آناتومی بدن لاک پشت و عملکرد اجزای مختلف لاک پشت ها

بسیاری از حیوانات، از بی مهره گان گرفته تا پستانداران، پوسته تکامل یافته اند، اما هیچ کدام از آن ها آناتومی بدن لاک پشت را ندارند. پوسته لاک پشت دارای یک کاراپس و یک پلاسترون است. کاراپس و پلاسترون ساختارهای پایین بدن این حیوان هستند که به طور معمول در امتداد هر سمت بدن به یکدیگر می پیوندند و باعث ایجاد یک جعبه اسکلتی سفت می شوند. این جعبه که از غضروف و استخوان ساخته شده است در طول چرخه زندگی لاک پشت حفظ می شود. از آن جایی که پوسته جزو جدانشدنی بدن است، لاک پشت قادر نیست از آن جدا شود و این پوسته مانند پوست برخی از خزندگان دیگر نمی ریزد. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا به بررسی آناتومی بدن لاک پشت و ویژگی های این حیوان دوست داشتنی بپردازیم.

آناتومی بدن لاک پشت

اجزای مختلف بدن لاک پشت ویژگی های خاص بسیاری دارد که شناخت آن ها به ویژه برای دامپزشکان ضروری است. در ادامه این اجزا را به طور کامل بررسی می کنیم.

اسکلت بدن

اسکلت بدن لاک پشت درون لاک قرار گرفته است. کمربند شانه، ستون مهره ها، دنده ها و لگن همه در داخل لاک قرار گرفته اند و دست و پا نیز در زمان خطر به درون لاک برده می شوند. لاک پشت ها جناغ سینه ندارند.  اعضای بدن، داخل اسکلت و همگی در حفره سلومیک یا حفره سینه ای شکمی قرار دارند. تنها بافتی بسیار نازک به اسم تیغه افقی یا دیافراگم کاذب ریه ها را از باقی احشاء جدا می کند.

قلب

در آناتومی بدن لاک پشت قلب یکی از احشایی است که نسبت به پستانداران، ساختمان ابتدایی تری دارد. قلب مثلثی شکل است و در کنار کبد، روی خط وسط بدن و نزدیک سینه پوش قرار می گیرد. قلب از سه حفره (دو دهلیز و یک بطن) ایجاد شده است. بطن ها از طریق یک لایه نازک شکل تا حد زیادی از یک دیگر فاصله می گیرند. دهلیز راست دارای دیواره عضلانی شاخصی بوده که خون بدون اکسیژن را از گردش خون محیطی دریافت می کند. دهلیز چپ خون حاوی اکسیژن را از ریه ها دریافت می کند. خون دریافت شده توسط دهلیزها پس از ترکیب شدن در درون بطن به بخش هایی از بدن و ریه ها پمپاژ خواهد شد.

ترکیب شدن خون دارای اکسیژن و خون کم اکسیژن در داخل قلب از جهتی اهمیت دارد. این مکانیسم به لاک پشت های آبی که قادر به جذب اکسیژن محلول در آب از راه پوست هستند کمک زیادی می کند تا در زمان شنا کردن، خون محیطی دارای اکسیژن را به جریان گردش خون عمومی بدن وارد کنند. گلبول های قرمز خون لاک پشت ها مثل پرندگان، بیضی شکل و هسته دار هستند. انعقاد خون توسط ترومبوسیت ها صورت می گیرد و گلبول های سفید از انواع هتروفیل، لمفوسیت، ائوزینوفیل، آزوروفیل و منوسیت ایجاد می شود.

لاک

لاک، ویژگی بی همتای لاک پشت ها محسوب می شود. لاک، گستره خارجی پوست و پوشش دفاعی بدن در مقابل تهدیدهای بیرونی است و البته به دلیل سنگینی و استحکام آن، حرکت حیوان را به ویژه در خشکی کندتر خواهد کرد. لاک مثل پوست رشنه های عصبی و رگ های فراوان دارد. بر همین اساس درد و فشار را به خوبی احساس می کند. لاک این حیوان در آغاز تولد نرم بوده و طی مدت زمان کوتاهی محکم و سخت می شود به جز برخی از نژادهای آبزی که تا اتمام عمر حالت ارتجاعی و نرم خود را حفظ می کند.

