاک، کودهای دامی یعنی کود گاوی، کود گوسفندی و کود مرغی می باشند. هر چند فضولات انسانی و فضولات دیگر حیوانات نیز جهت تامین ماده آلی به کار می رود ولی دسترسی و استفاده آن ها در حال حاضر ناچیز می باشد.
کود گوسفندی بهتر است یا کود گاوی؟
علیرغم تفاوت در میزان عناصر غذایی این دو نوع کود حیوانی، میزان املاح کود گاوی از کود گوسفندی کمتر است. شاخص مهم در کیفیت کودهای گاوی و گوسفندی میزان املاح آن است. کود گاوی نسبت به کود گوسفندی در شرایط شوری بیشتر خاک، بافت سنگین تر، دوره های آبیاری بیشتر و بهره وری بیشتری دارد.
از این رو در مدیریت کود صحیح بایستی همه عوامل را مدنظر قرار داد. ضمنا با توجه به خصوصیات خاک، آب و مدیریت آبیاری انواع کود حیوانی را انتخاب کرد. کود گوسفندی با تقویت خاک می تواند افزایش رشد و باردهی گیاهان را به دنبال داشته باشد.
روش صحیح استفاده از کودهای حیوانی
از این رو روش استفاده صحیح از این کودها را نیز باید دانست. از جمله روش های کوددهی عبارت است از:
۱. چالکود: ساده ترین روش کوددهی روش چالکود است. این روش در زمستان سبب آماده سازی کود زیر خاک جهت استفاده گیاه در اوایل فصل رشد می شود. چالکود از روش پخش سطحی کود بیشتر مزیت دارد. با این کار کود بهتر توسط ریشه جذب شده و تهویه و نفوذ بهتری صورت می گیرد. چالکود شیوه مناسبی جهت جبران کمبود کود درختان می باشد.
۲. کود ریزی: کود حیوانی به شکل مستقیم روی خاک ریخته می شود. این شیوه معمولا برای باغبان های خانگی یا باغات کوچک کاربرد دارد.
۳. کوددهی به همراه مواد معدنی: کود دامی معمولا به عنوان منبع آلی مهم عناصر غذایی برای گیاهان محسوب می شود. برای تقویت ترکیبات مغذی خاک ممکن است از کودهای معدنی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم جهت تکمیل عناصر خاک استفاده شود.
۴. پخش کود با ماشین: برای مزارع بزرگتر ممکن است از ماشین های خاص جهت پخش کود حیوانی روی زمین استفاده شود.
۵. کوددهی از طریق مخلوط کردن کود دامی و آب: بعضی کشاورزان از ترکیب کود حیوانی با آب محلول کودی تهیه که به عنوان کود مایع برای گیاهان استفاده می شود. این شیوه محلول پاشی نام دارد و می توان همزمان با آبیاری گیاهان صورت گیرد.
۶. کمپوست سازی: از کود حیوانی همچنین به عنوان مواد اولیه تهیه کمپوست استفاده می شود. در این شیوه، کود حیوانی به همراه مواد آلی دیگر مانند کاه، برگ، برگ های خشک و … استفاده تا تجزیه و تخمیر شده و به عنوان کود به خاک اضافه شود.
برای کشت صیفی جات می توان کود دامی را هنگام آماده سازی خاک درون شیار ریخت. میزان استفاده از کود دامی در این حالت، میزان ۱۰-۱۵ تن در هکتار است. این شیوه در نواحی جنوبی رایج است. یا این که می توان کود دامی را به کل سطح خاک اضافه کرد و سپس با خاک یکدست پشته درست کنید. در این حالت میزان استفاده از کود دامی ۷۰ تن در هکتار است.
منظور از شیره کش کردن کود دامی چیست؟
معمولا کود دامی برای زیرسازی و اضافه کردن به خاک قبل از کشت توصیه می شود. اما کود مرغی هم برای پیش کشت و شیرکش توصیه می شود. علت این کار برای ان است که عناصر کود مرغی زودتر آزاد می شود و امکان تهیه شیره مرغوب با کود مرغی بیشتر می باشد.
البته می توان از کود گوسفندی و گاوی نیز برای شیره کش کردن استفاده کرد. ولی به زمان و زحمت بیشتری نیاز دارد. ضمنا شیره کود گوسفندی و گاوی عناصر کمتری دارد. برای شیره کش کردن کود که شیوه سنتی است باید کود مرغی یا هر نوع کود حیوانی را داخل گودالی ریخته و به آن آب اضافه کرده و روی کود داخل گودال را با پلاستیک پوشاند.
به مدت یک هفته یک روز در میان این ترکیب را هم زده تا در نهایت آب آن گرفته شده و برای مزرعه استفاده شود.
