نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد در حین تولد می تواند منجر به فلج مغزی و در صورت عدم درمان سریع مرگ شود. درمان سریع می تواند آسیب مغزی ناشی از آن را بکاهد. در این مطلب به علت و علائم کمبود اکسیژن نوزاد اشاره می شود با ما همراه باشید.
علت و علائم کمبود اکسیژن نوزاد
هر ساله تقریبا میلیون ها نوزاد به طور زودرس و قبل از ۳۷ هفته بارداری به دنیا می آیند. زمانی که نوزادی نارس متولد می شود مرکز تنفس او در مغز نمی توان سیگنال تنفس را ایجاد در نتیجه کاهش سطح اکسیژن یا هیپوکسی در مغز روی می دهد. کمبود اکسیژن نوزاد در هنگام تولد یا خفگی نوزاد یکی از شایع ترین مشکلات حین تولد به شمار می رود.
البته به لطف پیشرفت های پزشکی زایمان برای مادر و نوزاد بی خطر از قبل است. ولی عوارض حین تولد همچنان ممکن است روی دهد و این ممکن است عواقبی به همراه داشته باشد که در تمام عمر نوزاد باقی بماند. کمبود اکسیژن به مغز نوزاد حین زایمان ممکن است منجر به فلج مغزی و در صورت عدم درمان فوری مرگ نوزاد گردد.
درمان سریع می تواند آسیب مغزی ناشی از این موضوع را محدود نماید. چنانچه نوزادی پیش از رسیده شدن ریه ها متولد شود به هیپوکسی دچار شده و برای گریه و تنفس در زمان تولد تلاش کرده ولی از آنجا که ریه ها در این حالت تمایل داشته روی هم قرار بگیرند در این دقایق شروع کار تنفس دشوار می شود.
نوزادی که دچار کمبود اکسیژن شده بیشتر از ۶۰ بار در دقیقه نفس کشیده و هنگام بیرون دادن نفس صدای ناله شبیه صدای زاری وجود دارد. هنگامی که نفس می شد دیواره های قفسه سینه و فضای بین دنده به سمت داخل کشیده شده و این حرکات تنفسی که رتراکسیون نامیده می شود پره های بینی را لرزانده و اطراف لب ها کبود می شد که نشانگر آن است نوزاد به اکسیژن بیشتری نیاز دارد.
دو دلیل احتمالی مشکلات تنفسی در نوزاد عفونت ریه و وجود مایعات اضافی در ریه ها می باشد. در ادامه پیرامون علت و علائم کمبود اکسیژن در نوزاد بیشتر صحبت می کنیم.
علل هیپوکسی در نوزاد
پیش از تولد، نوزاد از ریه های خود به دلیل این که جفت اکسیژن را از مادر دریافت می کند و به خون نوزاد می رسد، استفاده ندارد. بعد از تولد ریه های نوزاد از هوا پر شده و شروع به رساندن اکسیژن به خون می نماید. برای آماده سازی ریه ها به کار مناسب پس از تولد نوزاد ماده ای تولد که سورفاکتانت نام دارد.
این ماده برای پوشاندن سطح کیسه های هوایی در ریه و باز بودن ریه هنگام بیرون دادن نفس یا بازدم کمک می کند. در نوزاد به طور معمول تولید سورفاکتانت در هفته ۳۰-۳۶ بارداری بالا رفته و تقریبا تمام نوزادان این ماده را تا هفته ۳۵ بارداری می سازند. پزشک از طریق آزمایش گازهای خونی پی می برد که چه میزان اکسیژن در خون وجود دارد و این که نوزاد به چه میزان اکسیژن احتیاج دارد. همچنین تصویر قفسه سینه نوزاد نیز در این زمینه کمک کننده است.
از علل بالقوه کاهش اکسیژن نوزاد هنگام تولد عبارت است از:
- تشکیل نشدن مجاری تنفسی نوزاد یا مسدود شدن آن
- خونریزی شدید مادر و ناراحتی جنین که منجر به شوک مادر گردد.
- تروما رحم یعنی ضربه به مادر ممکن است جریان خون نوزاد را تهدید نماید.
- مشکلات مربوط به بند ناف: در حالی که نوزاد همچنان در رحم است، برای اکسیژن به خون مادر که از طریق بند ناف منتقل می شود، وابسته می باشد. چنانچه برای بند ناف مشکلی از جمله پیچیدن بند ناف به سر نوزاد، بند ناف فشرده یا محدود و … روی دهد، می تواند منجر به قطع اکسیژن برای نوزاد گردد.
- زایمان غیر طبیعی، از جمله قرار گرفتن نوزاد در وضعیت بریچ، زایمان را سخت تر می کند.
- بزرگ بودن نوزاد، امانند سر بزرگتر، که ممکن است زایمان را طولانی سازد.
