ویژگی های ستاره قطبی و اطلاعات جامع در مورد آن

در طول تاریخ ستاره قطبی یا ستاره شمالی به عنوان نقطه مرجع هزاران دریانوردی بوده که از کنار دریا عبور می کردند. این ستاره راهنمای بسیاری از مردم برای رسیدن به مقصدشان بوده است. این مطلب به ویژگی های ستاره قطبی می پردازد.

آشنایی با ویژگی های ستاره قطبی

ستاره قطبی یکی از ستاره هایی است که در امتداد محور زمین قرار گرفته و با موقعیت این ستاره جهت قطب شمال مشخص می گردد و به آن ستاره شمالی و پولاریس نیز اطلاق می شود. ستاره شمالی پرنورترین ستاره در آسمان نبوده ولی پرنور ترین ستاره در صورت فلکی دب اصغر گزارش شده است.

درخشان بودن این ستاره کم و ثابت در جای خود بوده و ستارگان دیگر در حال چرخش به دور آن می باشند. به دلیل موقعیت ستاره قطبی در نیمکره شمالی به ستاره شمالی معروف شده است. همانطور که اشاره شد برای آن نام پولاریس هم در نظر گرفته شده است. که به علت مجاورت آن با قطب شمال می باشد.

به این ترتیب باید گفت پولاریس یکی از هفت ستاره اصلی صورت فلکی دب اصغر یا خرس کوچک می باشد که در انتهای دسته آب گردان این صورت فلکی جای دارد. به این ستاره، آلفا دب اصغر و جدی هم اطلاق می شود و تشخیص آن در آسمان خیلی ساده است.

در طول تاریخ این ستاره به عنوان یک نقطه مرجع برای هزاران دریانورد مورد استفاده واقع می شده است. به یاد داشته باشید که تنها افرادی می توانند ستاره قطبی را مشاهده کنند که از نیمکره شمالی عبور می کنند. این ستاره راهنمای بسیاری از مردم بوده تا به مقصد مدنظر خود برسند. به این ترتیب یکی از ویژگی های ستاره قطبی راهنما بودن آن است. در ادامه با ویژگی های بیشتر این ستاره جذاب آشنا می شوید.

ستاره قطبی

هنگامی که به آسمان پر ستاره شب نگاه کنید برای این که ستاره های خاصی را بشناسید، روش هایی وجود دارد که به عنوان یک جهت و راهنما برای مشخص کردن یک مسیر ثابت و گم نشدن عمل می کند. در گذشته از بعضی ستاره ها و صور فلکی جهت علامت گذاری مسیرهای دریایی استفاده می کردند.

یکی از این ستاره ها ستاره قطبی می باشد که در نزدیکی محور چرخش زمین جای داشته و به صور فلکی خرس کوچک متعلق است. این ستاره در اساطیر ماهایا به عنوان خدای شب یا خدای زمستان محسوب می شده است. بسیاری از بازرگانان از ستاره شمالی به عنوان راهنما استفاده نموده تا بتوانند هدف خود را یافته و گم نشوند.

همچنین این ستاره برای مایاها معنایی نمادین و معنوی داشته زیرا پیش از راهی که افراد باید در زندگی دنبال نمایید مانند یک قدرت بوده و این ستاره نه فقط به عنوان راهنمایی برای سفرهای تجاری بود بلکه راه پیشرفت در زندگی هم را نشان می داده است.

مایاها دانش وسیعی درباره ستاره شناسی داشته و نه تنها می توانستند خود را توسط ستاره های خاصی هدایت نمایند بلکه آن ها ستاره های بالای آسمان را هم باور داشته و تحت مطالعه قرار می دادند. آن ها صور فلکی متعددی را شناسایی نموده که امروزه می توان آن ها را مشاهده نمود. به این ترتیب مایاها موفق شدند تعادل معنوی کاملی را با کیهان حفظ نمایند.

