اگر به کاشت و پرورش میوه های استوایی در ایران علاقمند هستید و مایلید تا این میوه های خوشمزه و خوش قیافه را در کشورمان تولید کنید با ادامه مطلب همراه ما باشید تا با انواع این میوه های استوایی قابل پرورش در ایران آشنا شوید.
کاشت و پرورش میوه های استوایی در ایران
کشور ایران تنوع اقلیمی زیادی دارد و از شمال تا جنوب با مناطق آب و هوایی مختلفی روبرو هستیم. با این تفاوت اقلیمی امکان پرورش گونه های مختلفی از گیاهان از جمله میوه های استوایی نیز وجود دارد. فلات مرتفع ایران در عرض جغرافیایی ۲۵-۴۰ درجه در نیمکره شمالی و در منطقه ای گرم قرار دارد.
نواحی کویری و نیمه کویری بیشتر از نیمی از مساحت کشور را دربر گرفته اند. یک سوم ایران نیز کوهستانی بوده و قسمت کوچکی از کشور شامل جلگه های حاصلخیز است. از نظر اقلیمی ایران به چهار ناحیه با اقلیم معتدل و مرطوب(سواحل جنوبی دریای خزر)، اقلیم سرد (کوهستان های غرب)، اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی) و اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی) تقسیم بندی شده است.
این تفاوت اقلیمی سبب تنوع در پوشش گیاهی هم شده است. در ایران به راحتی می توان از این نعمت آب و هوایی برای پرورش بسیاری از گیاهان و میوهها استفاده کرد. تا به حال بسیاری از درختان میوه استوایی در قسمت هایی از کشور به ویژه استان سیستان و بلوچستان تحت کشت و پرورش بوده است ولی به نظر می رسد علاوه بر بخش های جنوبی استان سیستان و بلوچستان سایر نواحی گرمسیر ایران هم قابلیت پرورش میوه های استوایی را داشته باشند.
در گزارشات آمده میوه هایی مانند گواوا، موز، آناناس، انبه، تمرهندی، پاپایا، نارگیل، فیجوآ، آنونا، چیکو، آووکادو، مونسترا، پشنفروت و استارفروت از درختان میوه استوایی می باشند که با آب و هوای بعضی از مناطق گرمسیر ایران سازگاری دارند. در ادامه به چند نمونه از میوه های استوایی که قابل کشت و پرورش در ایران هستند اشاره می کنیم..
زیتون محلی یا گواوا
زیتون محلی یا درختچه گواوا با اسم علمی Psidium guajava به خانواده میرتاسه متعلق بوده و یکی از درختچه های همیشه سبز نواحی گرمسیری محسوب می شود. این درختچه میوه بومی امریکای جنوبی و مرکزی، پرو، برزیل، مکزیک و همچنین کشورهای آسیای جنوبی، از جمله هند و پاکستان است.
امروزه سطح زیادی از زمینهای کشاورزی نواحی از شهرستان های چابهار، نیکشهر، سرباز و کنارک در استان سیستان و بلوچستان و قسمت هایی از استان هرمزگان تحت پرورش درختان گواوا می باشد. این درختچه تاجی گسترده و و پر شاخ و برگ دارد.
گل ها به صورت منفرد یا خوشه ای متشکل از دو تا سه گل در محورهای برگ بر روی شاخه های یک ساله نمایان می شوند. برگ های این درختچه ساده، کشیده یا تخم مرغی شکل است. میوه گواوا شیرین تا کمی ترش و ملس و پر از دانه است. به همین خاطر تکثیر آن از طریق بذر براحتی صورت می گیرد.
میوه ها از نظر اندازه بین ۲.۵ تا ۳.۵ سانتی متر متغیر هستند که به اشکال کروی، تخم مرغی و گلابی شکلند. رنگ پوست میوه موقع رسیدن به رنگ سبز، زرد یا قرمز بوده ولی گوشت داخل میوه به رنگ زرد، صورتی، عنابی روشن و سفید است. از هنگام گلدهی تا رسیدن میوه حدودا ۴ تا ۶ ماه طول می کشد.