ویژگی کود دامی پوسیده
برای آن که بتوانید کود دامی پوسیده شده را بهتر تشخیص دهید در ادامه به ویژگی های این کود اشاره می شود:
- کود دامی پوسیده بوی بد و تندی ندارد و کاملا تیره و سیاه شده است.
- هنگامی که کود دامی پوسیده را در دست می گیرد باید به راحتی جدا شود و حالت چسبنده نداشته باشد.
- اگر توده های کود را کنار بزنید باید رگه های سفید کاملا دیده شود.
برای پوساندن و کمپوست کردن کود بهتر است از کود تازه استفاده شود. زیرا عناصر این نوع کود نسبت به کودهایی که در دامداری یا کنار زمین باقی مانده بیشتر است. کود گوسفندی مانده که زیر باران و آفتاب بوده درصد از عناصر آن بخار و آبشویی شده است.
از این رو اگر می خواهید کود دامی خریداری و بپوسانید بهتر است کود تازه خریداری نمایید. اگر نمی توانید کود دامی را بپوسانید می توانید از کود مانده دامی استفاده کنید.
بهترین زمان استفاده از کودهای حیوانی
از فاکتورهای مهم که سلامت درختان و باردهی آن ها را تعیین می کند بهترین زمان کوددهی می باشد. اگر کود دامی زمانی در اختیار گیاه قرار گیرد که خاک از مواد معدنی و آلی غنی است نه تنها سبب بهبود رشد گیاه نمی شود بلکه موجب سوختگی ریشه نیز می شود.
البته در مواردی، کشاورزان جهت جلوگیری از سوختگی ریشه، زمان کود دهی را به تاخیر می اندازند. این کار نیز اشتباه است. چرا که اگر کود در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار نگیرد، گیاه به اجبار از ذخایر غذایی خود استفاده می کند و با کوددهی باز هم گیاه غنی نمی شود.
چرا که گیاه از طریق این کود ذخایر غذایی مصرفی اش را جبران می کند. از این رو کوددهی فایده ای ندارد. بنابراین بایستی کود در زمان مناسب استفاده شود تا گیاه بتواند علیه آفات و بیماری ها مقاومت کند.
همانطور که اشاره شد خاک اکثر مناطق کشور با کاهش ماده آلی روبرو شده است. از این رو جهت بهره وری اقتصادی و داشتن کشاورزی سودآور بایستی حتما کود حیوانی مورد استفاده قرار گیرد. ولی دقت کنید استفاده از این کودها هر چند می تواند مشکل اصلی را حل کند ولی ممکن است مشکلاتی را نیز ایجاد نماید.
بهترین زمان استفاده از کود حیوانی به صورت پیش کشت به شکل زیر کشت، به صورت پی بوته در مراحل مختلف، شیره کود گوسفندی می باشد. البته می توان از هر سه حالت با توجه به شرایط مزرعه استفاده کرد. توصیه می شود روش تلفیقی را به کار گیرید.
به این نحو که قبل از کشت، کود حیوانی گوسفندی فراوری شده را زیر کشت استفاده کنید. بعد از آن که بوته مستقر شد و به حدی رسید که مرحله بوته میری رد کرد، به ازای هر بوته نصف بیل کود دامی اضافه شود. بهتر است کودی که استفاده می کنید ترکیب کود مرغی و گاوی یا ترکیب کود گوسفندی و مرغی با نسبت ۲ به ۱ باشد.
همچنین می توانید شیره کود گوسفندی و مرغی یا شیره کود گاوی و مرغی را به شکل تزریقی استفاده نمایید. در بیشتر مناطق، زمان استفاده از کود دامی گوسفندی و کود گاوی ابتدای کشت و به شکل زیر کشت است. در طی دوره رشد نیز کود مرغی به شکل تزریقی یا زیرکشت استفاده می شود.
بهترین ترکیب کود حیوانی باید حاوی ماده آلی زیادی باشد. همچنین میزان مناسب و متعادلی عناصر غذایی داشته و دارای بذور علف هرز و انگل هایی مانند گل جالیز نباشد. در ضمن جمعیت بیمارگرهای قارچی و باکتریایی آن کمترین میزان باشد.
به این ترتیب ترکیب کود گاو با کود مرغی یا کود گوسفند با کود مرغی مناسب خواهد بود. البته به شرط آن که کود حیوانی پوسیده باشد. ترکیب کود گاوی و گوسفندی رایج نبوده و نیازی نیست این دو کود را با هم مخلوط کنید زیرا کارایی تقریبا مشابهی دارند.
در حال حاضر ثابت شده بهترین راه جهت استفاده از کود حیوانی آن است که ابتدا کود دامی پوسیده شود بعد به خاک اضافه شود. در پایان مطلب می توانید برای اطلاع از بهترین کود حیوانی برای انگور و مزایای کود مرغی روی لینک ها کلیک و از این مقالات نیز بازدید نمایید.
منبع : آرگا