نمادگرایی معنوی این ستاره نمایانگر جستجوی وجود خویش بود. یکی از ویژگی های ستاره قطبی این است که در آن می توانستند همه پاسخ سوالات زندگی را بیابند. یکی از شایع ترین تردیدها آن زمان این بوده که فرد چه نقشی در دنیای زیرین باید بازی نماید. از منظر مایان ستاره قطب جواب داشت.

اکثر افراد تصور می کنند مهمترین ستاره آسمان باید درخشان ترین هم باشد ولی ستاره قطبی از نظر میزان درخشندگی در درجه متوسط قرار داشته و در حقیقت ستاره قطبی جزو چهل ستاره اول هم نیست و در رتبه بندگی ستارگان از لحاظ درخشندگی در درجه ۴۸ قرار می گیرد.

پیدا کردن ستاره قطبی در آسمان

از ویژگی های مهم ستاره قطبی این است که در راستای محور زمین قرار دارد. ستاره قطبی در طول شب طلوع یا غروب نداشته بلکه تقریبا در طول سال در مکانی بالای افق شمالی ثابت مانده در حالی که ستارگان دیگر حول آن می چرخند. از این رو در هر ساعتی از شب و در هر زمانی از سال می توان این ستاره را دقیقا در جهت شمالی پیدا کرد.

همانطور که اشاره شد ستاره قطبی در صور فلکی دب اصغر قرار دارد. این ستاره را ستاره استلا هم می نامند. هفت ستاره ای که دب اصغر را تشکیل می دهند به اسم خر کوچک نیز شناخته می شوند. این ستاره در انتهای دسته صور فلکی خرس کوچک قرار دارد و در این بخش ستاره های دیگر خیلی کم نور هستند.

چهار ستاره کم نور این صورت فلکی در نور ماه یا نور خیابان قابل مشاهده نیستند. بهترین راه برای پیدا کردن ستاره قطبی در آسمان استفاده از ستارگان دبه و مراق در صورت فلکی دب اکبر می باشد. اگر خط میان ستاره های مراق و دبه را ۵ برابر نمایید و در همان راستا حرکت کنید به نزدیک ستاره قطبی می رسید.

قرارگیری صور فلکی دب بزرگ و کوچک در آسمان به نحوی است که اگر یکی به طرف بالا باشد، دیگری به طرف پایین خواهد بود. همچنین دم آن ها در جهت های مخالف یکدیگر کشیده شده است. دب اکبر به شکل یک ماهیتابه با دسته بلند و درخشان تر از دب اصغر است در حالی که خرس کوچک مشابه یک ملاقه کوچک می باشد.

واقعیت های فیزیکی درباره ستاره قطبی

ستاره قطبی در فاصله ۴۳۴ سال نوری از زمین جای گرفته و تقریبا ۴ هزار بار بیشتر از خورشید درخشان است. این ستاره در دسته ستارگان با قدر دو جای می گیرد. قدر مقیاسی است که ستاره شناسان جهت میزان درخشندگی استفاده می کنند. هر اندازه این عدد کمتر باشد، به معنای درخشندگی بیشتر بوده و درخشان ترین ستاره و سیاره در آسمان شب قدر صفر و حتی منفی دارند.

اگر با یک تلسکوپ کوچک ستاره قطبی را رصد نمایید یک ستاره کوچک به اسم پولاریس B و با قدر ۹ می بینید که رنگ آبی کمرنگ و نزدیک به پولاریس A در حال درخشیدن است. این ستاره نخستین بار توسط ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۰ مورد رصد قرار گرفت. ستاره شناسان عقیده دارند بین این ستاره با ستاره اورانوس فاصله ای به اندازه ۲۴۰۰ واحد نجومی (متوسط فاصله زمین تا خورشید) وجود دارد.

تناوب مداری این دو ستاره احتمالا چند هزار سال می باشد. در سال ۱۹۲۹ با مطالعه طیف پولاریس، ستاره سومی (پولاریس AB) نیز در نزدیکی آن رصد شد. این ستاره یک کوتوله سفید بوده که در فاصله ۱۸.۵ واحد نجومی ستاره قطبی جای داشته است. نزدیکی این ستاره به پولاریس A علت رصد نشدن آن تا سال ۱۹۲۹ می باشد.

