سرطان پستان، یکی از شایع ترین سرطان های زنان است که بسیاری از خانم ها را درگیر می کند. هر چقدر این بیماری سریع تر تشخیص داده شود، شانس بهبودی بیمار افزایش پیدا می کند. یکی از شیوه هایی که به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک می کند، ماموگرافی است. در ماموگرافی با استفاده از اشعه ایکس از سینه ها تصویربرداری می شود. این تصاویر روی صفحه نمایش کامپیوتر نمایش داده می شود و پزشک قادر است از این راه علائم مربوط به سرطان را در بافت سینه بررسی کند. در این مقاله به بررسی خطرات اشعه ماموگرافی خواهیم پرداخت.
عملکرد دستگاه ماموگرافی چگونه است؟
دستگاه ماموگرافی یک جعبه مستطیلی است که در آن تیوب اشعه ایکس قرار می گیرد. این دستگاه به شکل انحصاری به سینه، اشعه ایکس می تاباند. در این ابزار بخشی قرار دارد که سینه را نگه می دارد و آن را تحت فشار قرار می دهد و زوایای گوناگونی را برای تصویربرداری از بافت سینه فراهم می کند.
هدف از انجام ماموگرافی چیست؟
از روش ماموگرافی برای اهداف تشخیصی یا غربالگری استفاده می شود.
۱. ماموگرافی تشخیصی
از این نوع ماموگرافی برای بررسی تغییرات مشکوک سینه نظیر احساس درد، وجود توده، ضخیم شدن نوک سینه و ترشح از آن استفاده می شود. علاوه بر این اگر نتیجه حاصل از غربالگری نرمال نباشد، این نوع ماموگرافی پیشنهاد می شود که طی آن عکس های بیشتری از سینه ها گرفته می شود.
۲. ماموگرافی غربالگری
در زنانی که هیچ نشانه ای مبنی بر ابتلا به سرطان ندارند، از ماموگرافی غربالگری برای بررسی و تشخیص تغییرات بافت سینه استفاده می شود. هدف از انجام این کار این است که سرطان سینه پیش از اینکه به دیگر نواحی بدن برسد، تشخیص داده شود.
چگونه می توان تا جای ممکن از تابیدن اشعه ایکس به دیگر اندام ها جلوگیری کرد؟
در معاینات اشعه ایکس دقت زیادی صورت می گیرد تا از کمترین میزان تابش، بهترین تصاویر برای بررسی گرفته شود. سیستم های پرتونگاری مدرن و پیشرفته دارای پرتوهای اشعه ایکس بسیار کنترل شده و روش های کنترل دوز هستند که میزان پراکندگی تابش را به حداقل می رسانند. این روش ها می توانند تضمین کنند که بخش هایی از بدن که نیاز به تصویربرداری از آن ها نیست در معرض حداقل اشعه قرار دارند.
خطرات اشعه ماموگرافی
برخی خطرات اشعه ماموگرافی شامل موارد زیر هستند:
تشخیص افراطی
ماموگرافی می تواند تومورهای بی خطر و غیر تهاجمی را پیدا کند که به درمان نیاز ندارند. با این حال برای پزشکان سخت است که این نوع تومورها را از تومورهای نیازمند به درمان تشخیص دهند. در نتیجه، به طور معمول تمام آن ها را درمان می کنند.
نتیجه مثبت کاذب
این مشکل هنگامی اتفاق می افتد که شخص مبتلا به سرطان نیست، اما متخصص رادیولوژی متوجه تغییراتی در بافت سینه او می شود. این مسئله ممکن است موجب اضطراب شخص شده و پزشک چند آزمایش را برای فرد تجویز کند. ۵ تا ۱۵ درصد از ماموگرام های غربالگری به تست های بیشتری مانند سونوگرافی برای تشخیص نهایی نیاز دارند. بیشتر این تست ها طبیعی هستند؛ اما در صورت وجود یافته های غیر طبیعی، بیوپسی یا سنجش مجدد باید صورت بگیرد. بیشتر نمونه های بیوپسی تأیید می کنند که هیچ نوع سرطانی وجود ندارد. برخی از شواهد نشان می دهد که موارد مثبت کاذب در خانم های جوان، افرادی که سینه های متراکم دارند، کسانی که در قدیم بیوپسی پستان یا نمونه برداری از سینه کرده اند و کسانی که سابقه خانوادگی سرطان سینه دارند، بیشتر دیده می شود. این مشکل در خانم هایی که استروژن مصرف می کنند نیز بیشتر مشاهده می شود.
نتیجه منفی کاذب
تقریبا در ۲۰ درصد موارد احتمال دارد که فرد به سرطان سینه مبتلا باشد، اما ماموگرافی نتواند آن را تشخیص دهد. به طور معمول این مشکل هنگامی رخ می دهد که توده بسیار کوچک باشد یا در مناطقی مانند زیر بغل قرار بگیرد. نتیجه منفی کاذب، تشخیص و درمان بیماری را به تأخیر می اندازد. دیگر خطرات اشعه ماموگرافی عباتند از:
- میزان تابش مؤثر در این شیوه متغیر است.
