همانطور که می دانید تاریخچه گردنبند بدون شک به اندازه قدمت وجود بشر است. با توجه به ریشه های فکری وجودی بشر، درک زیباشناسی اش موجب گردید تا از همان امکانات اندکی که در دسترس داشتند استفاده کنند و در نهایت اولین زیورآلات را برای خود بسازند.
آشنایی با تاریخچه گردنبند
بهتر است بدانید که در واقع گردنبند از اولین زیورآلاتی است که توسط بشر مورد استفاده قرار گرفته است. گردنبندها اغلب در مراسم های آیینی، مذهبی، جادویی و یا مراسم عزاداری و خاکسپاری استفاده می شده و همچنین نشانه ثروت و موقعیت افراد بوده است است. پس به این نکته پی می برید که از فلزات و سنگ های گران بها برای ساخت گردنبند استفاده می شده است.
در واقع یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده گردنبند یک نوار یا زنجیر است که به دور گردن بسته می شود. زنجیرها اغلب از جنس طلا، نقره و یا پلاتین هستند. گردنبندها دارای یک قسمت ضمیمه هستند که از آن آویخته می شوند و یا درون زنجیر آن قرار می گیرد. این ضمائم شامل آویز، طلسم، پلاک و یا صلیب است که از مواد قیمتی یا نیمه قیمتی از جمله الماس، مروارید، یاقوت، زمرد، لعل و یا یاقوت کبود برای ساختن آن استفاده می شود.
جالب است بدانید که انسان های ماقبل تاریخ اغلب از مواد طبیعی مانند پر، صدف، استخوان و همچنین مواد گیاهی برای ساخت گردنبند مورد علاقه شان استفاده می کردند اما در عصر برنز جواهرات فلزی جایگزین این زینت ها شدند. به طور کلی اولین شواهد تاریخی که گردنبند های ابتدایی در آن به نمایش در آمده اند مجسمه ها و هنر خاور نزدیک باستان خواهند بود اما اولین گردنبندهایی که در آن فلزات گران بها با آویز های سنگی به کار رفته در اروپا ساخته شده اند.
پیشینه گردنبند در تمدن های باستان:
به طور کلی بر اساس تحقیقت و اکتشافات باستان شناسی، قدیمی ترین زیورآلات مورد استفاده ی بشر گردنبندی از صدف های سوراخ شده است که در غاری واقع در مراکش کشف شده است. این گردنبند را می توان به متعلق به ۱۱۰ هزار سال پیش از میلاد دانست. فرهنگ های اولیه بشر در سبک پیدایش و پیشرفت زیورآلات به ویژه گردنبندها نقش بسزایی داشته است. گردنبندها و جنس خاص آن ها در حقیقت نشانگر موقعیت افراد، اعتبار، و عناصر هویت آن ها بوده است. در این عهد بیشترین و مهم ترین کاربرد گردنبند در مراسم آیینی، مذهبی، جادویی و خاکسپاری افراد است.
در تاریخچه گردنبند در تمدن باستان، تمدن کرت یکی از باستانی ترین تمدن هایی محسوب می شود که تقریبا همه ی طبقات اجتماعی آن از گردنبند استفاده می کرده اند. کشاورزان سنگ ها را در نخی از جنس کتان به یکدیگر می آویختند و افراد متمول از مهره های قیمتی مانند عقیق، مروارید و آمیتیس گردنبندهایی برای خود فراهم می کردند
همچنین در بین النهرین و بابل آویزهایی از جنس عقیق، طلا و لاجورد ساخته می شدند و به زنجیر های طلایی آویخته می شدند. سومریان نیز با طلا و نفره و با استفاده از سنگ های لاجور و مهره به انجام این کار می پرداختند.
در مصر باستان انواع مختلف گردنبند کاربرد داشته که به صورت شفاف طبقه بندی این سرزمین را نشان می داده است. به گونه ای که طبقات پایین جامعه یقه های خود را با تزئینات طبیعی و دم دستی مانند شیشه و سفال و مهره های توخالی آراسته می کردند اما طبقات متمول و بالا آویزهایی از طلا به شکل حیوانات، گیاهان و حشرات به گردن خود آویزان می کنند و همچنین گاهی اوقات نیز از تعویذ و چشم زخم بهره می بردند.