- فشار خون بالا یا پایین نوزاد یا مادر
- عارضه دیستوشی شانه نوزاد. در این حالت سر نوزاد به دنیا آمده ، ولی شانه های او در حین تولد گیر کرده و فرآیند زایمان را با مشکل روبرو می نماید.
- کم خونی
- مشکلات جفت به طور مثال اگر جفت خیلی سریع از رحم جدا شود.
در چه مدتی آسیب مغزی ناشی از هیپوکسی روی می دهد؟
تاثیر مدت زمان کمبود اکسیژن در مغز نوزاد از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد. با این وجود تخمین زده شده که بعد از تقریبا ۱۰ دقیقه بدون اکسیژن، آسیب مغزی شروع شده و اگر نوازد حدود ۲۵ دقیقه از اکسیژن محروم باشد مرگ روی می دهد. در صورتی که وقفه اکسیژن رسانی به نوزاد کامل نباشد احتمال می رود نوزاد بتواند مدت بیشتری قبل از آسیب مغزی و مرگ مقاومت کند. به این ترتیب سرعت عمل تیم پزشکی در این شرایط اهمیت زیادی دارد.
قابل ذکر است وقتی نوزاد از اکسیژن محروم شود، سطح پی اچ و گازهای خون تغییر یافته و نوازد در معرض هیپوکسی مغزی و اسیدوز و افزایش دی اکسید کربن خون قرار می گیرد. این ممکن است به آسیب مغزی منجر شود. نوزاد در این شرایط گلوکز و چندین ماده مغذی ضروری را کمتر دریافت می کند.
این امر ممکن است سبب باقی ماندن مواد زاید در مغز نوزاد شده و احتمال بروز مشکلات پزشکی اضافی وجود دارد. به طور کلی شدت آسیب مغزی نوزاد به شدت کمبود اکسیژن هنگام تولد، مدت زمان نرسیدن اکسیژن، سن و نحوه مدیریت تیم پزشکی بستگی دارد.
نوزادی که زودتر از موعد طبیعی متولد می شود در صورت محرومیت از اکسیژن در معرض خطر خیلی بیشتری برای آسیب مغزی قرار می گیرد.
آیا هیپوکسی منجر به فلج مغزی می شود؟
همیشه نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد سبب فلج مغزی نمی شود. حتی موقعی که عامل دیگری هم نقش داشته باشد. کمبود اکسیژن ممکن است تنها فاکتور بروز فلج مغزی نیست. با این وجود پزشکان به ارتباط قطعی بین این دو پی برده که نشان می دهد خفگی هنگام تولد ریسک ابتلا به فلج مغزی را افزایش می دهد.
کمبود اکسیژن هنگام تولد عموما کمی قبل یا حین تولد روی می دهد و حدود ۶-۸ درصد از کل موارد فلج مغزی را شامل می شوند. مطالعه ای نشان داد بروز فلج مغزی در نوزاد مبتلا به خفگی پری ناتال به صورت قابل توجهی بیشتر می باشد. این به کمبود اکسیژن در چند هفته بعد از تولد اشاره می نماید.
علائم هیپوکسی در نوزاد
از آنجایی که هیپوکسی یا خفگی در نوزاد و در حین زایمان می تواند خیلی مضر باشد، تشخیص و درمان فوری علائم آن اهمیت زیادی دارد. از جمله این علائم عبارت است از:
- رنگ پوست آبی یا کم رنگ
- ضربان قلب پایین
- تون ماهیچه ضعیف
- رفلکس ضعیف
- تشنج نوزاد
- مشکلات تنفسی شود یا عدم تنفس
- بیهوشی
- سطح کم هوشیاری
- هیپوتونیا
با این وجود، سیستم عصبی نوزادی که نارس به دنیا می آید، نسبت به نوزاد ترم، کمتر بالغ بوده و ممکن است همه علائم فوق یا هیچ یک از علائم را نداشته باشد. هنگام تشخیص هیپوکسی در زمان زایمان، پزشکان و کادر پزشکی سلامت نوزاد را به کمک ابزاری به اسم نمره آپگار در مقیاسی از ۰ تا ۱۰ ارزیابی می نمایند.
امتیاز آپگار به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی اجازه می دهد تا ضربان قلب، رنگ پوست، رفلکس ها، تون ماهیچه و تنفس نوزاد را ارزیابی کند. نمره آپگار خیلی پایین بین ۰ تا ۳ می تواند نشانگر هیپوکسی هنگام تولد باشد.
در صورت تمایل برای آشنایی با روش های رفع بی اشتهایی نوزاد و نشانه های کولیک نوزاد روی لینک ها کلیک و از این مقالات هم بازدید نمایید.
منبع : آرگا