- تمام سرطان های سینه قابل درمان نبوده و تشخیص سریع آن ها احتمال مرگ شخص را کاهش نمی دهد. برخی از انواع توده ها رشد سریعی دارند. در نتیجه، در زمان تشخیص بیماری احتمال دارد سرطان به دیگر نقاط بدن فرد نیز برسد.
- محققان در مطالعه ای اثرات سالانه یا دو سال یک بار را روی خانم های ۴۰ تا ۷۴ ساله ارزیابی کردند. نتایح نشان داد استفاده مکرر از دستگاه ماموگرافی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد و این خطر برای زنانی که دارای سینه های بزرگ تری هستند نیز بیشتر است.
ماموگرافی چه نوع محدودیت هایی دارد؟
در حال حاضر بهترین ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان سینه ماموگرافی است. اما این ابزار تمام انواع سرطان های پستان را تشخیص نمی دهد. به این نوع ماموگرافی، نتیجه منفی کاذب می گویند. به بیان دیگر هنگامی که ماموگرافی طبیعی نباشد و هیچ سرطانی وجود ندارد به این حالت نتیجه مثبت کاذب گفته می شود. تصاویر غربالگری ماموگرافی معمولا برای تشخیص قطعی وجود یک بیماری خوش خیم یا بدخیم کافی نیستند. در صورت وجود ناهنجاری های غیر طبیعی، رادیولوژیست آزمون های تشخیصی بیشتری از فرد می گیرد. تفسیر ماموگرافی بسیار دشوار است، زیرا بافت طبیعی پستان در هر بیمار منحصر به فرد و متفاوت است.
علاوه بر این در مواردی که بیمار بعد از جراحی از پماد درمانی یا پودر استفاده کند تفسیر تصاویر ماموگرام سخت تر می شود. با توجه به اینکه تشخیص و شناسایی برخی از سرطان های پستان دشوار است، رادیولوژیست احتمال دارد تصاویر قبلی ماموگرافی را هم درخواست کند تا بتواند آن ها را با یکدیگر مقایسه کند.
خطرات اشعه ماموگرافی زیر ۴۰ سال
معمولا بعد از سن ۴۵ سالگی باید یک بار در سال ماموگرافی را انجام دهید. با شروع سن ۵۵ سالگی می توانید هر دو سال یک بار این پروسه را انجام دهید. اگر سابقه خانوادگی سرطان سینه دارید باید پزشک خود را مطلع کنید، زیرا ممکن است ماموگرافی ها تکرار شود. کالج پزشکان آمریکا توصیه می کنند که زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه باید با پزشک خود در خصوص اینکه آیا ماموگرافی را باید از سن ۴۰ سالگی شروع کنند یا خیر صحبت کنند. بر همین اساس انجام ماموگرافی زیر ۴۰ سال در حالت کلی پیشنهاد نشده است. زیرا با توجه به بالا بودن سطح هورمون های پروژسترون و استروژن در بدن خانم های جوان، خطر بروز سرطان سینه ناشی از اشعه ماموگرافی تا حد زیادی بیشتر است.
چه زمانی باید ماموگرافی انجام دهیم؟
مراکز رادیولوژی توصیه های گوناگونی در خصوص آغاز آزمایش های ماموگرافی برای هر فرد دارند. زنانی که با خطر کمتری برای سرطان سینه روبرو هستند به معنای این است که هیچ گونه سابقه خانوادگی سرطان یا عامل خطرزایی سرطان ندارند و می توانند تا سن ۴۵ سالگی صبر کنند و ماموگرافی انجام ندهند، اما زمانی که احتمال خطر سرطان برای آن ها بیشتر است بهتر است در سنین پایین تر و تعداد دفعات بیشتر از دیگر زنان آزمایشات مربوط به ماموگرافی را انجام دهند. همان طور که اشاره کردیم خانم ها می توانند از سن ۴۰ سالگی آزمایش های ماموگرافی را انجام دهند.
در پاسخ به این سوال که آیا اشعه ماموگرافی خطرات دارد باید افزود اگر بیماری وراثتی در خانواده شما وجود ندارد به اقدام زودهنگام و انجام این آزمایش نیاز نیست. برخی عواملی که خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهند به شرح زیر هستند:
- داشتن سابقه خانوادگی سرطان سینه
- داشتن سینه های متراکم
- اضافه وزن یا چاقی پس از ۵۵ سالگی
- عدم تحرک بدنی
- جهش های ژنتیکی
- شروع یائسگی پس از ۵۵ سالگی
- درمان قبلی از طریق پرتو درمانی
منبع : آرگا