لاک از سه قسمت ایجاد شده است: اولین قسمت، قسمت شکمی یا سینه پوش و دوم قسمت پشتی یا کاسه سنگ. این دو بخش از صفحاتی به نام سپر یا اسکویت ساخته می شوند. سپرها توسط زیر پوست ساخته شده و بعد حالت شاخی پیدا می کنند. تعداد سپرها در همه عمر ثابت است اما با گذر زمان رشد کرده و بزرگ تر می شوند. سپرها در لاک پشت های لاک نرم دیده نمی شوند. لاک این حیوانات با پوسته ای چرم مانند پوشیده شده است. نام قسمت سوم لاک، پل است که سینه پوش را به کاسه سنگ وصل می کند. پل در برخی از گونه ها دارای حالت ارتجاعی است.

کاسه سنگ لاک از تقریبا ۵۰ جزء ایجاد شده است که عبارتند از: سینه پوش، سپر، دنده ها، مهره های ستون فقرات و … . سینه پوش از دوازه تا چهارده سپر تشکیل شده است. نام گذاری سپرها براساس محل و اندامی که در زیر آن قرار دارد صورت می گیرد. روی سینه پوش های برخی از نژادها لولاهایی دیده می شود که تا حد قابل توجهی برای لاک توان حرکت و نرمش را مهیا می کند.

زمانی که به بافت سپرها در لاک توجه کنید، می توانید حلقه های مختلفی را در ساختمان آن ها ببینید که مثل مقطع عرضی درخت به نظر می رسند. با رشد حیوان و گذشت عمر، لایه های جدید به سپرها افزوده می شوند. برخی از افراد فکر می کنند از روی این لایه ها و تعداد آن ها می توانید سن حیوان را حدس بزنید اما این تصور کاملا غلط است. تعداد، شکل سپرها و حلقه های موجود در بافت لاک می توانند در حیوانات هم سن و هم نژاد متفاوت باشند و شکل آن ها یک ویژگی کاملا فردی محسوب می شود.

جمجمه

جمجمه لاک پشت تقریبا کوچک و گرد است. کوچکی جمجمه کمک می کند تا سر حیوان به راحتی داخل لاک مخفی شود. ماهیچه های سر و گردن بسیار قوی و قدرتمند هستند و به سادگی می توانند سر را به داخل لاک بکشانند. فک ها و پوزه به ویژه در گونه های گیاه خوار کوتاه است. لاک پشت ها دندان ندارند. این ویژگی در فسیل لاک پشت های اولیه نیز قابل مشاهده است. فک بالا و پایین شبیه منقار پرندگان هستند و بافتی سخت و شاخی روی آن ها را می پوشانند. فک پایین خیلی دقیق داخل فک بالا می نشیند. این آرایش، در کنار لایه شاخی موجود روی فک ها به حیوان کمک می کند تا مواد غذایی مثل برگ سبزیجات را به چند تکه تقسیم کند.

رنگ بافت مخاط دهان صورتی و مرطوب است. روی زبان پرزهای چشایی فراوانی دیده می شوند. زبان لاک پشت ها از حفره دهان خارج نمی شود به همین خاطر نقش مهمی در به دست آوردن غذا و یا رفتارهای شکار ایفا نخواهد کرد. در درون حفره دهان به خصوص روی کام، بافت خشن و سختی وجود دارد که به خرد کردن و آسیاب کردن غذا کمک زیادی می کند.

در جمجمه لاک پشت، حفره بینی با حجم بسیار زیادی وجود دارد و توسط تیغه ای نازک از جنس استخوان یا غضروف به دو قسمت چپ و راست تقسیم می شود. در بخش بالای جمجمه لاک پشت، فضایی تقریبا طویل برای قرار گرفتن مغز وجود دارد. لازم است بدانید استخوان های جمجمه لاک پشت محکم و ضخیم هستند و سینوس های ظریفی در آن ها دیده می شود.

دستگاه تولید مثل

لاک پشت های نر و ماده بسته به سرعت رشد، محیط زندگی، تغذیه و نژاد در سن ۵ تا ۱۵ سالگی به بلوغ جنسی می رسند. در اصل باید بدانید ماده ها کمی دیرتر از نرها بالغ می شوند. تمام لاک پشت ها تخم گذار هستند و به جزو یک یا دو نژاد خاص، مادر هیچ گونه مراقبتی از تخم های خود نمی کند.

