موسیقی درمانی راهی ارتباطی برای ابراز نگرش ها، احساسات و عواطف است. در حقیقت اصلی ترین و اساسی ترین جنبه ارتباطی موسیقی مربوط به وجه غیر کلامی آن می شود. موسیقی منعکس کننده محدوده وسیعی از عواطف انسانی است و به علت جهانی بودن و نداشتن تعلق به تیم یا گروه خاص می تواند سدهای زبانی و فرهنگی را بشکند و برای تعامل انسان ها تجربه ای مشترک فراهم کند. موسیقی یک حقیقت سازمان یافته است. رویدادی حقیقی که در زمان رخ می دهد و توجه لحظه به لحظه شخص را طلب می کند. موسیقی درمانی در جایی که واژگان به تنهایی ناتوان هستند می تواند باعث ایجاد ارتباط شود. به دلیل ساختار واقعی موسیقی، پدیده ای شکل می گیرد که می تواند شنیده و به خوبی احساس شود. در این مطلب هر آنچه در مورد موسیقی درمانی لازم است بدانید را به شما خواهیم گفت.
تاریخچه موسیقی درمانی
از ابتدای تاریخ بشر موسیقی راهکاری برای شفا محسوب می شد. در فرهنگ ابتدایی قبایل آفریقایی، شخصی به نام شامان رهبر موسیقی، پزشک و روحانی قبیله از موسیقی برای خارج شدن امراض از جسم بیماران استفاده می کرد. چینی های قدیم تمدن هندو نیز موسیقی را به شدت شفا بخش می دانستند. یونانیان نیز از برنامه های موزیکال برای تصفیه و پالایش احساسات استفاده می کردند. رومی ها موسیقی را روشی برای درمان بیخوابی و طاعون می دانستند.
از قرن ۱۷ تا نیمه قرن ۱۸ موسیقی با حفظ اهمیت خود به عنوان امداد پزشکی برای خانواده های سلطنتی به شدت مورد توجه قرار گرفت. نویسندگانی نظیر شکسپیر و اسپنسر نیز تلاش کردند تا در این دوران جایگاه علمی و پذیرفته ای از موسیقی در درمان آسیب های روانی و غیره ایجاد کنند. در طول قرن ۱۹ استفاده از موسیقی در برنامه های آموزشی ناشنوایان و نابینایان آمریکا افزایش پیدا کرد. در قرن ۲۰ به دلیل کاربرد موسیقی در درمان، زمینه ایجاد حرفه موسیقی درمانی فراهم شد و استفاده درمانی از موسیقی به ویژه در حرفه روانپزشکی گسترش پیدا کرد.
نخستین انجمن موسیقی درمانی در جهان، انجمن ملی موسیقی درمانی آمریکا است که در سال ۱۹۵۰ تأسیس شد. در سال ۱۹۷۱ نیز انجمن موسیقی درمانی آمریکا شکل گرفت و به موازات آن سومین مرکز مهم موسیقی درمانی در سال ۱۹۷۴ راه اندازی شد. دو انجمن موسیقی درمانی آمریکا در سال ۱۹۹۸ با یکدیگر متحد شدند و سازمان واحدی را ایجاد کردند. اولین حرکت عمومی و ملی در کشور راه اندازی انجمن موسیقی درمانی ایران در سال ۱۳۸۰ با حضور اساتید مشهور و برجسته کشور بود. هدف اساسی معرفی دانش موسیقی درمانی در سطح کشور و ارائه خدمات آموزشی و درمانی است.
منظور از موسیقی درمانی چیست؟
یکی از فواید موسیقی برای بهبود سلامت عاطفی، جسمی و آرامش، صوت درمانی یا موسیقی درمانی است. فردی که تحت درمان است، زیر نظر یک متخصص آموزش دیده درمان را آغاز می کند. موسیقی درمانی ممکن است موارد زیر را شامل شود:
- مدیتیشن
- ساز زدن
- گوش دادن به موسیقی
- حرکت به سمت ضرب و آهنگ موسیقی
- آواز خواندن همراه با موسیقی
اعتقاد بر این است که شفابخشی با صدا به یونان باستان مربوط می شود. درست زمانی که موسیقی برای درمان انواع اختلالات روانی مورد استفاده قرار می گرفت. در طول تاریخ برای دور کردن ارواح شیطانی، تقویت روحیه سربازان ارتش و کمک به کار کردن سریع مردم از موسیقی استفاده می شد.
امروزه، مطالعات موسیقی را با تعدادی از فواید برای سلامتی، از افزایش عملکرد سیستم ایمنی و کاهش سطح استرس گرفته تا بهبود سلامت نوزادان مرتبط دانسته اند.
روش های موسیقی درمانی
دو نوع روش موسیقی درمانی به صورت فعال و غیر فعال وجود دارد. در ادامه هر یک را به صورت جداگانه بررسی می کنیم.
- فعال: در موسیقی درمانی فعال خود فرد درگیر ایجاد یا نواختن موسیقی می شود. این روش موسیقی درمانی تحت نظر راهنمایی های یک موسیقی درمانگر انجام خواهد شد.
