نیشکر در نواحی نیمه گرم و گرمسیری رویش دارد و علاوه بر کشورهای برزیل، هند، چین، تایلند و استرالیا که بزرگترین تولید کننده نیشکر در جهان هستند در کشور ما نیز به کاشت نیشکر اقدام می شود. در ادامه با شرایط مورد نیاز و روش کاشت این گیاه صحبت می کنیم.
شرایط مورد نیاز برای کاشت نیشکر
کاشت نیشکر در نواحی گرمسیری صورت می گیرد و کشورهایی مانند هند، چین، تایلند و استرالیا بزرگترین تولید کنندگان جهانی نیشکر می باشند. در کشور ما نیز کاشت نیشکر در نواحی شمالی و جنوبی صورت می گیرد. کاشت این گیاه در ایران به دوره پیش از اسلام برمی گردد.
در آن زمان نیشکر یکی از محصولات مهم کشاورزی در نواحی مختلفی از کشور تحت کشت بود و بعد از اسلام و در دوران صفویه کشت نیشکر یکی از فعالیت های اقتصادی ایران محسوب شد. در سال ۱۴۰۰ کشت نیشکر رشد ۷۰ درصدی پیدا کرد. داشتن دانش کافی از روش کشت نیشکر و شرایط مورد نیاز برای پرورش آن به افزایش باروری محصول کمک می کند و می تواند واردات آن را کاهش دهد.
سابقه کشت و کار نیشکر همانطور که اشاره شد طولانی بوده و این گیاه در تهیه شکر سفید و قهوه ای مورد استفاده قرار می گیرد. ساقه نیشکر حاوی ۱۴-۱۷ درصد ساکاروز است و از ساقه برای تهیه کاغذ، تخته صنعتی استفاده و پس از استخراج قند آن ملاس و تفاله به عنوان محصول جانبی در تهیه الکل و تغذیه دام به کار گرفته می شود.
گیاه نیشکر مونوکالچر است یعنی به تنهایی کشت شده و تناوب زراعی ندارد. بعد از ۵-۶ سال از کشت گیاه به آیش گذاشته شده بعد دوباره مورد کاشت قرار می گیرد. البته در هند در تناوب نیشکر برنج کاشت می شود.
روش های کشت بذر نیشکر
معمولا نیشکر به دو روش سنتی و نوین مورد کشت قرار می گیرد. در روش سنتی اول زمین آماده بعد بذر نیشکر به صورت مستقیم در خاک کشت می شود. پس از رشد بذور کنترل علف هرز و آفات صورت گرفته و در نهایت برداشت انجام می شود. در روش نوین از فناوری های پیشرفته نظیر کاشت بذور با کمترین فاصله و تنظیم دقیق عمق کاشت و فاصله های دقیق میان ردیف ها و گیاهان استفاده می شود.
ضمنا در این روش از سیستم های آبیاری هوشمند و کنترل هوشمند علف هرز و آفات کمک گرفته می شود. این روش موجب بهبود عملکرد، افزایش محصول و کاهش هزینه های تولید می گردد.
کاشت در بستر مسطح
این روش کاشت که ساده ترین و ارزانترین می باشد برای نواحی با بارندگی کم مناسب است. در این روش شیارهای کم عمق (۸-۱۰ سانتی متر) با کولتیواتور در فاصله ۷۵-۹۰ سانتی متری ایجاد می شود. در هنگام کشت بذور نیشکر بایستی خاک رطوبت کافی داشته باشد.
بسترها پشت سر هم کاشته شده و بایستی یک قلمه سه جوانه ای در هر یک از شیارهای ۳۰ سانتی متری قرار بگیرد. بعد از جوانه زدن ممکن است دو تا پنج کشت بین ردیفی در فواصل مناسب به منظور کنترل علف های هرز و تسهیل تیلرزنی صورت گیرد.
روش جوی و پشته
روش جوی و پشته در نواحی با بارندگی متوسط ولی دارای مشکلات زهکشی مورد استفاده قرار می گیرد. شیارها حدود ۸۰-۱۰۰ سانتی متر بوده و با عمق ۲۰-۲۵ سانتی متر ایجاد می شوند. قلمه های نیشکر در حالت افقی واقع شده و برای کاهش اثرات مرزی شکاف ها دوبرابر شدن قلمه ها در انتهای شیار صورت می گیرد.
با شروع رشد ساقه های نیشکر، شیارها تا حدودی با خاک پر شده و کشت بین ردیفی انجام می شود. این کشت مکرر بین ردیفی سبب تسطیح زمین می شود.