لاک پشت های نر دو بیضه دارند که داخل لاک و حفره سلومیک در کنار کلیه ها قرار گرفته اند. بیضه ها در فصل تولید مثل رشد بیشتری دارند و بزرگ تر می شوند. اسپرم از راه مجرای دفران به بخش اور ودیوم در کلواک منتقل می شود. لاک پشت های نر نوعی آلت تناسلی ساده دارند که مثل بیلچه است که در وسط آن شیاری برای عبور اسپرم وجود دارد. رنگ این عضو از باقی بدن تیره تر است و در ادرار کردن نقشی ندارد.

حیوان ماده دارای یک جفت تخمدان و اوید کت است. اویدو کت به اورودئوم وصل می شود. تخمک ها پس از جدا شدن از تخمدان و عبور از اویدو کت توسط آلبومین و پوسته بیرونی تخم احاطه می شوند و زرده زیادی دارند. یکی از شگفت انگیزترین ویژگی های تولید مثل خزندگان، قدرت زنده ماندن اسپرم در دستگاه تناسلی حیوان ماده است. به یاد داشته باشید برخی از لاک پشت ها قادر هستند اسپرم حیوان نر را تا یک سال زنده و بارور نگه دارند.

این زمان در برخی از سمندرها به دو سال نیز می رسد. یکی از نخستین پرسش هایی است که معمولا دارندگان لاک پشت از دامپزشک می پرسند، درباره جنسیت حیوانی است که از آن نگهداری می کنند. تشخیص جنس نر و ماده در لاک پشت ها به علت شفاف نبودن دستگاه تناسلی خارجی کمی پیچیده است. بر همین اساس باید به مشخصات ظاهری حیوان توجه کنید. برای تشخیص جنسیت موارد زیر را به خاطر داشته باشید:

• کلواک: ممکن است بتوان آلت تناسلی را در حیوان نر مشاهده کرد. این وضع به خصوص در هنگام جابجا شدن حیوان بیشتر قابل رؤیت است.
• فرم سینه پوش: در اغلب نرها سینه پوش در بخش وسط فرورفتگی مختصری دارد. این گودی به حیوان نر کمک می کند تا زمان جفت گیری به سادگی سوار حیوان ماده شود. در مقابل سپرهای عقبی برخی از لاک پشت های ماده قادر هستند کمی حرکت کنند. درست مانند اینکه توسط لولاهای ساده ای به یکدیگر وصل شده باشند. این ویژگی در تخم گذاری به آن ها کمک زیادی می کند.
• فرم و اندازه لاک: معمولا نرهای بالغ از ماده های هم نژاد کوچک تر هستند. زیرا حیوان ماده باید برای نگهداری تخم ها در لاک خود فضای کافی داشته باشد. گاهی اوقات می توان خراشیدگی های کوچکی را روی لاک حیوان ماده مشاهده کنید که در زمان جفتگیری و به دنبال سوار شدن لاک پشت ایجاد می شوند.
• شکل دم: دم نرها بلندتر، ضخیم تر و نوک تیزتر است. همچنین فاصله بین لبه عقبی سینه پوش تا کلواک در ماده ها کمتر از نرها است.

پوست

پوست بدن لاک پشت ها فلسدار و ضخیم است. این پوست در مقابل خشکی، گرما، سرما و اشعه ماوراء بنفش مقاوم است و به این شکل زندگی در شرایط سخت آب و هوایی را برای این حیوان ساده تر می کند. پوست لاک پشت ها به نسبت پستانداران ساختمان های غده ای بسیار کمتری دارند. لایه خارجی پوست یا اپیدرم فرم شاخی و بسیار محکمی به خود می گیرد. در مقابل لایه درم وظیفه نگهداری، تغذیه و رنگبندی پوست را برعهده دارد.

این رنگ بندی پوست تأثیر زیادی در پنهان شدن حیوان از دید دشمنان مهاجم دارد. برای همین معمولا لاک پشت های خاکی همرنگ محیط زندگی خود هستند. پوست برخی از لاک پشت ها رنگ بندی های بسیار جذابی دارند و معیار نامگذاری نژاد آن ها نیز قرار می گیرد مانند نژاد گوش قرمز یا زرد دست.