جالب است بدانید که در رم باستان قشر ممتاز جامعه از طلا و نقره با سنگ هایی مانند کهربا، مروارید، یاقوت کبود و الماس و با ملیله کاری و میناکاری گردنبند های زیبایی می ساختند.
پیشینه گردنبند در اروپا:
توجه داشته باشید که در دوران قرون وسطی جواهرات به عنصر جدایی ناپذیر لباس تبدیل شدند و گردنبندها اصلی ترین نقش را در این زمینه ایفا کردند. در واقع از قرن ۱۴ تا اوایل قرن ۱۷ گردنبندهای ساخته شده با سنگ های قیمتی و زنجیر های سنگین طلا با آویزهای جذاب عامل تمایز وضعیت اجتماعی و درجه بندی میزان ثروت افراد بوده است.
به تدریج و در اوایل قرن بیستم لباس های مردم اروپا مجلل تر شده و به همین میزان استفاده از زیورآلات و جواهرات به ویژه گردنبندها عیار و جلوه بالاتری گرفت به گونه ای که گردنبندها حتی با لباس های ارزان و نه چندان مجلل نیز مورد استفاده قرار می گرفتند.
علاوه بر این مواد اولیه ی جدید و فن آوری های نوین اروپا این امکان را فراهم می کرد که گردنبندها و زیورآلات دیگر در مقیاس انبوه تولید شوند. با توجه به نقش و فعالیت های رسانه جمعی صنعت مد و فشن وارد چشم انداز جدیدی شد و تولیدکنندگان همه تلاش خود را می کردند که بر اساس سلیقه ها و مناسبت ها بهترین زیورآلات را به جامعه عرضه نمایند.
البته که در تاریخچه گردنبند تاثیر بسیار زیاد فرهنگ مردم آمریکا و به ویژه گروه های موسیقی را نمی توان کم اهمیت دانست به ویژه در اواخر قرن بیستم که موسیقی هیپ هاپ نقش مهمی در گرایش مردان به استفاده از گردنبند داشت.
جالب است بدانید که در اروپا نیز گردنبند به عنوان یک نماد مذهبی شناخته می شود به گونه ای که در اوایل دوره ی بیزانتی شاهد یک دوران گذار و انتقال جواهراتی با تم مذهبی و مسیحی خواهید بود که در هنر پیکرتراشی مسیحی نیز به نمایش درآمده است.
همچنین کاردینال ها و اسقف های کاتولیک رومی نیز از زمان رنسانس تا امروزه همچنان از زنجیر های سنگین همراه با صلیب های بزرگ استفاده می کنند.
پیشینه گردنبند در ایران:
جالب است بدانید که از تقریبا ۲ هزار سال پیش از میلاد و در دوره مادها بسیاری از ساکنان فلات ایران ساختن جواهرات را با دانه ها و مهره های رنگی شروع کردند. به گونه ای که در لباس یک ایرانی عهد باستان همیشه گردنبند و بازوبند وجود داشته و همچنین دشنه ای نیز در زیر لباس خود پنهان می کرده است.
به مرور زمان و در دوره هخامنشی تنوع بسیار زیادی در زیورآلات از جمله شمسه، پلاک، دکمه گردنبند و دستبند دیده شد. اشکانیان نیز تزئین و درخشان سازی اشیاء را از همسایگان شرقی خود آموخته بودند و انواع آویز، سنجاق کوچک، کلاه های تزئین شده و کمربند را می ساختند.
با این حال اوج شکوفایی در هنر جواهرسازی ایرانیان را می توان در دوره ساسانیان مشاهده کرد که در این دوره مصرف طلا در میان اشراف و ثروتمندان به وفور مشاهده می شد. به صراحت می توان گفت که تعجب و شگفت زده شدن مورخین از زیبایی و عظمت دست ساخته های ایرانی در دوره هخامنشی و ساسانی کاملا غیر قابل انکار است.
در تاریخچه گردنبند با ورود اسلام به ایران به تدریج هنر جواهرسازی و به ویژه گردنبند وارد دوران جدیدی از خلاقیت و مهارت شد که جلوه های دینی بسیاری به خود گرفته است.
منبع : آرگا
