مد و فشن، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما هستند که نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فردی و اجتماعی ایفا می‌کنند.
مد و فشن پدیده‌ای فراتر از انتخاب‌های شخصی در نوع پوشش است و در دنیای امروزی ما، به ابزاری برای بیان عقاید، ایده‌ها و حتی بیانیه‌های اجتماعی تبدیل شده است. در واقع، لباس‌ها در طول تاریخ همواره منعکس‌کننده تغییرات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در جامعه بوده‌اند و امروز هم شاهد همین موضوع هستیم.
در این مقاله قصد داریم به بررسی چگونگی تأثیر مد و فشن بر فرهنگ جامعه بپردازیم و نگاهی به جنبه‌های مختلف آن خواهیم انداخت. با ما همراه باشید.
مد و فشن به عنوان زبانی بیانگر
یکی از برجسته‌ترین تأثیرات مد و فشن بر فرهنگ جامعه، نقش آن به‌عنوان یک ابزار بیانی است. به عبارت دیگر، افراد با انتخاب نوع، رنگ و سبک خاص لباس خود، بدون اینکه حرفی بزنند، پیام‌هایی را درباره‌ی شخصیت و عقایدشان به دیگران منتقل می‌کنند.
به‌عنوان مثال، جوانانی که از سبک‌های فشن خاصی مانند گرانج یا پانک استفاده می‌کنند، به‌صورت غیرمستقیم، در حال ابراز اعتراض خود نسبت به هنجارهای اجتماعی رایج هستند. در مقابل، افرادی که معمولاً لباس‌های رسمی و کلاسیک را انتخاب می‌کنند، نشان می‌دهند که با جامعه هم‌راستایی دارند و برای هنجارهای اجتماعی و قواعد سنتی احترام قائل هستند.
تأثیر مد و فشن بر هویت فردی
مد و فشن به افراد کمک می‌کنند تا بخشی از هویت خود را شکل داده و آن را به‌صورت متمایزی به نمایش بگذارند. انتخاب لباس‌ها، زیورآلات و حتی جنس ساخت آنها، همه و همه می‌توانند مثل یک تابلو اعلانات، بخشی از هویت یک فرد را تعریف کنند.
به‌عنوان مثال، بعضی از افراد با پوشیدن لباس‌هایی که از مواد با منشأ طبیعی مثل الیاف ویسکوز ساخته شده‌اند، علاقه‌ی خود را به طبیعت نشان می‌دهند و از این طریق اعلام می‌کنند که طرفدار محیط زیست بوده و در راستای حفظ آن تلاش می‌کنند.
یا در مثالی دیگر، برخی از افراد تنها با پوشیدن لباس‌های دست‌دوم و تاناگورا، به گونه‌ای تلاش دارند تا با مصرف‌گرایی مبارزه کرده و فرهنگ سالم بازیافت را ترویج نمایند.
در عین حال، مد و فشن می‌تواند وسیله‌ای برای بیان جنسیت، قومیت و حتی طبقه اجتماعی افراد باشد. در بسیاری از جوامع، پوشیدن لباس‌های سنتی و محلی همچنان نقش مهمی در نمایش یک هویت فرهنگی و همبستگی قومی دارد. به‌عنوان مثال، در جوامع کُردنشین، پوشیدن لباس‌های کُردی در اجتماعات عمومی نه‌تنها پسندیده است، بلکه یک وظیفه به شمار می‌رود.
از این رو، مد و فشن می‌توانند به ابزاری تبدیل شوند که به محافظت و تداوم فرهنگ‌های سنتی کمک می‌کنند.
مد و فشن، آینه‌ای از تغییرات اجتماعی
در بررسی‌های جامعه‌شناختی تاریخی، همواره یکی از نمودهای بارزی که بررسی آن به شناخت یک ملت یا جامعه کمک کرده، مد و فشن مردم در آن برهه بوده است.
تاریخ به خوبی نشان داده که مد و فشن همیشه همراه با تغییرات اجتماعی تحول یافته و تغییر پیدا کرده است. از مد شدن لباس‌های جدید همراه با اوج‌گیری جنبش‌های فمینیستی گرفته تا جریان هیپی‌های غربی و انقلاب‌های فرهنگی در سراسر دنیا، هر دوره‌ای تأثیرات خاص خود را بر مد و فشن داشته است.
به‌عنوان مثال، در قرن بیستم، گسترش جنبش‌های فمینیستی و آزادی‌خواهی زنان نقش بسزایی در تغییر سبک‌های پوشش مردم داشتند. در این دوره، زنان به پوشیدن لباس‌های راحت‌تر و کاربردی‌تر روی آوردند که نشان‌دهنده‌ی آزادی بیشتر و استقلال فکری و اجتماعی آنها بود.
از سوی دیگر، همراه با دوره‌های بحران‌های اقتصادی یا سیاسی نیز مد و فشن همواره دچار تغییرات قابل توجهی شده است. در زمان‌های جنگ یا بحران‌های اقتصادی، افراد معمولاً به پوشیدن لباس‌های ساده‌تر و کاربردی‌تر روی می‌آورند که این خود نمادی از شرایط اقتصادی و سیاسی آن دوره است.