شنوایی

لاک پشت ها گوش بیرونی ندارند. بخش قابل مشاهده گوش آن ها توسط لایه ای غیر شاخص از پوست ایجاد می شود که نوعی پرده صماخ به شمار می رود. این پرده در دو قسمت سر، درست پشت چشم ها و هم تراز با گوشه دهان قرار گرفته است. پوست این قسمت بسیار آسیب پذیر و ظریف است و لازم است زمان بازرسی یا مقید کردن حیوان مراقب باشید تا به آن آسیب نزنید.

در قسمت پشت این پرده مجرای استاش قرار دارد که به حلق وصل شده است. اجزای داخلی گوش در یک استخوان اسفنجی قرار می گیرد. ارتعاش های دریافت شده توسط پرده گوش به وسیله یک لایه خاص و دو تکه شبه استخوان به نام کولوملا و کولوملای بیرونی به محفظه پیش لنفاوی منتقل می شوند که اطلاعات دریافت شده را به مغز می رساند.

لاک پشت ها قادر هستند صداهای تن پایین را بشنوند. منبع این صداها بیشتر زمین و ارتعاشات آن است تا هوا. دامنه شنوایی لاک پشت ها بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هرتز است. معمولا لاک پشت ها تنها در زمان جفت گیری صداهای قابل شنیدن از خودشان خارج می کنند. به نظر می رسد گوش ها بیشتر از آنچه که عضو شنوایی باشند، باعث تعادل می شوند.

مغز و اندام های حسی

مغز لاک پشت ها مثل سایر خزندگان ساختار ساده ای دارد و در آن چین خوردگی مشاهده نمی شود. مغز به صورت طولی در درون جمجمه قرار دارد و به سه قسمت اصلی یعنی مغز پیشین، میانی و پسین تقسیم بندی می شود. بینایی چشم ها به طور مستقل از هم در داخل کاسه استخوانی قرار دارند و هر کدام از طریق یک جفت پلک محافظت می شوند. بخش داخلی پلک ها توسط مخاط ملتحمه پوشیده شده است. کره چشم ها قادر هستند در تمام جهت ها حرکت کنند.

در اطراف هر چشم یک جفت غده اشکی قرار دارد. در ساختمان چشم لاک پشت مجرای اشکی وجود ندارد و به همین خاطر اشک ترشح شده یا تبخیر شده یا از طریق بافت ملتحمه جذب می شود. در غیر این صورت به شکل قطره های کوچک از گوشه چشم جاری می شود. بافت شبکیه فاقد رگ و تعداد سلول های مخروطی آن از سلول های استوانه ای بیشتر است. بر همین اساس لاک پشت ها قادر به جداسازی و تشخیص رنگ ها هستند.

به طور کلی لاک پشت ها علاقه زیادی به رنگ های زرد، قرمز و نارنجی دارند. شاید برای تان جالب باشد لاک پشت های گیاه خوار در تشخیص رنگ سبز فوق العاده هستند. چشم های اغلب لاک پشت ها به ویژه انواع لاک پشت خاک زی دید خوبی در شب دارند. لاک پشت ها دارای پلک سوم واضحی هستند که در زمان شنا روی چشم را می پوشاند و برای دید مناسب در درون آب به این حیوان کمک می کند. قرار گرفتن چشم ها در دو قسمت جمجمه میدان دید بزرگی را برای لاک پشت ها به وجود می آورد که البته قسمت مهمی از پشت سر حیوان به علت قرار گرفتن لاک در نقطه کور قرار می گیرد.

بویایی

لاک پشت ها قدرت بویایی فوق العاده ای دارند. آن ها می توانند وجود مواد قندی، تازگی و کهنگی غذاهای مختلف را تنها با بوییدن تشخیص دهند. سیستم ومرونازال یا بینی تیغه ای در لاک پشت ها قوی و بسیار فعال است و برعکس سوسمارها و مارها  داخل تیغه استخوانی کاملا جدا جای ندارد بلکه به شکل منتشر در بخش جلویی و پشتی لوب بویایی قرار گرفته است.