سایر روش ها عبارت است از:
- پیوند نهال چند کیسه ای
- کشت ردیفی عریض یا دو ردیفی
- روش گودالی تحت سیستم آبیاری قطره ای
- روش پیوند فاصله ای
روش های کشت قلمه نیشکر
همانند روش های کشت بذر نیشکر کشت قلمه به روش های زیر صورت می گیرد:
کشت مسطح
در این روش توسط کولتیواتور یا گاو آهن شیارهایی به عمق ۸-۱۰ سانتی متر با فاصله ۷۵-۹۰ سانتی متر ایجاد شده و موقع کشت قلمه ها باید زمین به اندازه کافی مرطوب باشد. قلمه ها باید پشت سر هم کاشته شده و یک قلمه سه جوانه در هر یک از شیارهای ۳۰ سانتی متری قرار بگیرد. بعد از پوشاندن شیارها با خاک به عمق ۵-۷ سانتی متر سطح زمین تسطیح می شود.
کشت شیاری
در این روش توسط شیارکش یا فاروئر شیارهایی در برخی مناطق در عمق ۱۰-۱۵ سانتی متر و در نواحی دیگر با عمق ۲۰ سانتی متر ایجاد می شوند. قلمه ها در انتهای شیار کاشته شده و با خاک ۵-۶ سانتی متر پوشانده می شوند. این روش برای خاک های سنگین مناسب است.
کشت حفره ای یا گودالی
در نواحی ساحلی یا نواحی که ارتفاع محصول خیلی افزایش یافته و باد شدید یا بارندگی سبب شکسته شدن ساقه نیشکر می شود از روش حفره ای برای نجات محصول از خم شدن یا شکستن آن استفاده می شود. به این ترتیب گودال یا حفره هایی با فاصله ۷۵-۹۰ سانتی متر و عمق ۲۰-۲۵ سانتی متر توسط فاروئر یا دست حفر می شود.
بعد از آماده شدن حفره ها با کود ترکیب شده و قلمه ها در داخل حفره ها کشت می شوند. بعد با خاک پوشانده می شود. ماشین کشت نیشکر پشت تراکتور وسیله مناسبی برای کاشت ساقه در حفره می باشد.
نیازهای نیشکر برای رشد
از جمله شرایط مورد نیاز برای رشد و باروری نیشکر عبارت است از:
دمای مناسب
نیشکر در نواحی گرم، آفتابی و بدور از یخبندان بهترین رشد را خواهد داشت. این گیاه به آب و هوای گرمسیری تا نیمه گرمسیری با حداقل ۵۰۰ میلی متر رطوبت سالانه احتیاج دارد. با این وجود در آب و هوای نیمه گرمسیری هم رشد خوبی دارد. در دمای ۲۰-۳۵ درجه سانتی گراد رشد خوبی داشته و دمای مناسب برای جوانه زنی قلمه نیشکر ۳۲-۳۸ درجه سانتی گراد گزارش شده است. نیشکر می تواند ۱۲-۱۴ ساعت تابش نور خورشید را پاسخگو باشد و رطوبت فراوان ۸۰-۸۵ درصد موجب افزایش سریع ساقه نیشکر در طول دوره اصلی رشد آن گردد.
آبیاری
خاک بایستی حین کاشت نیشکر شل و کاملا مرطوب باقی بماند و در مراحل بعدی نیز آبیاری باید به طور منظم صورت گیرد تا گیاه به ارتفاع کامل برسد.
بارندگی
میزان بارندگی ۱۱۰۰-۱۵۰۰ میلی متر در شرایطی که توزیع مناسبی داشته باشد برای رشد نیشکر کافی می باشد. در ماه های رشد رویشی نیز به بارندگی فراوان نیاز دارد و در مرحله رسیدن باید دوره خشک وجود داشته باشد.
خاک
گیاه نیشکر تقریبا در تمام خاک ها رشد می کند ولی به خاک حاصلخیز با زهکش کافی نیاز دارد. در مواردی ضد عفونی کردن خاک نیز لازم است.
زمان کاشت
زمان کشت نیشکر از ناحیه به ناحیه دیگر متفاوت بوده و کشت آن متاثر از میزان بارندگی، خشکسالی و .. است. در خوزستان با توجه به وضعیت آب و هوایی گرم و مرطوب، کاشت این گیاه از اواخر مرداد شروع و تا اواخر مهر ادامه دارد. در مازندران کشت آن از اوایل بهار صورت می گیرد.
زمان برداشت
در استان خوزستان برداشت نیشکر عموما از اوایل بهار صورت می گیرد و در مازندران اواخر پاییز یا اوایل زمستان نیشکر قابل برداشت است.
قطب نیشکر کشور
خوزستان با تولید سالانه بیشتر از ۶۰۰ هزار تن نیشکر قطب نیشکر ایران به حساب می آید. بیشتر از ۴۰ درصد نیشکر تولیدی کشور در این استان صورت می گیرد. استان مازندران با سطح زیر کشت ۳۰۰ هکتار دومین قطب تولیدی نیشکر در کشور به شمار می رود. در ضمن کشت این گیاه در استان گیلان و برخی بخش های جنوبی ایران نیز انجام می شود.
در پایان این مطلب در صورت تمایل برای آشنایی با کاشت گل قهوه و کاشت خرما روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