در کشور خود ما، ایران نیز پس از انقلاب اسلامی، نوع پوشش زنان و مردان به شدت تحت تأثیر فرهنگ جدید حاکم قرار گرفت و به‌صورت گسترده‌ای تغییر پیدا کرد. شما همین امروز می‌توانید وضعیت فرهنگی جامعه را نسبت به دو دهه گذشته، تنها با بررسی نوع پوشش مردم به خوبی ارزیابی کنید.
تأثیر صنعت مد و فشن بر اقتصاد
مد نه‌فقط بر فرهنگ جامعه اثرگذار است، بلکه نقش مهمی نیز در اقتصاد ایفا می‌کند. فشن یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا در آن مشغول به کار هستند. از طراحان لباس و تولیدکنندگان پارچه گرفته تا فروشندگان، تبلیغ‌کنندگان، خبرنگاران و غیره همگی بخشی از این صنعت بسیار عظیم هستند.
صنعت مد و فشن به واسطه این گستردگی همواره به ایجاد نیازهای جدید و تبلیغ محصولات متنوع احتیاج دارد و از این طریق به تغییر الگوهای مصرف در جامعه کمک می‌کند. واقعیت این است که اگر مدهای لباس تغییر نکنند، از بین می‌روند، زیرا ذات مد بودن، جدید بودن است.
صنعت فشن تنها با طراحی لباس‌های جدید و عجیب نیست که به حیات خود ادامه می‌دهد، بلکه مد می‌تواند حتی به جنس لباس‌ها نیز معطوف باشد. به‌عنوان نمونه، رواج پوشیدن لباس‌های ساخته شده از مواد طبیعی مانند الیاف ویسکوز یا استفاده از تن‌پوش‌های ساخته شده از پلاستیک‌های بازیافتی، خود یکی از مدهای دنیای مدرن به حساب می‌آید که با ارسال پیامی واضح، سعی در جلب نظر طرفداران محیط زیست، برای خرید لباس‌های جدیدتر دارد.
تأثیرات منفی مد و فشن بر فرهنگ اجتماعی
گرچه مد و فشن ابزاری برای ابراز هویت فردی و اجتماعی است اما این پدیده گاهی هم می‌تواند تأثیرات منفی بر فرهنگ جامعه داشته باشد که یکی از آنها ایجاد فشارهای اجتماعی برای پیروی از استانداردهای زیبایی روز در بحث پوشش است.
به‌عنوان مثال، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به ترویج پارامترهای مشخصی از “لباس‌های زیبا” می‌پردازند اما در عین حال، پوشش‌هایی که غیر از این هستند را زشت جلوه می‌دهند. این اتفاق می‌تواند تأثیرات زیادی روی اعتمادبه‌نفس افرادی داشته باشد که پیرو جریان‌های مد روز نیستند و سلیقه آنها متفاوت است.
صنعت مد و فشن همچنین می‌تواند با ایجاد تغییرات سریع در ترندهای پوشش روز یا تولید لباس‌هایی که طول عمر زیادی ندارند، به فرهنگ مصرف‌گرایی دامن بزند و علاوه بر الزام مشتریان به خرید بیشتر، به محیط زیست نیز آسیب برساند.
یکی دیگر از آثار مخرب مد و فشن، تلاش برای یکرنگ کردن جامعه در نوع پوشش و از بین بردن تنوع است، زیرا باید لباس‌هایی که بر طبق مد تولید شده‌اند حتماً به فروش برسند.
نقش رسانه‌ها در تعیین مد
رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به شکل چشمگیری در شکل‌گیری فرهنگ مد و فشن یک جامعه نقش دارند. این مدیاهای چندرسانه‌ای با تبلیغ برندها و سبک‌های خاص، باعث تشدید تمایلات مصرف‌گرایانه در جامعه شده و عملاً “مد بودن یا نبودن” یک نوع پوشش را مشخص می‌کنند. از طریق اثرگذاری بر پوشش‌های رایج، شبکه‌های رسانه‌ای می‌توانند نقشی فوق‌العاده حساس در تعیین هنجارهای اجتماعی داشته باشند.
در گذشته که قدرت رسانه‌ها به اندازه امروز گسترده و همه‌جانبه نبود، اغلب مردم پیرو فشن‌های تبلیغ شده در فیلم‌ها و سریال‌ها بودند زیرا واقعاً تعداد سلبریتی‌ها زیاد نبود اما امروزه با ظهور پدیده‌ای به نام اینفلوئنسر، شاهد تغییر سریع سلیقه عمومی مردم هستیم.
سخن آخر
اثرگذاری مد و فشن بر فرهنگ جامعه انکارناپذیر است، از نقش آن در شکل‌گیری هویت فردی گرفته تا اثرات مستقیم اقتصادی. از همین رو است که نوع پوشش مردم در هر دوره زمانی به خوبی نشانگر فرهنگ و اخلاق غالب در آن جامعه خواهد بود.
منبع : آرگا