میوه گواوا منبع ویتامین های آ، گروه ویتامین ب، ث و پتاسیم است. این میوه برای سلامتی پوست و جلوگیری از پیری زودرس، تقویت کننده سیستم ایمنی، ضد سرطان، تقویت قلب، درمان یبوست، درمان فشار خون بالا، بهبود تیروئید و سرماخوردگی و ضد سرفه مفید و موثر است.
در مناطقی از کشور از جمله استان سیستان و بلوچستان، جنوب فارس، جنوب کرمان، جنوب خوزستان، هرمزگان، بوشهر و بیشتر شهرهای ساحلی شمال ایران امکان کاشت و پرورش درختچه گواوا در محیط حیاط یا فضای باز وجود دارد. می توانید نهال یا بذر گواوا را از گلخانه های مناطق گرم و مرطوب کشور یا فروشگاههای اینترنتی فروش بذر تهیه کنید.
خربزه درختی یا پاپایا
یکی دیگر از میوه های قابل پرورش در ایران خربزه درختی می باشد. خربزه درختی یا پاپایا با اسم علمی Carica papaya به خانواده Caricaceae تعلق دارد و بومی مناطق حاره ای قاره آمریکا می باشد که اکنون در بیشتر مناطق حاره ای مانند هند، افریقای جنوبی، سریلانکا و فیلیپین مورد کشت قرار می گیرند.
کاشت میوه خربزه درختی در ایران اولین بار در یزد و سیستان و بلوچستان صورت گرفت. با این وجود پاپایا در بیشتر استان های جنوبی کشور مانند بوشهر، جنوب خوزستان، جنوب فارس، جنوب استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان و در مرکز کشور و شهرهای گرم و خشک یزد، طبس، سمنان و اصفهان در فضای باز به خوبی رشد می کند.
همچنین درخت پاپایا در فضای آزاد شهرهای حاشیه دریای خزر هم قابل پرورش است. در نواحی سردسیر و کوهستانی رقم های پاکوتاه این درخت زیبا در محیط گلخانه به خوبی رشد نموده و تولید میوه می کند. پاپایا درختی به طور تک ساقه است و میوه ها روی بدنه اصلی گیاه رشد می کنند.
برگ های این درخت بزرگ و پهن با ساقه های نی مانند و تو خالی بوده که به ساقه اصلی متصل هستند. علیرغم ظاهر زیبای درخت میزان میوه دهی پاپایا بسیار زیاد است. ابعاد هر میوه بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر می باشد. پوست این میوه اول به رنگ سبز بوده و در هنگام رسیدن به نارنجی یا زرد تغییر می یابند.
میوه پاپایا خوش طعم، شیرین و آبدار بوده و در وسط آن یک فضای تو خالی وجود داشته که مخزن بذر پاپایا می باشد. در ضمن بذور سیاه رنگ و کوچک پاپایا رایج ترین روش برای تکثیر و ازدیاد این درخت شگفت انگیز هستند. برای نگهداری از درخت پاپایا نور مستقیم آفتاب در طی روز، گرمای زیاد، خاک حاصلخیز و پر از مواد مغذی و آب فراوان نیاز است.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته میوه پاپایا غنی از آنتی اکسیدان هایی مانند فیبر، لیکوپن، کاروتنوئید، ویتامین آ، ث و مواد معدنی می باشد که در سلامت بدن نقش موثری دارد. این میوه خواص فراوانی دارد که برای سلامت قلب، تقویت سیستم ایمنی بدن، تقویت بینایی، سلامت دستگاه گوارش، پیشگیری از سرطان، کاهش وزن، کاهش قند خون، پوست و مو مفید است.
بهترین زمان کاشت بذر پاپایا اواسط فصل بهار می باشد. بذور ارقام مختلف درخت پاپایا شامل پاکوتاه و بلند هستند.
آناناس
احتمالا عجیب به نظر برسد که امروزه در بخشی از ایران مزرعه آناناس وجود داد. میوه آناناس با اسم انگلیسی Pineapple به خانواده Bromeliaceae تعلق داشته و بومی نواحی گرم و مرطوب امریکای مرکزی می باشد. این میوه خوشمزه سالیان زیادی است که به طور گسترده در بیشتر نواحی گرم و مرطوب دنیا در محیط باز یا در گلخانه ها مورد پرورش قرار می گیرد.
