داروها جزو مهم ترین اختراعات و اکتشافات بشر هستند. با مصرف داروها می توان اکثر بیماری های سخت را درمان نمود. این مواد از گیاهان و یا مواد شیمیایی ساخته شده و تأثیر آن ها بر روی بدن متفاوت است. به صورت کلی عملکرد همه داروها با یکدیگر فرق دارد و بیماری های بدن با توجه به نوع عملکرد دارو و میزان تأثیر آن برطرف و یا کنترل می شوند. به همین خاطر یکی از مسائلی که در مصرف دارو بسیار حائز اهمیت است، میزان تأثیر دارو می باشد. یادتان باشد اگر اثربخشی دارو کاهش پیدا کرده و یا از بین برود، برای فرد مصرف کننده خطرناک خواهد بود. در واقع تاریخ فاسد شدن قرص ها مربوط به روزی می شود که کارخانه های تولیدکننده سلامت دارو را ضمانت می کنند.
به طور معمول تاریخ انقضای داروها روی برچسب اکثر داروها مشاهده می شود. تولیدکنندگان دارو موظف هستند که تاریخ انقضای دارو را روی محصولات مورد نظر قرار دهند. برای ماندگاری و پایداری داروها روش های زیادی وجود دارد. معمولا پایداری دارو بین یک تا پنج سال است. توجه داشته باشید بلافاصله پس از باز شدن درب دارو تاریخ انقضای آن دیگر به هیچ عنوان تضمین نمی شود. در ادامه مطلب به خطرات مصرف داروی تاریخ گذشته اشاره خواهیم کرد.
آیا داروی تاریخ گذشته را می توان مصرف کرد؟
داروی تاریخ گذشته در آشپزخانه خیلی از افراد یافت می شود. برای عده زیادی دور انداختن داروهای تاریخ گذشته کار مشکلی است. معمولا هزینه خرید دارو بالا است و جایگزینی همیشگی داروها می تواند برای فرد هزینه بالایی داشته باشد. تاریخ انقضای دارو به وسیله آزمایش های مخصوص مشخص می شود. علاوه بر این سازمان غذا و دارو نیز باید این موضوع را تأیید کنند. شرکت های سازنده به طور معمول پس از باز شدن قرص ها دیگر ماندگاری دارو را تضمین نمی کنند. نور، رطوبت و گرما بر مقاومت و پایداری داروها تا حد زیادی اثر می گذارند.
آیا مصرف داروی تاریخ گذشته خطرناک است؟
سازمان غذا و دارو پیشنهاد می کند به هیچ عنوان داروها را بعد از اینکه تاریخ انقضایشان به پایان رسید استفاده نکنید. داروها مواد بسیار زیادی دارند که می توانند اثرگذاری آن ها را تا حد قابل توجهی تغییر دهند. به بیان دیگر آرایش شیمیایی، نحوه ذخیره سازی و تاریخ تولید اصلی داروها می توانند بر میزان اثرگذاری آن ها تأثیر داشته باشند. مطالعات نشان می دهد مصرف قرص تتراسایکلین تاریخ گذشته می تواند باعث سندرم فانکونی شود. به همین خاطر این نوع فرمول تتراسایکلین دیگر در بازار به فروش نمی رسد.
داروهایی که به صورت محلول یا سوسپانسیون تهیه می شوند به یخچال نیاز دارند. این داروها زمانی که از تاریخ شان می گذرد دیگر مانند قبل کارایی و قدرت کافی را ندارند. استفاده از این نوع داروها به ویژه در زمان عفونت با آنتی بیوتیک می تواند عوارض جدی برای فرد به همراه داشته باشد. هم چنین مصرف داروهای تاریخ گذشته امکان دارد موجب مقاومت آنتی بیوتیک شود.
- قطره هایی نظیر قطره های چشمی که دارای مواد نگهدارنده هستند پس از تاریخ انقضا برای فرد عوارض ایجاد می کنند. نگهدارنده های به کار رفته در داروها باعث رشد بیشتر باکتری ها در محلول می شوند.
- داروهایی که به صورت مایع به فروش می رسند مانند محلول های گوش یا چشم با گذشت زمان فاسد می شوند.
- داروهای موجود در محلول ها، به خصوص داروهای تزریقی در صورتی که رنگ آنها تغییر کند باید دور ریخته شوند.