این عضو نقش مهمی در تشخیص فرمون ها و رفتارهای جنسی ایفا می کند. سیستم ومرونازال را می توان نوعی اندام حسی شیمیایی دانست که عطر و بوهای مختلف را با آن می توان حس کرد، وظیفه شناخت فرمون ها را بر عهده دارد و نقش اساسی در شکل گیری رفتارهای جنسی، شکار و اجتماعی بازی می کند. ارتباط این سیستم با دهان موجب می شود محرک هایی که از راه دهان به بدن وارد می شوند مورد بررسی قرار بگیرند. مجرای سیستم ومرونازال دارای مژک های بسیار ظریفی است. لا به لای این مژک ها گیرنده های گوناگونی وجود دارند که وظیفه آن ها دریافت اطلاعات و شناخت محرک های مختلف است.

کلیه ها و سیستم دفعی

لاک پشت ها یک جفت کلیه دارند که در قسمت پسین و پشتی حفره سلومیک، نزدیک ریه ها و سطح لاک قرار گرفته اند. واحد سلولی کلیه ها نوعی نفرون ساده و فاقد لوله هنله و لگنچه است. در زمان کالبدگشایی یا جراحی لاک پشت نر ممکن است حتی کلیه ها با بیضه ها اشتباه گرفته شوند. دستگاه ادراری لاک پشت ها از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است. در پستانداران، کلیه ها از طریق حالب به مثانه متصل می شوند و ادرار بعد از ذخیره شدن در مثانه از راه مجرای ادرار به بیرون از بدن دفع می شود. اما در لاک پشت ها کلیه ها و مثانه به طور مجزا از یکدیگر قرار دارند و به طور غیر مستقیم و از راه کلواک به یکدیگر وصل می شوند.

در برخی از لاک پشت های آبی دو مثانه کوچک فرعی نیز به اورودئوم وصل می شوند. اورودئوم مسیر حرکت ادرار را مشخص می کند. به این شکل ادرار وارد شده به آن ممکن است در سه جهت شروع به حرکت کند. از راه پروکتودیوم به بیرون از بدن دفع شود. به سمت مثانه حرکت کرده و در آن ذخیره شود و توسط حرکات آنتی پریستالتیک قلون به درون روده بزرگ کشیده شده و با مدفوع ترکیب شود، مثانه دیوارهای ضخیم، پر عروق و مژکدار دارد که قادر به بازجذب آب و دفع کریستال های اورات است.

با توجه به این که در بافت سلولی کلیه ها لوله هنله وجود ندارد، ادرار ترشح شده توسط کلیه ها نسبت به خون ایزوتونیک یا هیپوتونیک است و اگر املاح و مایعات موجود در آن باز جذب نشوند، مقدار زیادی از ذخیره آب و املاح بدن از دست می رود. مثانه ها و قلون ها نقش بازجذب املاح بدن را برعهده دارند. رقیق بودن ادرار ترشح شده از کلیه ها احتمال به وجود آمدن سنگ های کلیوی را به حداقل می رساند. بهتر است بدانید لاک پشت ها یک سیستم پرتال کلیوی دارند.

اندام های حرکتی

لاک پشت ها دو دست و دو پا دارند. در برخی از نژادها در هر کدام از اندام های حرکتی پنج انگشت مشاهده می شود. اما برخی از گونه ها مثل هورس فیلد دارای چهار انگشت هستند. در نژادهای آبزی دست و پا فرم باله مانند پیدا کرده و به این صورت به لاک پشت کمک می کنند تا بتواند در آب شنا کند. لاک پشت های خشک زی دست های بسیار قدرتمند و قوی دارند و قادر هستند به خوبی روی شن و سنگ حرکت کنند. اما بهتر است بدانید دست ها به لاک پشت ها در شکار و تغذیه کمک چندانی نخواهد کرد.

دستگاه تنفسی

ریه ها به تعداد یک جفت و درست در زیر لاک و بالای احشاء قرار دارند. ریه های چپ و راست توسط بافتی نازک از یکدیگر جدا می شوند. بافت داخلی ریه ها اپیتلیوم مژکداری بوده که قدرت زیادی در دفع مواد بیرونی ندارد. نای به دو نایچه تقسیم شده و هوا را به ریه های راست و چپ می رساند. ریه ها نسبت به جثه لاک پشت حجم بزرگی داشته و تقریبا یک اندازه هستند و از درون توسط تیغه هایی به قسمت های کوچک تر تقسیم می شوند.