آناناس با برگهای سوزنی خود تا ۵/۱ متر رشد میکند و تقریباً در تمام فصول سال میوه میدهد. برای به عمل آوردن آناناس بهندرت از بذر آن استفاده میشود. ازدیاد آناناس بیشتر از طریق قلمه زدن است. میوه آناناس حاوی پتاسیم، کلسیم، فسفر، آهن، منیزیم، فیبر، بتاکاروتن، نیاسین و اسید اسکوربیک است.
آناناس یکی از منابع مهم ویتامین ث است که برای سلامتی بدن و تقویت سیستم ایمنی خیلی مفید می باشد. امروزه مزارع آناناس را می توان در چابهار استان سیستان و بلوچستان مشاهده کرد. آناناس در ایران هم در محیط گلخانه و هم در محیط باز قابلیت نگهداری و پرورش را دارد.
همچنین در شرایط اقلیمی جنوب استانهای فارس، کرمان، خوزستان، هرمزگان، بوشهر و شهرهای شمال کشور امکان کشت آناناس در محیط باز وجود دارد. البته آناناس در محیط بسته پر نور آپارتمانی هم به میوه دهی خواهد رسید. برای تهیه گیاه آناناس کافی است بعد از خرید میوه آن، تاج گیاه را به آرامی از راس میوه جدا نمایید.
با جدا کردن برگ های ابتدایی تاج آناناس و قرار دادن تاج در آب یا خاک می توانید آن را مورد کشت و مراقبت قرار دهید.
فیجوا
فیجوا یکی دیگر از میوه های استوایی قابل پرورش در ایران می باشد. این میوه خوش طعم در نواحی گرم و مرطوب و معتدل دنیا وجود دارد. فیجوا به خانواده Myrtaceae متعلق است و بومی نواحی مرتفع جنوب برزیل، پاراگوئه، اروگوئه، آرژانتین و کلمبیا می باشد. امروزه این درخت به یکی از درختان مهم شمال کشور به ویژه استانهای گیلان و مازندران تبدیل شده است.
میوه فیجوا سبز رنگ بوده و به اندازه گردو یا یک تخم مرغ کوچک است. این میوه گوشتی، آبدار، شیرین، معطر دارد. طعم فیجوا ترکیبی از طعم آناناس، سیب و نعناع است. میوه فیجوا طبع گرمی داشته و سرشار از ید، ویتامین ث، ویتامین ای و ویتامین گروه ب می باشد.
این میوه در تقویت سیستم ایمنی بدن، رفع گرفتگی شریانهای قلب و درمان گواتر ناشی از کمبود ید موثر است. میوه فیجوا را نمی توان در انبار نگهدرای کرد زیرا بعد از برداشت و عدم استفاده، لکههای سیاه رنگی روی میوه ایجاد می شود. در نتیجه سریعا بعد از چیدن میوه بایستی آن را مصرف کرد.
ارتفاع درخت فیجوا تا ۷ متر می رسد. به جز تولید میوه از این درخت به طور گسترده به عنوان درخت زینتی یا به عنوان پرچین هم استفاده می شود. در ضمن برگ های فیجوا چرمی شکل و کمی شبیه به برگ زیتون هستند.
این درخت نسبت به گواوا در برابر سرما مقاوم تر می باشد. همچنین شرایط گرمسیری و نیمه گرمسیری جهت کاشت فیجوا در محیط باز مناسب است. این درخت دمای منفی ۵ درجه سانتیگراد را در زمستان براحتی تحمل می کند. بهترین روش تکثیر و ازدیاد درخت فیجوا از طریق بذر می باشد. در حال حاضر درخت فیجوا در نواحی شمال و جنوب ایران عملکرد مناسبی از خود نشان داده است.