مصرف کدام داروهای تاریخ گذشته خطرناک است؟
میزان تأثیرگذاری داروها باید مورد بررسی قرار گیرد. برای اطمینان بیشتر از تاریخ انقضای داروها به موارد زیر توجه داشته باشید:
- هر داروی تزریقی به ویژه اگر تغییر رنگ دهند یا ذرات شناور آن ها را بتوانید ببینید دیگر به هیچ عنوان قابل استفاده نیستند.
- داروهایی که قدیمی هستند مانند داروهای خرده شده، پودرها یا داروهایی که خشک شده اند مثل کرم ها و پمادها را باید دور بریزید.
- تتراسایکلین تاریخ گذشته موجب تولید متابولیت سمی می شود. این نظریه بین محققین بسیار سر و صدا به پا کرده است.
- واکسن ها. فرآورده های خونی و مواد بیولوژیکی موجود در واکسن ها با رسیدن زمان انقضا به سرعت فاسد می شوند.
- قرص نیتروگلیسیرین خوراکی. این نوع دارو برای درد قفسه سینه به کار می رود و ممکن است با باز شدن درب بطری میزان اثرگذاری خود را از دست بدهد.
- انسولین. این نوع دارو می تواند به کنترل قند خون بپردازد و اگر تاریخ انقضای آن بگذارد سریعا فاسد می شود.
خطرات مصرف اپی نفرین تاریخ گذشته
اپی نفرین یک ماده شیمیایی ناپایدار محسوب می شود و می تواند به آسانی فاسد شود. تولیدکنندگان این نوع دارو معتقدند بعد از به پایان رسیدن تاریخ انقضا از مصرف این دارو جلوگیری کنید. زیرا ثابت شده است که اپی نفرین پس از به پایان رسیدن تاریخ انقضا تأثیر خودش را به طور کامل از دست می دهد. اپی نفرین در مواقع بسیار خطرناک مثل آنافیلاکسی و شوک مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از اپی نفرین تاریخ گذشته می تواند به عوارض جدی و خطرناک و حتی مرگ منجر شود.
معمولا بیماران دستگاه های تزریق را با خودشان از یک مکان به مکان دیگر می برند. به همین خاطر این داروها در معرض رطوبت و گرما قرار می گیرند. هم چنین تزریق کننده اپی نفرین یا سرم بسیار مقرون به صرفه است و بیشتر شرکت های تحت بیمه آن را مورد پوشش قرار می دهند. به همین دلیل باید به تاریخ مصرف اپی نفرین توجه کنید.
برای دوام و ماندگاری داروها باید چکار کنیم؟
اگر داروها در شرایط مناسب نگهداری شوند، تأثیرگذاری آن ها تا حد بالایی افزایش می یابد. پزشکان پیشنهاد می کنند تمام داروهایی که خارج از یخچال هستند را در اتاق خواب قرار دهید. اتاق خواب به طور معمول تاریک و خنک است، ولی حمام به علت گرما و رطوبت بالا برای نگهداری داروها مناسب نیست. به یاد داشته باشید داروها را در هوای بسیار سرد نیز قرار ندهید. بیشتر داروهای خوراکی جامد در فضاهای خنک و خشک و دور از نور ماندگارتر هستند. توجه داشته باشید درب بطری های تجویزی را باید محکم کنید و داروها نیز از دسترس حیوانات و کودکان دور باشند.
برای دستورالعمل های مناسب نگهداری به تاریخ داروها دقت کنید و با داروساز مشورت کنید. اگر یک دارو برای بیماری تان ضروری و حیاتی است، باید نسخه جدیدی از آن ها را تهیه نمایید. اگر فرد دارویی که تاریخ انقضای آن گذشته باشد مصرف کند، پس از این که متوجه شد بلافاصله باید داروی جدید جایگزین آن شود.
توانایی یک دارو برای داشتن ماندگاری بالا به چه عواملی بستگی دارد؟
- رطوبت
- نور
- مواد تشکیل دهنده اصلی داروها
- شرایط ذخیره سازی
- نوسانات دما
لازم به ذکر است بدانید اکثر داروها باید حتما در بسته بندی اصلی خود قرار بگیرند. زمانی که دارو در یک ظرف دیگر قرار می گیرد به علت تغییرات شدید محیطی اثرگذاری آن به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقاله تاریخ انقضا قرص را نیز مطالعه فرمایید.
منبع : آرگا