خصوصیات ستاره قطبی

در این بخش به ویژگی های ستاره قطبی اشاره می شود.

۱. راهنمای مقصد

از ستاره قطبی به عنوان راهنما استفاده می شده است. مکان دقیقی که می توان این ستاره را در آسمان شمالی دید به عرض جغرافیایی که شما در آن قرار دارید، بستگی دارد. در نیویورک در ۴۱ درجه بالای افق شمالی قرار داشته که عرض جغرافیایی نیویورک هم می باشد.

از آنجا که ۱۰ درجه برابر با مشت گره کرده در امتداد بازو بوده ستاره قطبی در نیویورک دقیقا در ۴ مشت بالای افق شمالی جای دارد. در قطب شمال آن را دقیقا بالای سر خود مشاهده خواهید کرد. در استوا پولاریس دقیقا روی افق قرار دارد. از این رو اگر به طرف شمال سفر نمایید هر چه بیشتر به سمت شمال پیش روید، پولاریس در آسمان بالاتر می رود. هنگامی که به جنوب بروید پولاریس پایین می آید و هنگامی که از استوا عبور کنید ناپدید می گردد.

همواره به یاد داشته باشید که ستاره قطبی از هر قطب نمایی دقیق تر می باشد. یک قطب نما مطابق تغییرات نوسانی عمل می کند و تنها می تواند جهت خطوط قوی ترین نیروی مغناطیسی را برای مکانی خاص و در زمان خاص تعیین نماید. ولی حتی پولاریس دقیقا در شمال قرار ندارد. و ۰.۷ درحه با بردار مشخص کننده شمال (شمال سماوی) و ستارگان روزانه که حول آن می چرخند، اختلاف داشته و ۰.۷ درجه برابر یا کمتر از عرض ۱ و ۲.۱ ماه کامل می باشد.

۲. تشخیص روز و شب به کمک ستاره های حول پولاریس

علاوه بر ستاره قطبی دو ستاره دیگر در صور فلکی دب اصغر سریعا قابل شناسایی می باشند. این دو ستاره را گاه نگهبانان قطب هم می خوانند زیرا مانند نگهبانانی حول ستاره قطبی می چرخند. همچنین نزدیکترین ستاره ها به شمال سماوری بعد از ستاره قطبی می باشند.

کریستوف کلمب به این ستاره ها در گزارش سفرهای مشهور خود در اقیانوس اشاره می دارد و بیشتر کشتی ران ها هم از این دو ستاره برای تشخیص روز و شب و مکان خود در دریا با توجه به مکان این ستاره ها نسبت به ستاره قطبی استفاده می کردند. درخشان ترین نگهبان کوکب نام داشته که قدر دو و رنگ نارنجی دارد. نگهبان دیگر فرقد نام دارد و کم نور و قدر سه می باشد.

۳. راهنما در ناوبری

همانطور که اشاره شد ستاره قطبی در صور فلکی دب اصغر واقع شده و این صور فلکی در طول سال به وضوح در آسمان قابل مشاهده است و تنها افرادی قادر به دیدن آن بوده که در نیمکره شمالی هستند. پیش از اختراع رادارها و سیستم های موقعیت یاب جغرافیایی و جی پی اس، از ستاره قطبی به عنوان راهنما در ناوبری استفاده می شده است.

علت این موضوع نیز آن است که جهت ستاره قطبی به سمت قطب آسمانی جغرافیایی می باشد. شناسایی این ستاره آسان بوده زیرا کاملا ثابت است و نزدیک به صور فلکی دب اکبر قرار دارد. هر دو صورت فلکی دب اصغر و اکبر شبیه هم هستند زیرا از ستاره هایی تشکیل شده و شکل آن ها مانند ماشین می باشد. همچنین برای آشنایی با ستاره نوترونی و سیاره مریخ روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا