کمال گرایی از جمله ویژگی هایی است که در روانشناسی مورد توجه قرار می گیرد. علی رغم این که کمال گرایی یک ویژگی مثبت و مطلوب می باشد، اما در بسیاری موارد باعث آسیب رساندن به شخصیت فرد می شود. بر خلاف تصور بسیاری از والدین، کمال گرایی در کودکان نه تنها باعث پیشرفت آن ها نمی شود، بلکه می تواند اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب و استرس را در کودکان به وجود آورد. در چنین شرایطی وظیفه والدین این است که در شیوه تربیتی خود بازنگری کرده و بدون در نظر گرفتن نتیجه و تنها با توجه به تلاش کودک، او را تشویق کنند.
والدین می توانند با آموزش مهارت های سازگاری، بالا بردن اعتماد به نفس کودک و کمک از یک مشاور کودک، به تسلط بر کمال گرایی در کودک خود کمک کنند. در ادامه مطلب ضمن تعریف کمال گرایی، به دلایل و نشانه های کمال گرایی در کودکان اشاره خواهیم کرد.
کمال گرایی به چه معناست؟
منظور از کمال گرایی برخی ویژگی ها و خصوصیات شخصیتی است که موجب می شود فرد به دنبال انجام بی عیب و نقص تمام امور باشد. این افراد با وضع قوانین و معیارهای سختگیرانه تلاش می کنند که با استفاده از شیوه خود انتقادگری، دست به انتقاد از خود بزنند. این افراد همواره نگران قضاوت های دیگران هستند و از این بابت ترس دارند که دیگران آن ها را مورد ارزیابی قرار دهند. به صورت کلی این افراد تلاش می کنند از نظر دیگران کامل و بدون هیچ مشکلی به نظر برسند. آن ها به دنبال این هستند که تعریف و تمجید دیگران را به دست آورند.
دلایل کمال گرایی در کودکان چیست؟
یکی از مهم ترین دلایل کمال گرایی در کودکان به شیوه تربیت آن ها توسط والدین باز می گردد. والدین کمال گرا ترجیح می دهند که فرزندانی شبیه به خود داشته باشند. به همین خاطر در تلاش هستند که کودک خود را برای رسیدن به اهداف آرمانی و حتی دست نیافتنی تشویق و آماده کنند. یادتان باشد که اطرافیان کودک نیز نقش مؤثری در بروز این کمال گرایی دارند. برخی از مهم ترین دلایل کمال گرایی در کودکان به شرح زیر است:
۱. عزت نفس پایین
اغلب کودکانی که کمال گرا هستند، معمولا عزت نفس و اعتماد به نفس پایینی دارند که همین موضوع باعث می شود که آن ها ارزش وجودی خود را بسیار پایین تر از دیگران بدانند. این کودکان بر این باور هستند که برای بهتر بودن باید بالاترین درجه از موفقیت را به دست آورند.
۲. وجود مشکلات بیولوژیکی و ژنتیکی
تحقیقات صورت گرفته در سال ۲۰۱۵ نشان می دهد کمال گرایی با برخی بیماری ها نظیر وسواس فکری و عملی همراه است. در واقع در بسیاری از افراد ویژگی کمال گرایی همراه با دیگر اختلالات روانی به وجود می آید که از جمله آن ها می توان به وسواس فکری و عملی اشاره کرد. دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که ترشح برخی هورمون های مغزی یا کم و زیاد شدن آن ها می تواند منجر به بروز کمال گرایی در کودکان شود.
۳. داشتن والدین کمال گرا
والدین کمال گرا می توانند برخی از ویژگی های ژنتیکی خود را به کودک انتقال دهند. هم چنین آن ها با وضع قوانین سختگیرانه باعث تقویت این ویژگی در کودک خود می شوند. والدین کنترل گر کلیه رفتارهای کودک و امور مربوط به او را مورد بررسی و تحت کنترل خود قرار می دهند و همیشه در حال بازگو کردن نقایص کودک هستند. همین مسئله باعث می شود که کودک احساس کند باید به معیارهای بسیار ایده آلی دست پیدا کند تا مورد تمجید والدینش قرار بگیرد.
۴. شیوه تربیتی والدین و رفتارهای آن ها
بسیاری از والدین در تلاش هستند که کودک خود را بهترین شکل ممکن تربیت کنند. آن ها می خواهند که کودکشان در هر محیطی به ویژه مدرسه به عنوان باهوش ترین و بهترین کودک به نظر برسد. همین مسئله موجب می شود که کودک به این باور برسد که نباید به هیچ عنوان اشتباه بکند. این کودکان از همان دوران کودکی می آموزند که فقط هنگامی تشویق می شوند که بدون کوچک ترین اشتباهی رفتار کنند. به طور معمول روانشناس کودک در جلسات روانشناسی به والدین کودک می آموزد که تربیت صحیح کودک باید به چه شکل باشد تا کودک درگیر مشکل کمال گرایی نشود.
۵. آموزش نادرست
همان طور که می دانید مدرسه به عنوان خانه دوم نقش مهمی در تربیت کودکان بر عهده دارد. اگر آموزش ها و سیاست های نادرستی در مدرسه انجام شود، باعث می شود که کودکان خود را با دیگران مقایسه کرده و به سرزنش خود مشغول شوند. این قبیل آموزش ها اثرات منفی بر اعتماد به نفس کودکان داشته و به جای ترویج رقابت سالم به رقابت ناسالم منجر می شوند.
کمال گرایی در کودکان با چه نشانه هایی همراه است؟
کمال گرایی در کودکان با مشخصه هایی همراه است که این ویژگی ها در هر گروه سنی به خوبی قابل مشاهده است. با این حال روانشناسی کودک به شناخت دقیق این ویژگی ها کمک می کند. برخی از مهم ترین نشانه های کمال گرایی در کودکان شامل موارد زیر است:
- تأخیر در انجام کارهای سخت.
- انتقادپذیر نبودن و واکنش نشان دادن نسبت به انتقاد دیگران.
- مورد نقد قرار دادن بیش از حد کارهای دیگران.
- ایجاد اولویت بندی همراه با تصمیم گیری های سخت و دشوار.
- بازگشت مداوم به شروع کارها و انجام دوباره آن ها به خاطر عالی انجام نشدن شان.
- خود انتقادگری بیش از حد و خجالت زده بودن از سادگی.
- بالا بودن میزان استرس در شخص به خصوص در امر شکست.
- صرف کردن زمان زیاد برای انجام تکالیف به دلیل به اتمام رساندن بدون نقص آن ها.
روانشناسی کودک در غلبه بر کمال گرایی چه نقشی دارد؟
تربیت کودک موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود. در حقیقت بسیاری از مشکلات روانی و اختلالات شخصیتی که ممکن است در آینده کودک را درگیر کند، می توانند با بررسی های تخصصی و مشاوره روانشناسان کودک به خوبی پیشگیری شوند. حال این سؤال مطرح می شود که چگونه می توانیم استعداد کودکان مان را کشف کرده و آن ها را از کمال گرایی دور کنیم؟ به صورت کلی نشانه های کمال گرایی هنگامی بروز پیدا می کند که مشکلات جسمی و روانی فرد در وضعیت نامطلوبی قرار بگیرد. روانشناس کودک با استفاده از بازی درمانی کودکان، به اختلالاتی مانند کمال گرایی در کودکان پی می برد. در این شرایط می توان مشکل کودک را با برنامه ریزی دقیق رفع کرد. البته نباید فراموش کرد که شخصیت کودکان با یکدیگر متفاوت است. در چنین شرایطی روانشناس می تواند راهکارهایی را برای درمان کمال گرایی ارائه دهد.
راهکارهایی برای غلبه بر کمال گرایی در کودکان
آموزش مهارت های سازگاری
درست است که تحمل شکست برای همه افراد دردناک است، اما با استفاده از برخی راهکارها می توان اعتماد به نفس کودکان را افزایش داد و به آن ها مهارت هایی را برای پذیرش شکست های زندگی آموزش داد. آن زمان که کودکان بتوانند با شکست های خود در زندگی کنار آمده و شرایط موجود را بپذیرند، وضعیت روحی شان بهتر از زمانی است که به دنبال فرار از شکست و ترس از آن باشند.
توجه به تلاش کردن به جای تمرکز بیش از حد بر نتیجه
هیچ گاه فرزندتان را تنها به خاطر نتیجه ای که به دست می آورد، مورد تشویق قرار ندهید. بلکه باید از آن ها به خاطر تلاشی که می کنند، قدردانی کنید. به فرزندان خود بیاموزید که موفقیت تنها مورد مهم در زندگی نیست. زمانی که کودکتان به خاطر تلاشی که می کند و پیشرفتی که در مسیر مطالعه به دست می آورد، مورد تشویق قرار می گیرد، شرایط بهتر از زمانی است که فرزند خود را به خاطر نمره ۲۰ تشویق می کنید.
تجدید نظر در معیارهای والدین
خوب است که والدین معیارهایی را که برای فرزندان در نظر گرفته اند، مورد بازبینی قرار دهند. این که آیا انتظارات شما از کودک خود به اندازه توانایی هایش است؟ یا این که انتظارات شما بیش از حد کمال گرایانه است؟ اگر به این نتیجه رسیدید که کودک از پس این حجم از انتظارات بر نخواهد آمد، حتما در انتظارات خود تجدید نظر کرده و آن ها را کمتر کنید.
برخورداری از عزت نفس بالا
به کودک خود کمک کنید که اعتماد به نفس خود را در زندگی افزایش دهد. برای این کار کافی است تا ارزش ها و توانایی هایش را به او یادآور شوید. در این شرایط می توانید مهارت های زندگی را به کودک بیاموزید تا علاوه بر شناخت استعدادها، به این نتیجه برسد که در مواردی که توانایی بالایی دارد، خیلی خوب عمل می کند. یکی دیگر از راه هایی که می تواند عزت نفس فرزندتان را افزایش دهد، محبت بی قید و شرایط به او می باشد. در واقع خوب است به او نشان دهید که تا چه اندازه برای شما قابل احترام است.
تعریف مثال هایی از شکست خود در زندگی
سعی کنید داستان هایی در مورد شکست های خود در طول زندگی برای فرزندانتان تعریف کنید و یا به شکست های اطرافیان اشاره کنید و چگونگی جبران و کنار آمدن با آن ها را به کودک خود بیاموزید. به او یادآور شوید که شکست جزء جدایی ناپذیر زندگی است و هیچ کس نمی تواند به طور کامل از شکست اجتناب کند.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات همکاری با افراد کمال گرا، ازدواج با افراد کمال گرا و ازدواج با فرد کمال گرا را نیز مطالعه فرمایید.
منبع : آرگا