لاک پشت مکانیسم تنفس قابل توجهی دارد. از یک سو حیوان فاقد یک دیافراگم واقعی است و از سوی دیگر  وجود لاک ها روی دنده ها، حرکت قفسه سینه را برای کمک به تنفس این حیوان غیر ممکن می کند. همان طور که اشاره کردیم ریه ها توسط پرده های نازک به نام تیغه افقی یا دیافراگم کاذب از سایر احشاء جدا می شوند. حرکت دست ها، پاها، عضلات سینه و لگن موجب جابجا شدن تیغه افقی می شود و به این صورت فشار منفی لازم برای مکش هوا به داخل ریه را فراهم می سازد. لاک پشت ها حتی در صورت شکستگی لاک نیز قادر هستند به نفس کشیدن خود ادامه دهند.

به جز دیافراگم کاذب، حرکت احشاء به طور غیر فعال به ورود و خروج هوا از داخل ریه ها کمک می کند. علاوه بر این در زمان فرو رفتن حیوان در آب، کمی هوا به طور خودکار و به علت فشار هیدرواستاتیک از داخل ریه ها خارج می شود. سلامت ریه ها نقش زیادی در شنا کردن لاک پشت در آب دارند. لاک پشت ها به علت نداشتن دیافراگم واقعی قادر به سرفه کردن نیستند. این کار تخلیه جرم ها و بافت های مرده را از داخل ریه ها دشوار می کند. برای همین پنومونی در لاک پشت ها بسیار وحشتناک و کشنده است. به ویژه اینکه ترشحات التهابی و اکسودای ریه در لاک پشت ها چسبنده و غلیظ است. لاک پشت ها میوگلوبین و هموگلوبین بالایی دارند. این ویژگی به آن ها این قدرت را می دهد تا بتوانند مقدار اکسیژن بالایی در بدن خود ذخیره کنند.

لاک پشت ها قدرت زیادی در تحمل دی اکسید کربن و اسید لاکتیک دارند. بنابراین در شرایطی که تنفس عادی ممکن نیست (مانند فرو بردن سر داخل لاک یا فرو رفتن داخل آب) دچار مشکل نمی شوند. در ضمن برخی از آن ها قادر به جذب اکسیژن محلول در آب از راه پوست بدن هستند. یک بررسی نشان می دهد که لاک پشت ها قادر هستند در اتمسفر دارای نیتروژن خالص تا هشت ساعت نیز زنده بمانند.

دستگاه گوارش

دستگاه گوارش لاک پشت از حفره دهان شروع شده و به کلواک می رسد. این سیستم از معده، مری، کبد، طحال، پانکراس، روده های کوچک و بزرگ تشکیل شده است. در حفره دهان و روی زبان لاک پشت ها چند نوع پرز چشایی وجود دارد. لاک پشت ها حس چشایی قوی دارند. آن ها می توانند بوی داروهایی نظیر انروفلوکساسین را در غذای خود تشخیص دهند و حتی قادر هستند نسبت به آن نیز واکنش نشان دهند.

دهان به حلق و سپس به مری وصل می شود. مری در مسیر حرکت به سمت معده کمی به طرف چپ می چرخد و در برخی از گونه ها قادر به خرد کردن مواد غذایی است. مری در برخی از لاک پشت ها دارای پرزهای خاص بوده که از یک سو باعث ورود آب زیاد به درون معده شده و از سوی دیگر در زمان دفع آب بلعیده، مانع از خروج طعمه هایی مانند سخت پوستان و ماهیان می شود. آن ها قادر هستند غذا را برای مدتی داخل مری نگه دارند. مری کمی به سمت چپ گردن انحراف می کند و به طور کلی می توان گفت فرم آن ساده است. فندوس یا دهانه معده کمی به سمت راست و پیلور مختصری به سمت چپ بدن تمایل دارد. دهانه رحم دارای چین های خاصی است که نقش اسفنگتر را بر عهده دارد.

امیدواریم از مطالعه این مقاله نهایت استفاده را برده باشید. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات اصول نگهداری از لاک پشت و غذای لاک پشت را نیز مطالعه فرمایید.

منبع : آرگا