- غیر فعال: گوش دادن به موسیقی، جایی که یک شخص در حال گوش دادن به موسیقی زنده یا ضبط شده است، منفعل در نظر گرفته می شود. زیرا در این صورت شخص درگیر موسیقی یا یک مشارکت به شکل فعال نیست.
آشنایی با انواع موسیقی درمانی
موسیقی درمانی یک پروسه فعال است که در آن مراجع در ایجاد موسیقی نقش دارد، یا یک پروسه غیر فعال که شامل گوش دادن یا پاسخ دادن به موسیقی است. برخی روانشناسان و درمانگران احتمال دارد از یک رویکرد ترکیبی کمک بگیرند که شامل تعاملات فعال و غیر فعال با موسیقی است. رویکردهای متعددی در موسیقی درمانی ایجاد شده است که شامل موارد زیر می شود:
- موسیقی درمانی شناختی- رفتاری (CBMT): این رویکرد، درمان شناختی- رفتاری را به نوعی با موسیقی ترکیب می کند. در (CBMT) از موسیقی برای تقویت برخی رفتارها و اصلاح برخی دیگر استفاده می شود. این رویکرد دارای نوعی ساختار است و به هیچ عنوان بداهه در آن جایی ندارد و شامل گوش دادن به موسیقی، رقصیدن، نواختن یک ساز یا آواز خواندن می شود.
- موسیقی درمانی تحلیلی: موسیقی درمانی تحلیلی شما را تشویق می کند تا از یک گفتگو بداهه از طریق آواز خواندن یا نواختن یک ساز برای بیان افکار ناخودآگاه خود استفاده کنید، در خصوص آن فکر کنید و سپس درباره آن با روانشناس خود صحبت کنید.
- روان درمانی صوتی: در این قالب از تمرینات صوتی گوناگون، صدای طبیعی و تکنیک های تنفسی برای ارتباط با تکانه ها و احساسات خود استفاده می کنید. این تمرین برای ایجاد حس عمیق تر ارتباط با خودتان است.
- موسیقی درمانی نورداف_ رابینز: این نوع موسیقی را، موسیقی درمانی خلاق نیز می گویند. این روش شامل نواختن یک ساز (معمولا طبل یا سنج) است، در صورتی که درمانگر با استفاده از ساز دیگری مراجع را همراهی می کند. رویکرد نوردوف رابینز راهی برای درک قدرت و امکانات ساخت موسیقی، سپس به کارگیری این درک برای برآوردن نیازهای خاص هر شخص و جامعه است. براساس این رویکرد از طریق موسیقی فعال، می توانیم اعتماد به نفس و عزت نفس خود را به درستی پرورش دهیم.
- موسیقی درمانی اجتماعی: تمرکز این نوع موسیقی بر استفاده از موسیقی به عنوان راهکاری برای تسهیل تغییر در سطح جامعه است. پروسه در یک محیط گروهی صورت می گیرد و نیاز به سطح بالایی از مشارکت هر یک از گروه یا اعضا دارد. شاید برای تان جالب باشد در این نوع موسیقی درمانی حین اجرای فعالیت های موسیقی، شخص تشویق می شود تا نسبت به موسیقی به نوعی واکنش نشان دهد و روش های موسیقیایی کلامی و غیر کلامی گوش دادن به دیگران را برای برقراری ارتباط اجتماعی بررسی کرده و پیدا کند.
- روش بانی (تصویرسازی و موسیقی هدایت شده (GIM): این شکل از درمان از موسیقی کلاسیک به عنوان راهی برای تحریک تخیل استفاده می کند. در این شیوه، خاطرات، احساسات و تصاویری را که در زمان گوش دادن به موسیقی تجربه می کنید به خوبی شرح می دهید.
- موسیقی درمانی Benenzon: این قالب برخی از مفاهیم روانکاوی را با پروسه ساخت موسیقی ادغام می کند. این نوع موسیقی درمانی شامل جستجوی هویت صدای موسیقی شما است که موجب توصیف صداهای خارجی شده و با وضعیت درونی شما مطابقت بیشتری دارد.
تکنیک های موسیقی درمانی
انواع مختلفی از تکنیک های موسیقی درمانی وجود دارد که عبارتند از:
- موسیقی و رشد: هدف اساسی و اصلی این تکنیک افزایش یادگیری و توانبخشی مراجعین و بیماران است. در این نوع تکنیک از موسیقی به عنوان محرک تقویت کننده استفاده می شود که در نتیجه آن آگاهی و رشد شخص بهبود پیدا می کند.
- شنیدن موسیقی به صورت غیر فعال: شنیدن موسیقی ملایم و آرامش بخش، آواز خواندن، نواختن موسیقی و ترانه سرایی به طور انفرادی یا گروهی و انجام حرکات موزون برخی از اجزای این تکنیک به شمار می روند.
- موسیقی و مشاوره: در تکنیک موسیقی و مشاوره، از موسیقی برای صحبت و یادآوری خاطرات و به منظور افزایش مکالمه و ارتباط با دیگران استفاده می شود.