پیتایا، میوه اژدها یا دراگون فروت
گیاه پیتایا با اسم علمی Hylocereus undatus نوعی کاکتوس رونده، چند ساله و سریع الرشد می باشد که میوه آن به دراگون فروت یا میوه اژدها معروف شده است. این گیاه بومی مکزیک، آمریکای مرکزی و جنوبی بوده و همچنین در کشورهای آسیای جنوب شرقی از جمله ویتنام، تایوان، جنوب چین، ژاپن، فیلیپین و مالزی مورد کشت قرار می گیرد.
ظاهر پیتایا دقیقا شبیه به کاکتوس می باشد. به این شکل که فاقد برگ بوده و شکوفه های آن تنها در شب باز می شوند. شکوفه های سفید و معطر پیتایا بعد از اتمام عمر به میوه دراگون فروت تبدیل می شوند. قابل ذکر است که میوه اژدها در رنگ های مختلفی وجود دارد.
رنگ های سفید، نارنجی، زرد، سبز، بنفش، قرمز و صورتی طیف رنگی این میوه عجیب می باشند. طعم این میوه ترکیبی از طعم های کیوی، گلابی، سیب یا موز می باشد و هر رنگ از میوه اژدها طعم و مزه خاص خودش را دارد. این میوه پر از ویتامین ث، گروه ویتامین ب، کلسیم، کاروتن و کربوهیدرات می باشد.
میوه دراگون فروت در زمینه کنترل فشار خون، قند خون، بهبود آرتروز، کاهش وزن و درمان درد مفاصل موثر است. امروزه در ایران از میوه اژدها به عنوان گیاه آپارتمانی پشت پنجره ها استفاده می شود. با این وجود پیتایا قابلیت پرورش در محیط باز در برخی از مناطق ایران و همچنین کشت در محیط گلخانه را هم دارد.
پرورش این گیاه البته در ایران در حال حاضر به صورت محدود انجام می شود. دمای بالا، نور فراوان، رطوبت و آبیاری کم از شرایط مناسب پرورش بیشتر کاکتوس ها می باشد که این شرایط شامل پرورش پیتایا هم می باشد. با توجه به اقلیم گرم و مرطوب و یا گرم و خشک بعضی از نواحی جنوبی، مرکزی و شمالی کشور به نظر می رسد که پرورش میوه اژدها در محیط باز امکان پذیر باشد. در ضمن تکثیر دراگون فروت نیز از طریق بذر و قلمه است.
موز
یکی دیگر از میوه های استوایی قابل پرورش در کشور میوه موز است. موز با اسم علمی Musa sapientum به خانواده Musaceae تعلق دارد و بومی نواحی گرمسیر و استوایی آسیا و شمال استرالیا می باشد. درخت موز با برگ های پهن و بزرگ و میوه های خوش طعم در شمال نپال، جنوب چین، جزایر اندونزی و گینه نو تا نواحی گرمسیری استرالیا تحت پرورش می باشد.
اگرچه تاریخ ورود موز به کشور دقیقا مشخص نیست ولی کشت و تولید آن در قسمت هایی از جنوب سیستان بلوچستان از گذشته رایج بوده است. به علت مقاومت زیاد گروه موز نشاسته ای در وضعیت نیمه گرمسیری جنوب ایران سطح زیر کشت آن سریعا افزایش یافت.
گزارش ها نشان می دهد موز در دیگر نقاط کشور از جمله هرمزگان، بوشهر و جنوب سیستان و بلوچستان در نواحی جنوبی استان کرمان، فارس، خوزستان، یزد و بیشتر شهرهای ساحلی شمال کشور در محیط آزاد رشد خوبی داشته و به میوه دهی می رسد.
قابل ذکر است اگر اقلیم محل زندگی شما سرد و کوهستانی باشد، می توانید ارقام پاکوتاه موز را در محیط آپارتمان پر نور یا فضای گلخانه ای پرورش دهید. در ضمن تکثیر موز از طریق جداسازی پاجوش و بذر می باشد.
در این مطلب با انواع میوه های استوایی برای پرورش در کشورمان آشنا شدید. همچنین اگر علاقمند به پرورش درخت هلو انجیری و پرورش درخت ماگنولیا هستید، با کلیک روی لینک از شرایط مورد نیاز این درختان نیز آگاهی یابید.
منبع : آرگا