- موسیقی درمانی تکاملی: موسیقی درمانی تکاملی یا رقص درمانی به شخص کمک می کند تا با انجام برخی حرکات به سطح مناسبی از ترکیب درست رفتار شناختی، عاطفی، تنظیم حرکات فیزیکی با رفتار خود و علاوه بر این نوعی رفتار اجتماعی مناسب دست پیدا کند.
- موسیقی و محرک: این تکنیک برای تقویت حواسی مانند لامسه، بینایی و شنوایی انجام می شود. در طول این تکنیک همه فعالیت های موسیقیایی که موجب تحریکات لامسه و شنوایی می شوند فراهم خواهد شد. علاوه بر این از طریق تخیلات بیمار به بهبود شرایط او در طول این تکنیک کمک می کنند. این تکنیک تأثیر فراوانی در کاهش افسردگی و اضطراب به ویژه در معلولین دارد.
- موسیقی و بازخورد زیستی: در این تکنیک درمانی، برای تقویت پاسخ های فیزیولوژیکی از موسیقی استفاده می شود. موسیقی می تواند باعث کاهش ناراحتی های فیزیولوژیکی شده و پاسخ های مطلوب را نیز افزایش دهد.
هدف از موسیقی درمانی چیست؟
موسیقی درمانی یک نوع رویکرد درمانی است که از موسیقی برای بهبود خلق و خو برای کمک به کسانی که به بهبود سلامت روان و آرامش کلی نیاز دارند استفاده می کند. موسیقی درمانگر شما را در ساختن و یا گوش دادن به موسیقی در طول جلسات راهنمایی خواهد کرد. شما می توانید در طول جلسه موسیقی درمانی خود از یک یا چند مورد از موارد زیر استفاده کنید:
- به کمک گیتار، درام یا پیانو ساز می زنید.
- آواز می خوانید.
- با همدیگر شعر می نویسید، آهنگ می سازید یا موسیقی می نوازید.
- دست و پاهای خود را با ریتم تکان می دهید و می رقصید.
- درباره شعرها صحبت می کنید.
- بداهه نوازی می کنید. شما و روان درمانگرتان با یکدیگر کار می کنید تا موسیقی و صداهایی بسازید که احساسات شما را به گونه ای منعکس کنند. این کار احتمال دارد شامل نواختن ساز و آواز خواندن باشد.
از جمله اهداف موسیقی درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. کاهش استرس در کودکان
فعالیت های موسیقی درمانی موجب شده که کودکان احساس خوشایندی نسبت به خودشان پیدا کنند. موسیقی درمانی به کودکان در مدیریت درد و موقعیت های استرس زا کمک می کند.
۲. بی خوابی
گوش دادن به موسیقی پیش از چرت زدن و خوابیدن، باعث می شود پارامترهای مربوط به خواب به طرز قابل توجهی بهبود پیدا کند. با این کار آرامش به شما منتقل شده و خواب آرام تر و بهتری را تجربه خواهید کرد.
۳. درمان ناشنوایان
موسیقی درمانی هنوز برای بسیاری از افراد غیر ممکن به نظر می رسد. به همین دلیل نمی توان در خصوص تأثیر موسیقی درمانی بر احساسات و عواطف ناشنوایان به شکل قطعی نظر داد.
۴. درمان نابینایان
موسیقی درمانی به نابینایان کمک می کند تا استرس و اضطراب خود را کاهش دهند. از طریق موسیقی، افراد نابینا می توانند احساسات شان را به شکل غیر کلامی کشف کرده و با آن ارتباط برقرار کنند.
۵. درمان اختلالات ارتباطی
مطالعات مختلف نشان می دهد که موسیقی درمانی اجزای زبان نظیر واج شناسی، مورفولوژی، نحو و دیگر جنبه های رشد گفتار نظیر درک جملات را در کودکانی که به SLI مبتلا هستند بهبود می بخشد.
۶. درمان افسردگی
تحقیقات نشان می دهد که موسیقی درمانی در کنترل و بهبود نشانه های افسردگی به شدت مفید است. به گونه ای که افرادی که تحت موسیقی درمانی همراه با درمان های استاندارد مخصوص افسردگی نظیر گفتار درمانی قرار می گیرند، بیش از سایر افراد بهبود پیدا می کنند.
۷. درمان سرطان
موسیقی درمانی نمی تواند به صورت مستقیم سرطان را درمان یا از بروز آن جلوگیری کند. اما برخی از مطالعات نشان می دهد که موسیقی درمانی می تواند به افرادی که به سرطان مبتلا هستند کمک کند تا اضطراب خود را کاهش دهند. علاوه بر این باعث کاهش نشانه ها و عوارض جانبی و بهبود کیفیت زندگی بیمار خواهد شد.
امیدواریم از مطالعه این مطلب نهایت استفاده را برده باشید. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات رواشناسی موسیقی، تأثیر موسیقی بر بدن و تأثیر موسیقی بر سالمندان را نیز مطالعه فرمایید.
منبع : آرگا
